कवच

{ kavacḥ, kavaca }

Puranic Encyclopaedia

KAVACA   A sage in the assembly of Indra. [M.B. Sabhā Parva, Chapter 7] . He was one of the sages of the western part. [M.B. Śānti Parva, Chapter 208, Verse 30] .

हिन्दी (hindi) WN

noun  लोहे आदि का बना वह आवरण जो लड़ाई के समय हथियारों से योद्धा को सुरक्षा प्रदान करता है   Ex. आक्रमण से बचने के लिए कवच का प्रयोग किया जाता है ।

HYPONYMY:

ज़िरह बख़्तर चारआइना भंक्षण नागोद लोहचोलिका मंक्षण आयस

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अंगरक्षी कंचुक बख़्तर बख्तर अंगत्राण ज़िरह जिरह त्राण अँगरी अंगरी बख़तर बखतर बकतर जगर सनाह नागोद वर्म सन्नाह तनुवार वारवाण वरूथ सँजोया

Wordnet:

asm কবচ

bd कवस

ben কবচ

guj કવચ

kan ಕವಚ

kas بَختَر

mal കവചം

mar कवच

mni ꯍꯛꯀꯟ ꯐꯨꯔꯤꯠ

nep कवच

ori ସାଞ୍ଜୁ

pan ਕਵਚ

san कवचम्

tam கவசம்

tel కవచం

urd بکتر , زرہ , حفاظتی پلیٹ

noun  वह ऊपरी परत जिसके अंदर या नीचे कोई जीव रहता हो   Ex. कछुए का कवच बहुत कड़ा होता है ।

HYPONYMY:

कौड़ी सरहना

ONTOLOGY:

वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

चोल आवरण

Wordnet:

bd बिगुर

guj કવચ

kan ಕವಚ

kas کٔنٛڑ

kok सोल

nep बोक्रो

ori ଖୋଳପା

san कवचम्

tam தோல்

urd والو , چھال , بکتر , چھلکا , پوست

noun  तंत्र में वे मंत्र जो आपत्तियों में अपनी अथवा अपने अंगों की रक्षा के उद्देश्य से पढ़े जाते हैं   Ex. कवच का पाठ करने से उपासक समस्त बाधाओं से रक्षित हो जाता है ।

ONTOLOGY:

गुणधर्म (property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

noun  विपत्तियों में अपनी रक्षा के लिए भोजपत्र आदि पर लिखा हुआ कोई मंत्र जिसे गंडे, जंतर, तावीज आदि के रूप में कमर, गले, बाँह आदि में पहनते हैं   Ex. माँ ने अपने बच्चे को कवच पहनाया है ।

ONTOLOGY:

गुणधर्म (property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

See : छिलका, आच्छाद, आडंबर

कोंकणी (Konkani) WN

noun  जो युद्धाच्या वेळार हथियारां कडल्यान योद्धाक राखण दिता असो लोखंडाचो बी तयार केल्लो भेस   Ex. आक्रमणा पसून वाटावपाक कवचाचो वापर करतात

HYPONYMY:

साखळी कवच मंक्षण चिलखत

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm কবচ

bd कवस

ben কবচ

guj કવચ

hin कवच

kan ಕವಚ

kas بَختَر

mal കവചം

mar कवच

mni ꯍꯛꯀꯟ ꯐꯨꯔꯤꯠ

nep कवच

ori ସାଞ୍ଜୁ

pan ਕਵਚ

san कवचम्

tam கவசம்

tel కవచం

urd بکتر , زرہ , حفاظتی پلیٹ

See : साल

A dictionary, Marathi and English

Armour. 2 Any natural armature or defensive coating. 2 A piece of bark inscribed with mystical verses carried about the person as an amulet or a charm.

Aryabhushan School Dictionary

n m  Armour, any natural armature.
कवच टाकणें   To cast off the skin or peel. To undergo the peeling off.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

ना.  कठीण आवरण , कठीन साल . जाड साल ( फळाची ).
ना.  अंगत्राण , आच्छादन , चिलखत , प्रावरण ( मार्‍यापासून शरीराचे रक्षण करण्यासाठी ).

मराठी (Marathi) WN

noun  शरीराला शस्त्राचा वार लागू नये म्हणून घालावयाचे साधन   Ex. कवच असल्याने त्याला तलवारीचे वार लागले नाही

HYPONYMY:

बकतर

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

चिलखत शिरस्त्राण बख्तर शील अंगत्राण शरीरत्राण

Wordnet:

asm কবচ

bd कवस

ben কবচ

guj કવચ

hin कवच

kan ಕವಚ

kas بَختَر

mal കവചം

mni ꯍꯛꯀꯟ ꯐꯨꯔꯤꯠ

nep कवच

ori ସାଞ୍ଜୁ

pan ਕਵਚ

san कवचम्

tam கவசம்

tel కవచం

urd بکتر , زرہ , حفاظتی پلیٹ

noun  निसर्गतः लाभलेले कठीण असे बाह्य आवरण   Ex. बदामाचे बी जाड कवचात असते.

HYPONYMY:

खवले कवडी

ONTOLOGY:

वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

bd बिगुर

guj કવચ

kan ಕವಚ

kas کٔنٛڑ

kok सोल

nep बोक्रो

ori ଖୋଳପା

san कवचम्

tam தோல்

urd والو , چھال , بکتر , چھلکا , پوست

noun  देवतांच्या मूर्तीवरील शेंदराचा थर   Ex. गणपतीच्या मूर्तीवरचे कवच गळून पडले.
noun  कासवाच्या पाठीवरील टणक आवरण   Ex. शत्रूचा भास होताच कासव आपले शरीर कवचात झाकून घेतो.

HOLO COMPONENT OBJECT:

कासव

ONTOLOGY:

शारीरिक वस्तु (Anatomical) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

महाराष्ट्र शब्दकोश

पुन . १ कठिण आवरण ; बाह्म आच्छादन ; फळाची जाड साल ; कठिण त्वचा . २ चिलखत ; अंगत्राण ; शरीराचें संरक्षण करणारें एक प्रकारचें पोलादी किंवा चामड्याचें वगैरे साधन . ' जैसें वज्र कवच लेइजे । मग शस्त्रांचा वर्षावो साहिजे । ' - ज्ञा . २ . २३२ . ' गोवळीं यश नेलें अमुचें । म्हणोनि कवचें बाणलीं । - एरुस्व ८ . १० . ३ ( ल .) कोणतेंहि आच्छादन ; प्रावरण ; रक्षणसाधन . ' अग्नि ऐसें आहाच । तेचा नामाचें आहे कवच ' - ज्ञा ७ . ३६ . ' नातरी सप्रें कवच सांडिलें ' - ज्ञा ८ . ६६ . ४ झाडाच्या सालीवर अगर कागदावर मंत्र किंवा तोडगा लिहून हातांत अगर अंगावर धारण करतात तो . ५ मंत्रांतील र्‍हीं र्‍हीं इत्यादि बीज अक्षर . ६ मारुती अगर देवी यांच्या मूर्तीवरील शेंदुराचा थर . हा कांही दिवसांनीं सुटुन पडल्यास देवानें कवच टाकलें असें म्हणतात . ७ टणक आच्छादन ; टरफल ; कठिण त्वचा . ' अंड्यावरील कवच ' ( सं .)
०टाकणें   क्रि . १ कात टाकणें ( सापानें ). ' नातरीं सर्पे कवच सांडिलें । ' - ज्ञा ८ . ६६ . २ ( ल .) पुनरुज्जीवन होणें ; नवा उत्साह येणें ; दुखण्यातून उठणें . २ मूर्तीवरील शेंदूराचा लेप , थर पडणें .
०कुइरी   ली ,
०कुहिरी   ली - स्त्री . काचकुइली ; खाजकुइली - कुइरी .
०धर   - वाशी - वि . गोगलगाय , खेकडा , शेंगडे , झिंगे , कांसव या वर्गातील प्राणी . संधिपाद प्राणी ह्यांतील बहुतेकांना शिंगासारखे चार अवयव व दहा पाय असतात . छाती व डोकें मिळुन एकच भाग असून मागें पोट असतें . पाठीवर कवचासारखी कठिण कातडी असते .
वर्ग   - वाशी - वि . गोगलगाय , खेकडा , शेंगडे , झिंगे , कांसव या वर्गातील प्राणी . संधिपाद प्राणी ह्यांतील बहुतेकांना शिंगासारखे चार अवयव व दहा पाय असतात . छाती व डोकें मिळुन एकच भाग असून मागें पोट असतें . पाठीवर कवचासारखी कठिण कातडी असते .
०बीज  न. खाजकुइरीचें बीं ; हें औषधी आहे .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

कवच टाकणें
१. साप कात टाकतो त्‍या प्रमाणें कात टाकून नवीन स्‍वरूप धारण करणें. ‘नातरी सर्पे कवच सांडिलें।’ -ज्ञा ८. ६६.
जीर्णोद्वार होणें
पुनरुज्‍जीवन होणें
नवीन उत्‍साह प्राप्त होणें
आजारांतून उठून पुन्हां ताजेतवाने होणें. ३. मूर्तीवरील शेंदुराचा वगैरे लेप कोसळून पडून, निघून जाऊन आंतील मूर्ति दिसूं लागणें.

नेपाली (Nepali) WN

noun  फलाम आदिले बनाइएको त्यो आवरण जसले लडाइका बेला हथियारबाट योद्धालाई सुरक्षा प्रदान गर्छ   Ex. आक्रमणबाट बँच्नका लागि कवचको प्रयोग गरिन्छ

HYPONYMY:

जन्जीर कवच

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अङ्गरक्षी अङ्गत्राण

Wordnet:

asm কবচ

bd कवस

ben কবচ

guj કવચ

hin कवच

kan ಕವಚ

kas بَختَر

mal കവചം

mar कवच

mni ꯍꯛꯀꯟ ꯐꯨꯔꯤꯠ

ori ସାଞ୍ଜୁ

pan ਕਵਚ

san कवचम्

tam கவசம்

tel కవచం

urd بکتر , زرہ , حفاظتی پلیٹ

See : आच्छाद

A Sanskrit English Dictionary

कवच  mn.  mn. (√ 3. कु, [Uṇ. iv, 2]; [Nir. v, 25]) g. अर्धर्चा-दि, armour, cuirass, a coat of mail, [ŚBr. xii, 2, 2, 7]; KātyŚr. xiii, 3, 10; [MBh.]; [R.] &c.
any covering
 f. a corset, jacket, [Kāṭh. xxxiv, 5] ([ ifc. f( आ).]), [Pāṇ. 3-2, 129]
bark, rind, [Śārṅg.]
कवच  m.  m. a war-drum, a kettle-drum, [L.]
कवच  n.  n. a piece of bark or birch-leaf or any substance inscribed with mystical words and carried about as an amulet, any amulet, charm, [W.]
हुम्   a mystical syllable (such as , or हूम्) forming part of a मन्त्र used as an amulet ([ cf. बीज]), [W.]
कवच  m.  m. the tree Oldenlandia herbacea, [Bhpr.]
the tree Hibiscus Populneoides, [L.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

कवचः [kavacḥ] चम् [cam]   चम् [cf. [Uṇ.4.2.] ]
An armour, coat of mail, a mail.
An amulet, a charm, a mystical syllable (हुम्-हूम्) considered as a preservative like armour.
A kettle-drum. -Comp.
-पत्रः   the birch tree.
-हर   a.
wearing armour.
old enough to wear an armour; कवचहरः कुमारः Sk. on [P.III.2.1.] cf. वर्महर in [R.8.94.] (-रः) a boy, child.

Shabda-Sagara

कवच  mn.  ( -चः-चं)
1. Armour, mail.
2. A drum used in battle, a kettle drum.
3. An amulet, a charm.
4. A tree, (Hibiscus populneoides.) see गर्द्दभाण्ड.
3. The mystical syllable Hum, forming part of a Mantra, and considered as a preservative like armour; it is also inscribed on a Birch leaf, &c. and worn as an amulet; being car- ried about the person as a charm: see the next.
E. कु to sound, अच् Unadi aff.

ROOTS:

कु अच्