कटु [kaṭu] a. a. (टु or ट्वी f.)
Pungent, acrid; (said of a rasa or flavour; the rasas are six; मधुर, कटु, अम्ल, तिक्त, कषाय, and लवण); कट्वम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः । आहारा राजसस्येष्टा दुःखशोकाभयप्रदाः ॥
[Bg.17.9.] Fragrant, exhaling strong odour; सप्तच्छदक्षीरकटुप्रवाहम्
[R.5.48.] Ill-smelling, having a bad smell.
(a) Bitter. This sense is found qiven to the words कटु and कटुक in Prākrit and later sanskrit works; cf. अतिकटुः कारवेल्लादिः अतितीक्ष्णो मरिचादिः; अमृततरङ्गिणी on
[Bg.17.9,] -नीलकण्ठ gives the same sense.
caustic (words);
[Y.3.142.] (b) Disagreeable, unpleasant; श्रवणकटु नृपाणामेकवाक्यं विवव्रुः
[R.6.85.] Envious.
Hot, impetuous.
टुः Pungency, acerbity (one of the six flavours).
N. N. of several plants.
-टुः f. f. A medical plant (कटुरोहिणी).
-टु n. n.
An improper action.
Blaming, reviling, scandal.
Comp. अङ्गः the श्योनाक tree (Mar. टेटृ).
N. N. of the king Dilīpa.-उत्कटम् ginger.
-उदरी N. N. of a plant (Mar. वाघांटी).
कन्दः, दम् ginger, the fresh root or the plant.
garlic.
-कीटः, -कीटकः a gnat, mosquito.
-क्वाणः the टिट्टिभ bird.
-ग्रन्थिः, -थि n. n. dried ginger; so ˚भङ्गः, ˚भद्रम् dried ginger or ginger.
-चातुर्जातकम् an aggregate of four pungent substances, as of cardamoms, the bark and leaves of Laurus Cassia and of black pepper.-छदः the तगर tree.
-ज a. a. prepared from acid substances.
तिक्तकः the भूनिंब tree.
the शण tree.
-तिक्ता = कटुतुम्बी. -तुम्बी a kind of bitter gourd.
-तैलः White mustard; अभ्यङ्गः कटु तैलेन निर्वातस्थानबन्धनम् ।
[Śālihotra of Bhoja 26.] -त्रयम् a compound substance of ginger, black and long pepper.
-दला = कर्कटी plant.
-निष्प्लावः grain not inundated. (Mar. कडवा वाल).
पत्रः N. of a medicinal plant (Mar. पित्तपापडा).
सितार्जक tree.-पत्रिका N. of a tree कारी.
-पाक, -पाकिन् a. a. producing acid humors in digestion.
-फलः a sort of cucumber. (-ला) N. of two plants, पटोल and श्रीवल्ली
-बीजा long pepper.
-भङ्गः, -भद्रः Dry ginger.
-मञ्जरिका the अपामार्ग tree.
-मोदम् a certain perfume.
-ख a. a. having a harsh sound.
(वः) a frog.
a harsh word or sound.
-रोहिणी the कट्की plant.
-विपाक a. a. producing acid humors in digestion
-स्नेहः the mustard seed plant.