विषम [viṣama] a. a. [विगतो विरुद्धो वा समः]
Uneven, rough, rugged; पथिषु विषमेष्वप्यचलता
[Mu.3.3;] व्यालाकीर्णाः सुविषमाः
[Pt.1.64;] [Me.19.] Irregular, unequal; तोषं ततान विषमग्रथितोऽपि भागः
[Māl.9.44.] Odd, not even.
Difficult, hard to understand, mysterious; विषमोऽपि विगाह्यते नयः
[Ki.2.3;] विषमाः कर्मगतयः
[Pt.4.5.] Impassable, inaccessible;
[Ki.2.3;] भ्रान्तं देशमनेकदुर्गविषमम्
[Bh.3.5.] Coarse, rough.
Oblique; ईषत्तिर्यग्वलन- विषमम्
[Māl.4.2.] Painful, troublesome; कान्ताविश्लेषदुःख- व्यतिकरविषमे यौवने विप्रयोगः
[Bh.3.16;] [H.4.3.] Very strong, vehement; व्यनक्त्यन्तस्तापं तदयमतिधीरोऽपि विषमम्
[Māl.3.9.] Dangerous, fearful; सर्वंकषः कषति हा विषमः कृतान्तः
[Mv.5.56;] [Mk.8.1,27;] [Mu.1.18;] 2.2.
Bad, adverse, unfavourable; येन च हसितं दशासु विषमासु
[Pt.4.16.] Odd, unusual, unparalleled.
Dishonest, artful.
Intermittent (as fever).
Wicked.
Different.
That which cannot be equally divided; अजाविकं सैकशफं न जातु विषमं भजेत्
[Ms.9.119.] Unsuitable, wrong;
[Suśr.] मः N. of Viṣṇu.
(In music) A kind of measure.
मम् Unevenness.
Oddness.
An inaccessible place, precipice, pit &c.
A difficult or dangerous position, difficulty, misfortune; सुप्तं प्रमत्तं विषमस्थितं वा रक्षन्ति पुण्यानि पुरा कृतानि
[Bh.2.97;] कुतस्त्वा कश्मलमिदं विषमे समुपस्थितम्
[Bg.2.2.] Rough or uneven ground.
N. N. of a figure of speech in which some unusual or incompatible relation between cause and effect is described; (said to be of four kinds; see K.
[P. Kārikās 126] and 127).
A kind of stanza or verse; भिन्नचिह्नचतुष्पादं विषमं परिकीर्तितम्.
-मम् ind. Unequally, unevenly, unfairly, dangerously &c. -Comp.
-अक्षः, -ईक्षणः, -नयनः, -नेत्रः, -लोचनः epithets of Śiva.
-अन्नम् unusual or irregular food.-अवतारः descent on uneven ground, perhaps also 'undertaking or embarking in an adventure';
[V.1.] -आयुधः,
-इषुः, -शरः epithets of the god of love; उन्मिमील विशदं विषमेषुः
[Śi.1.72.] कर्णः a quadrangle or tetragon with unequal diagonals.
the hypotenuse of a right-angled triangle.
-कर्मन् (in maths.) the finding of two quantities when the difference of their squares is given and either the sum or the difference of the quantities (Colebrooke).
-कालः an unfavourable season.-चक्रवालम् (in maths). an ellipse.
-चतुरस्रः, -चतुर्भुजः an unequal quadrilateral figure; trapezium.
-छदः the tree सप्तपर्ण q. v.
-छाया the shadow of the gnomon at noon.
-ज्वरः remittent fever; दोषोऽल्पोऽहितसंभूतो ज्वरो- त्सृष्टस्य वा पुनः । धातुमन्यतमं प्राप्य करोति विषम़ज्वरम् ॥
-त्रिभुजः a scalene triangle.
-पत्रः the Saptaparṇa tree; विषम- पत्रमहीरुहसंभवम्
[Rām. ch.4.68.] -बाणः N. N. of the god of love; also विषमविशिखः,
-शरः. -लक्ष्मी f. f. ill-luck.
-विभागः unequal distribution (of property).
-वृत्तम् a kind of metre with unequal Pādas.
-शील a. a. cross-tempered, peevish, perverse.
-स्थ a.
being in an inaccessible position.
being in difficulty or misfortune; विश्वामित्र- स्ततस्तां तु विषमस्तामनिन्दिताम्
[Mb.1.72.5.]