मूर्धन् [mūrdhan] m. m. [मुह्यत्यस्मिन्नाहते इति मूर्धा, cf.
[Uṇ.1.156] ]
The forehead, brow.
The head in general; नतेन मूर्ध्ना हरिरग्रहीदपः
[Śi.1.18;] [R.16.81;] नैसर्गिकी सुरभिणः कुसुमस्य सिद्धा मूर्ध्नि स्थितिर्न चरणैरवताडनानि
[U.1.14;] [Ku.3.22.] The highest or most prominent part, top, summit, peak, head; अतिष्ठन्मनुजेन्द्राणां मूर्ध्नि देवपतिर्यथा Mb. 'stood at the head of all kings' &c.; उत्तमे शिखरे जाते भूम्यां पर्वतमूर्धनि Sandhyā Mantra;
[Ś.5.7;] [Me.17.] (Hence) A leader, head, chief, foremost, prominent.
Front, van, forepart; स किल संयुगमूर्ध्नि सहायतां मघवतः प्रतिपद्य महारथः
[R.9.19.] (In geom.) The base.
(In gram.) The roof of the palate. -Comp.
-अन्तः the crown of the head.
-अक्षिषिक्त a.
consecrated, crowned, inaugurated; मूर्धाभिषिक्तं कुमुदो बभाषे
[R.16.81.] common, stock (as an instance); उत्कृत्योत्कृत्य कृत्तिं इति बीभत्सस्य मूर्धाभिषिक्तमुदाहरणम्.
(क्तः) a consecrated king; पश्य मूर्धाभिषिक्तानामाचार्य कदनं महत्
[Mb.7.15.12.] a man of the Kṣatriya caste.
a minister.
= मूर्धावसिक्त (1) q. v.
-अभिषेकः consecration, inauguration.
अवसिक्तः N. of a particular mixed tribe sprung from a Brāhmaṇa father and Kṣatriya mother.
a consecrated king.
-कर्णी, कर्परी f. f. an umbrella. -गa. sitting down on the head; स्यन्दनैः स्यन्दनगता गजैश्च गजमूर्धगाः
[Rām.7.7.5.] जः the hair (of the head); पर्याकुला मूर्धजाः
[Ś.1.3;] विललाप विकीर्णमूर्धजा
[Ku.4.4] 'she tore her hair for grief'.
the mane.
a crown, helmet; विमुक्तमूर्धजा ये च ये चापि हतवाहनाः
[Mb.1.5.12.] -ज्योतिस् n. see ब्रह्मरन्ध्र or मुद्रामार्ग.
-पातः splitting of the skull.
-पिण्डः a lump upon the head (of an elephant in rut).
-पुष्पः the Śirīṣa tree.
-रसः the scum of boiled rice.
-वेष्टनम् a turban, diadem.