भूमिः [bhūmiḥ] f. f. [भवन्त्यस्मिन् भूतानि, भू-मि किच्च वा ङीप्]
The earth (opp. स्वर्ग, गगन or पाताल); द्यौर्भूमिरापो हृदयं यमश्च
[Pt. 1.182;] [R.2.74.] Soil, ground; उत्खातिनी भूमिः
[Ś.1;] विदूरभूमिः
[Ku.1.24.] A territory, district, country, land; विदर्भभूमिः.
A place, spot, ground, plot of ground; प्रमदवनभूमयः
[Ś.6;] अधित्यकाभूमिः
[N.22.41;] [R.1.] 52;3.61;
[Ku.3.58.] A site, situation.
Land, landed property.
A story, the floor of a house; as in सप्तभूमिकः प्रासादः; प्रासादैर्नैकभूमिभिः
[Rām.4.33.8.] Attitude, posture.
A character or part (in a play); cf. भूमिका.
Subject, object, receptacle; विश्वासभूमि, स्नेहभूमि &c.; मात्राणि कर्माणि पुरं च तासां वदन्ति हैकादशवीर भूमिः
[Bhāg.5.11.9.] Degree, extent, limit; प्रकुपितमभिसारणे- ऽनुनेतुं प्रियमियती ह्यबलाजनस्य भूमिः
[Ki.1.58.] The tongue.
The number 'one'.
The area.
The base of any geometrical figure. -Comp.
-अनन्तरः a king of an adjacent district.
-अनृतम् false evidence concerning land; सर्वं भूम्यनृते हन्ति मा स्म भूम्यनृतं वदीः
[Ms.8.99.] -आमलकी, -आली N. N. of a plant; स्याद् भूम्यामलकी तिक्ता कषाया मधुरा हिमा
[Bhāva. P.] -इच्छा a desire for lying on the ground.
इन्द्रः, ईश्वरः a king, sovereign; सभा ते भाति भूमिन्द्र सुधर्मातोऽधिका क्षितौ
[Sūktisundara 5.28.] a mountain; आस्ते गुरुः प्रायशः सर्वराज्ञां पश्चाच्च भूमीन्द्र इवा- भियाति
[Mb.6.2.11.] -कदम्बः a kind of Kadamba.-कम्पः an earthquake.
-कूश्मण्डः liquorice (Mar. ज्येष्ठी- मध).
-खर्जूरिका, -खर्जूरी a variety of date tree; 'भूमि- खर्जूरिका ...... दुरारोहा मृदुच्छदा'
[Bhāva. P.] -गत a. a. fallen to the earth.
-गर्तः, -गुहा a hole in the ground.
-गृहम् a cellar, an underground chamber.
-गोचरः a man.-चलः,
-चलनम् an earthquake; दशग्रीवः समाधूतो यथा भूमिचलेऽचलः
[Rām.6.59.61.] -छत्रम् a mushroom. -जa. earth-born, born or produced from the earth.
blind.
lame, cripple. (-m.)
a man.
mankind.
a Vaiśya.
a thief.
-स्पोटः a mushroom.
(जः) the planet Mars.
an epithet of the demon Naraka.
the plant भूनिम्ब. (-जा) an epithet of Sītā.-जीविन् a. living on (the produce of) land; an agriculturist. (-m.) a Vaiśya.
-(र्भि)जयः Uttara, the son of Virāṭa;
[Mb.4.] -तनयः the planet Mars.
-तलम् the surface of the earth.
-दानम् a grant of land.
-दुन्दुभिः 'earth-drum', as a pit covered over with skins.
-देवः a Brāhmaṇa; शिष्ट्वा वा भूमिदेवानां नरदेवसमागमे
[Ms.11.82.] धरः a mountain.
a king.
the number 'seven'.-नाथः,
-पः, -पतिः, -पालः, -भुज् m. m.
a king, sovereign; तत्तत् भूमिपतिः पत्न्यै दर्शयन् प्रियदर्शनः
[R.1.47.] a Kṣatriya.-पक्षः a swift or fleet horse.
-परिमाणम् square measure.-पिशाचम् the wine-palm.
पुरंदरः a king.
N. N. of Dilīpa.
-प्रः a. a. filling the earth; भूमिप्राऽस्य कीर्तिर्भवति
[Ait. Ār.2.5.3.] -बुध्न a. a. having the earth for a bottom;
[Ch. Up.] -भागः a spot or portion of ground.
a mountain.
-मण़्डा a kind of jasmine.
रक्षकः a guardian of a country.
a swift or fleet horse.
-रथिकः a ground charioteer; तद् यथा भूमिरथिको भूमौ रथमालिख्य योग्यां करोति । सा तस्य योग्या प्रयोगकाले सौकर्यमुत्पादयति ŚB. on
[MS.7.2.15.] -रुहः a tree;
[A. Rām.7.4.21.] -लाभः death (lit. returning to the dust of the earth).-लेपनम् cow-dung.
-वर्धनः, -नम् a dead body, corpse; यो न याति प्रसंख्यानमस्पष्टो भूमिवर्धनः
[Mb.3.35.7.] -शय a. a. sleeping on the ground.
(यः) a wild pigeon.
a child, boy.
any animal living in the earth.
N. N. of Viṣṇu; भूशयो भूषणो भूतिः
[V. Sah.] -शयनम्, -शय्या sleeping on the ground.
-सत्रम् an offering of land; अक्षयान् लभते लोकान् भूमिसत्रं हि तस्य तत्
[Mb.] -समीकृत a. a. thrown to the ground, floored (Mar. जमीनदोस्त), वानरै राक्षसाश्चापि द्रुमैर्भूमिसमीकृताः
[Rām.6.52.3.] -संनिवेशः the general appearance of a country.
संभवः, सुतः the planet Mars.
an epithet of the demon Naraka. (-वा,
-ता) an epithet of Sītā.
-स्थ a. a. being, standing on the ground; भूमिष्ठं नोत्सहे योद्धुं भवन्तं रथमास्थितः
[Mb.5.] 179.1.
-स्नुः an earth-worm.
-स्पृश् a.