गण्डः [gaṇḍḥ] 1 The cheek, the whole side of the face including the temples; गण्डाभोगे पुलकपटलम्
[Māl.2.5;] तदीष- दार्द्रारुणगण्डलेखम्
[Ku.7.82;] [Me.26,93;] [Amaru.83;] [Ṛs.4.6;6.1;] [Ś.6.18;] [Śi.12.54.] An elephant's temple; गण्डोड्डीनालिमाला˚
[Māl.1.1.] A bubble.
A boil, tumour, swelling, pimple; अयमपरो गण्डस्योपरि विस्फोटः
[Mu.5;] तदा गण्डस्योपरि पिटिका संवृत्ता
[Ś.2.] Goitre and other excrescences of the neck.
A joint, knot.
A mark, spot; गण्डोज्ज्वलामुज्ज्वलनाभिचक्रया
[Śi.12.8.] A rhinoceros.
The bladder.
A hero, warrior.
Part of a horse's trappings, a stud or button fixed as an ornament upon the harness.
An unexpected combination of words consisting in putting one speech immediately after another, so as to be syntactically connected; see वीथि; e. g. राक्षसः- अपि नाम दुरात्मा चाणक्यबटुः । दौवारिकः जयतु ।
-रा˚ -अति- संधातुं शक्यः स्यात् । दौ˚ -अमात्यः । Mu.4; so किमस्या न प्रेयो यदि पुनरसह्यस्तु विरहः. दौ˚
-देव उपस्थितः U.1.
The tenth yoga or one of the twenty-seven portions of a circle on the plane of the ecliptic.
An astronomical period. -Comp.
-अङ्गः a rhinoceros.
-उपधानम् a pillow; मृदुगण्डोपधानानि शयनानि सुखानि च
[Suśr.] -कुसुमम् the juice that exudes from the elephant's temples during rut, ichor.
कूपः a well on the peak or summit of a mountain.
Upper region or table-land of a mountain.
-ग्रामः any large or considerable village.
देशः, प्रदेशः, स्थलम्, पाली, पिण्डः the cheek, the temples of an elephant.
temple-region (in general); कण्डूलद्विपगण्डपिण्डकषणम्
[U.2.9;] [Māl.9.31.] -फलकम् a broad cheek; धृतमुग्धगण्डफलकैर्विबभुर्विकसद्भिरास्यकमलैः प्रमदाः
[Śi.9.47.] -भित्तिः f. f.
the opening in the temples of an elephant from which ichor exudes during rut.
'a wall-like cheek', an excellent i. e. broad and expansive cheek; निर्धौतदानामलगण्डभित्तिः (गजः)
[R.5.43] (where Malli. says प्रशस्तौ गण्डौ गण्डभित्ति, see et seq.); 12.12.-भेदः a thief; गण़्डभेददास्याः शीलं जानन्नापि आत्मनो भोजनविस्रम्भेण छलितोऽस्मि
[Avimāraka 2.] -मालः, -माला inflammation of the glands of the neck.
-मूर्ख a. a. exceedingly foolish, very stupid.
-शिला any large rock; दृष्टोऽङ्गुष्ठशिरोमात्रः क्षणाद्गण्डशिलासमः
[Bhāg.3.13.22.] शैलः a huge rock thrown down by an earthquake or storm;
[Ki.7.37;] cf. also गण्डशैलैः कारवेल्लैर्लोहकण्टकवेष्टितैः । (अचलः परिपूर्णोऽयम् ...)
[Parṇāl 4.75.] the forehead; गण्डशैलः कपोले च द्रोणपाषा- णभेदयोः । Nm.; किं पुत्रि गण्डशैलभ्रमेण नवनीरदेषु निद्रासि । Āryā Saptaśatī.
-साह्वया N. N. of a river, also called गण्डकी.
स्थलम्, स्थली the cheek; गण्डस्थलेषु मदवारिषु
[Pt.1.123;] [Ś. Til.7;] गण्डस्थलीः प्रोषितपत्रलेखाः
[R.6.72;] [Amaru.82.] temples of an elephant.