भव

{ bhava }

Puranic Encyclopaedia

BHAVA I   One of the eleven Rudras. He was the son of Sthāṇu and grandson of Brahmā. [Chapter 66, Ādi Parva, M.B.] .
BHAVA II   A sanātana Viśvadeva. [Chapter 60, Ādi Parva, M.B.] .
BHAVA III   One of the sons born to Kaśyapa of Surabhi.

हिन्दी (hindi) WN

noun  संसार के आवागमन का दुख या जन्म-मरण का दुख   Ex. हे ईश्वर हमें भव, भय, वासनाओं आदि से बचाए रखना ।

ONTOLOGY:

मानसिक अवस्था (Mental State) ➜ अवस्था (State) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ori ଭବ

See : संसार, प्राप्ति, कामदेव, शंकर, बादल, कारण, अस्तित्व, उत्पत्ति, कुशल

प्राचीन चरित्रकोश

भव n.  कश्यप एवं सुरभि के पुत्रों में से एक । इसके नाम के लिये ‘भल’ पाठभेद प्राप्त है ।
भव II. n.  ग्यारह रुद्रों में से एक, जो ब्रह्मा क पौत्र एवं स्थाणु का पुत्र था [म.आ.६०.१-३] ।
भव III. n.  एक सनातन विश्वेदेव [म.अनु.९१.३५] ।

A dictionary, Marathi and English

The world, the present state of existence with its pleasures and pains, business and cares. 2 Birth or production. 3 Being, existence. 4 Used extensively in comp. as देहभव Produced from the body--pain &c. मनोभव Produced from the mind--anger &c. समुद्रभव Produced from the sea--salt &c. Also as prefixed and in the first sense; as भवचक्र, भवसागर, भवार्णव, भवसिंधु The world considered as the theatre of changing scenes, of turmoil, temptation &c. भवबाधा, भवरोग, भव- दुःख &c. Anxiety and disquietude from the turmoils of life. भवजाल, भवबंध, भवपाश, भवशृंखला The net, tie, fetter of this world's pleasures and cares. भवभंजन, भवभ्रमण, भवदाव, भवानल, भवाटवि &c.

Aryabhushan School Dictionary

 m  The world. Birth; being.
भवपाश   The net, tie, fetter of this world's pleasures and cares.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

ना.  प्रपंच , मनुष्यजीवन , मृत्युलोक , संसार .

महाराष्ट्र शब्दकोश

 पु. 
शंकर . भव राज्य करी । भवानीशीं । - एभा २४ २४८ .
संसार . भव नेणों । भव नेणों । सर्व हें ब्रह्मचि जाणों । - हंको .
सुखदुःखें , उद्योग आणि घोर एतद्विशिष्ट अस्तित्व ; मृत्युलोक . जे आवडोनि घेतलें । भवस्वर्गादिक । - ज्ञा १४ . ४२ .
जन्म ; उत्पत्ति . पुढें अंतरीं सोडि चिंता भवाची । - राम २६ .
सत्ता ; अस्तित्व .
पासून उत्पन्न झालेला याअर्थी समासांत प्राचुर्यानें योजतात . उदा० देहभव ( शरीरापासून उत्पन्न झालेलें दु : ख इ० ); मनोभव ( मनापासून उत्पन्न झालेला क्रोध इ० ). तसेंच संसार या अर्थी पूर्वपदीं योजतात . उदा० भव - चक्र - सागर - बाधा - रोग - दुःख - जाल - पाश - भंजन ; भवानल ; भवाटवि इ० . [ सं . ] सामाशब्द -
०गोवा  पु. संसाररुपी संकट करुणासागर नाम सत्य . करी उगवी भवगोवा । - देप ३३ . [ सं . ]
०च्छेदक वि.  संसाराचा नाश करणारा . विठाबाई विश्वंभरे भवच्छेदके । - तुगा १५७३ . [ सं . ]
०जनक   दायक - वि . ( दुसर्‍या ) जन्मास कारणीभूत ( पापकृत्यें , ह्यांना जन्मान्तराची शिक्षा व शुद्धी पाहिजे असते . [ सं . ]
०डोह   डोहो - पु प्रपंचरुप गर्ता , विवर , डोह .
०तारीया वि.  भवतारक
०नदी  स्त्री. 
गंगा .
संसारनदी . [ सं . ]
०पाशनिक्रंदन वि.  ( काव्य ) प्रपंचाच्या पाशाचा छेद करणारा ( ईश्वर ). [ सं . ]
०भंजन वि.  संसाराचा मोह तोडणारा . [ सं . ]
०भय  न. अन्य जन्माचें , संसाराचें , भय . ज्याचे नांवाचें संकीर्तन । करी भवभयासी निकृंतन । [ सं . ]
०भाव  पु. संसाराचें अस्तित्व . तेवीं मिथ्या प्रतीति भवभावा । - एभा ११ . ७३ . [ सं . ]
०मोचक   मोचन - वि . संसारापासून किंवा भिन्न आणि व्यक्तिविषयक अस्तित्वापासून सोडविणारा . तें तपोबळ जाण परि नव्हे भव मोचन । [ सं . ]
०मोचन  न. मुक्ति . - वि . संसारापासून सोडविणारा . [ सं . ]
०रोगनिरसनी   - पु . संसारावरुन मन उडविणारा , परमार्थसंबंधीं वैद्य ( गुरु ). [ सं . ]
वैद्य   - पु . संसारावरुन मन उडविणारा , परमार्थसंबंधीं वैद्य ( गुरु ). [ सं . ]
०रोगी वि.  प्रापंचिक उद्योगरुप , सुखरुप आजार झालेला ; असमाधानकारक रीतीनें त्यांत डुबलेला . भवरोगिया आरोग्य येणेंचि होय । [ सं . ]
०व्यथा  स्त्री. प्रापंचिक चिंता , दुःखें , श्रम , संताप ; संसारदुःख . [ सं . ] भवांतक वि . ( सायुज्य मुक्ति होऊन ) जन्मान्तराचा नाश करणारा ( ईश्वर ) [ सं . ] भवाब्धि पु . संसारसमुद्र . [ सं . ] भवार्त वि .
प्रपंचाचा वीट आलेला ; प्रापंचिक दुःखांनीं व आभासांनीं कंटाळलेला .
भवातुर ; भवाक्रान्त ; भवरोगी ; भवदुःखित ; भवपीडित . [ सं . ] भवाभव - पु . उत्पत्ति आणि नाश . [ सं . ]

नेपाली (Nepali) WN

See : शङ्कर, प्राप्ति, अस्तित्व, संसार

A Sanskrit English Dictionary

भव  f.  a m. (√ भू) coming into existence, birth, production, origin (= भाव, [Vop.]; ifc., with f( आ). = arising or produced from, being in, relating to), [Yājñ.]; [MBh.]; [Kāv.] &c.
becoming, turning into ( comp.), [Kāṭh.]
सत्-ता   being, state of being, existence, life (= , [L.]), [ŚārṅgP.] ( cf. भवा-न्तर)

ROOTS:

सत् ता

संसार   worldly existence, the world (= , [L.]), [Kāv.]; [Pur.]
(with Buddhists) continuity of becoming (a link in the twelvefold chain of causation), [Dharmas. 42] ( [MWB. 102])
श्रेयस्   well-being, prosperity, welfare, excellence (= , [L.]), [MBh.]; [Kāv.] &c.
आप्ति   obtaining, acquisition (= , प्रा-प्ति), [L.]
a god, deity, [W.]
N. of अग्नि, [ŚBr.]
भवौ   of a deity attending on रुद्र and frequently connected with शर्व (later N. of शिव or a form of शिव; or N. of a रुद्र, and as such of the number 11 or of the 11th lunar mansion, [Gol.]; [Var.] Sch.; du. = भव i.e. शिव and his wife भवानी, [BhP.]; cf. [Vām. v, 2, 1]), [AV.] &c. &c.
of the 1st and 4th कल्प, [Cat.]
of a साध्य, [VP.]
of a king, [MBh.]
of a son of प्रतिहर्तृ, [VP.]
of विलोमन्, ib.
of a rich man, [Buddh.]
of an author, [Cat.]
भव  n.  n. the fruit of Dillenia Speciosa, [L.]
भव्य   = , भविष्य, भावन, [L.]
भव    b &c. See p.748&c.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

भव [bhava] a.  a. [भवत्यस्मात्, भू-अपादाने अप्] (At the end of comp.) Arising or produced from, originating in.
वः Being, state of being, existence, (सत्ता); तथाप्यहं योषिदतत्त्वविच्च ते दीना दिदृक्षे भव मे भवक्षितिम् [Bhāg.4.] 3.11.
Birth, production; भवो हि लोकाभ्युदयाय तादृशाम् [R.3.14;] [S.7.27.]
Source, origin.
Worldly existence; mundane or worldly life, life; as in भवार्णव, भवसागर &c.; कर्मबन्धच्छिदं धर्मं भवस्येव मुमुक्षवः [Ku.2.51;] भवोच्छेदकरः पिता ते [R.14.74;] [Śi.1.35.]
The world.
Well-being, health, prosperity; भवाय युष्मच्चरणानु- वर्तिनाम् [Bhāg.1.27.9;] कालेनानुगृहीतैस्तैर्यावद्वो भव आत्मनः [Bhāg.8.6.19;] [Rām.5.27.6.]
Excellence, superiority.
 N. N. of Śiva; तमब्रवीद् भवोऽसीति तद्यदस्य तन्नामाकरोत पार्जन्यं तद्रूपमभवत् पर्जन्यो वै भवः Śat. Br.; दक्षस्य कन्या भवपूर्व- पत्नी [Ku.1.21;3.72.]
A god, deity.
Acquisition (प्राप्ति).
-वौ   (dual) Śiva and Bhavānī. -Comp.
-अग्रम्   the farthest end of the world; Buddh.
-अतिग a.  a. overcoming worldly existence.
-अन्तकृत्  m. m.
 N. N. of Buddha.
an epithet of Brahman.
-अन्तरम्   another existence (previous or future); शुभाशुभफलं सद्यो नृपाद्देवा- द्भवान्तरे [Pt.1.121.]
-अब्धिः, -अर्णवः, -समुद्रः, -सागरः, -सिन्धुः   the ocean of worldly life.
-अभवौ   (m. dual.)
existence.
prosperity and adversity.
-अभीष्टम्   bdellium.
-अयना, -नी   the Ganges.
-अरण्यम्   'a forest of worldly life,' a dreary world.
-आत्मजः   an epithet of Gaṇeśa or Kārtikeya.
-आर्त a.  a. sick of the world, disgusted with worldly cares and troubles.
-ईशः  N. N. of Śiva.
-उच्छेदः   destruction of worldly existence; सतां भवोच्छेदकरः पिता ते [R.14.74.]
-क्षितिः  f. f. the place of birth.
-घस्मरः   a forest-conflagration.
-छिद् a.  a. cutting the (bonds of) worldly life, preventing recurrence of birth; भवच्छिदस्त्र्यम्बकपादपांशवः [K.1.]
-छेदः   prevention of recurring birth; मनुष्यजन्मापि सुरासुरान् गुणैर्भवान् भवच्छेद- करैः करोत्यधः [Śi.1.35.]
-जलम्   the water (or ocean) of worldly existence.
-दारु  n. n. the devadāru tree.
-नाशिनी  N. N. of the river Sarayū
-प्रतिसंधिः   coming into being.-बन्धेशः N. of Śiva.
-भङ्गः   delivery from births or transmigration.
-भाज् a.  a. living in the world of mortals.-भावन a. conferring welfare.
-भीरु a.  a. afraid of worldly existence.
-भूतम्   the source of all beings, i. e. the Supreme Being.
-भूतिः  N. N. of a celebrated poet (see App.II.); भवभूतेः संबन्धाद् भूधरभूरेव भारती भाति । एतत्कृतकारुण्ये किमन्यथा रोदिति ग्रावा ॥ Āryā. [S.36.] (-f.) welfare, prosperity.
-भोगः   the enjoyment or pleasure of the world.
-मन्युः   the resentment against the world.-मोचनः N. of Kṛiṣṇa.
-रुद्  m. m. a drum beaten at funeral ceremonies.
-वीतिः  f. f.
liberation from worldly existence; भववीतये हतबृहत्तमसामवबोधवारि रजसः शमनम् [Ki.6.] 41.
end of the world.
-व्ययः   (du.) birth and dissolution.
-शेखरः   the moon.
-संगिन् a.  a. attached to worldly existence.
-संततिः   an uninterrupted series of births and transmigrations.

Shabda-Sagara

भव  m.  ( -वः)
1. Being, existing, the self-support of something already produced.
2. Birth.
3. Origin, production.
4. The place or means of being.
5. The state of being.
6. The being or becoming poss- essed of any thing, as family, cattle, &c.
7. Welfare, prosperity. 8. Obtaining, acquisition.
9. Excellence, superiority.
10. The world.
11. A deity, a god.
12. A name of ŚIVA.
13. The world. 14. Life.
 n.  ( -व) A fruit, the fruit of the Dillenia speciosa.
E. भू to be, aff. अप् .

ROOTS:

भू अप् .