व्याज

{ vyājḥ }

हिन्दी (hindi) WN

See : देर, छल, ब्याज

प्राचीन चरित्रकोश

व्याज n.  एक देव, जो भृगु ऋषि का पुत्र था [ब्रह्मांड. ३.१.७९] ।
व्याज II. n.  तुषित देवों में से एक ।

कोंकणी (Konkani) WN

See : कळंतर

A dictionary, Marathi and English

; cover, cloak, pretext, pretence, sham. Ex. पितृव- चनाचें करुनि व्याज ॥ वनासि आलास तू रघुराज ॥.
Interest or usury.

Aryabhushan School Dictionary

n   Interest.
n   Disguise.

मराठी (Marathi) WN

noun  कर्जाऊ घेतलेल्या पैशाच्या वापराबद्दल द्यावी लागणारी किंमत   Ex. त्याने दहा टक्के व्याजावर मला पैसे उसने दिले.

HYPONYMY:

चक्रवाढ व्याज

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm সুদ

bd सुद

ben সুদ

guj વ્યાજ

hin ब्याज

kan ಬಡ್ಡಿ

kas سوٗد

kok कळंतर

mal പലിശ

mni ꯁꯦꯟꯗꯣꯏ

nep ब्याज

ori ସୁଧ

pan ਵਿਆਜ

san वृद्धिः

tam வட்டி

tel వడ్డి

urd سود , بیاج , نفع

महाराष्ट्र शब्दकोश

 न. १ निमित्त ; कारण . जे धर्मालय म्हणिजे । तेथ पांडव आणि माझे । गेले असती व्याजे । जुंझाचेनि । - ज्ञा १ . ८६ . २ मिष ; कपट ; ढोंग . व्याज न जेथे नसे वक्रता , उपचारांची पीडा । - टिक २८ . ३ रूप ; वेष ; बुंथी . ४ सबब ; बतावणी . पितृवचनाचे करूनि व्याज । वना आलास तू रघूराज । - रावि २२ . १८ . [ सं . ]
 न. १ पैशाच्या वापरास द्यावी लागणारी किंमत . वृध्दि ; ही पैशाचा पुरवठा व मागणी यावर अवलंबून राहते . - व्यापारी उलाढाली ( प्रो . काळेकृत ). २ ( गणित ) मुद्दलावर मुदतीप्रमाणे होणारी वाढ . [ सं . वृध्दि ; म . वाढ ; हि . व्याजू ]
०निंदा  स्त्री. एक अर्थालंकार . खोटी निंदा ; बाहेरून निंदा दिसावी पण गर्भितार्थ स्तुतिपर असावा ; प्रछन्नस्तुति . या शब्दाचे इतर अर्थहि उलटसुलट आहेत . १ एकाच्या निंदेने दुसर्‍याची निंदा करणे . उदा० मीच मूर्ख म्हणून तुला हे काम सांगितले . २ प्रछन्न निंदा ; व्याजस्तुति .
०कटावणी  स्त्री. कटमितीने व्याजाचा आकार करण्याची पध्दत .
०स्तुति  स्त्री. एक अर्थालंकार . स्तुति करण्याच्या मिषाने निंदा किंवा निंदा करण्याच्या मिषाने स्तुति केली असतां हा अलंकार होतो . उदा० ( कोणी मुलगा पहिल्यापेक्षा वाईट वाचू लागल्यास ) वाहवा ! आतां तर तूं फार चांगले वाचू लागलास ; तसेच ( निंदेच्या योगे स्तुति ). आज एवढया पहाटेस उठून धडा पाठ करायाची ही अवदसा तुला कोठून आठवली ? . व्याजोक्ति - स्त्री . एक अलंकार . मनांतून जे बोलावयाचे ते स्पष्ट न बोलतां निमित्तांतराने भाषण करून त्यांत स्वाभिप्रेत अर्थ आणावयाचा . २ गुप्त गोष्ट , स्वरूप प्रगट झाले असतां तें काही सबबी सांगून लपवून टाकावयाचे .
०खाऊ   खोर - वि . १ फार व्याज घेणारा . २ व्याजबडड्याचा व्यवहार करणारा . ३ व्याज असणारे ( कर्ज ).
०फैलावणी   १ जमेकडील आणि व्याज वेगवेगळे काढून कमी असेल ते अधिकांत वजा करून बाकी काढणे . २ सबंध मुदतीचे किंवा वर्षाचे व्याज आकारण्याचा प्रकार . याच्या उलट व्याजकटावणी .
०बटटा  पु. ( व्यापकपणे ) सराफी व्यवहार . ( कर्जाऊ रकमा देणे , नाणी वटावणे , हुंडयापांडया देणेघेणे , इ० ).
०भरी वि.  कर्जात बुडून व्याजावारी ज्याचे सबंध उत्पन्न जाते आहे असा . व्याजाऊ , व्याजी , व्याजू - वि . व्याज असणारे ( कर्ज ). व्याजाने दिली - घेतलेली ( रक्कम ).

A Sanskrit English Dictionary

व्य्-आज  f.  m. (rarely n. ifc. f( आ).; fr. व्य्-√ अञ्ज्, to smear over; cf. √ अच्) deceit, fraud, deception, semblance, appearance, imitation, disguise, pretext, pretence ( ibc. ‘treacherously, falsely’, also = ifc. ‘having only the appearance of, appearing as, simulated, deceitful, false’; instr. and abl. ‘treacherously, deceitfully’, ‘under the pretext or guise of’), [MBh.]; [Kāv.] &c.

ROOTS:

व्य् आज

an artifice, device, contrivance, means, [Ragh.]
wickedness, [W.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

व्याजः [vyājḥ]   1 Deciet, trick, deception, fraud.
Art, cunning; अव्याजमनोहरं वपुः [Ś.1.18] 'artlessly lovely'; [Māl.5.12.]
A pretext, pretence, semblance; ध्यान- व्याजमुपेत्य [Nāg.1.1;] [R.4.25,58;1.76;11.66.]
An artifice, a device, contrivance; व्याजार्धसंदर्शितमेखलानि [R.13.42.]
Wickedness, depravity. -Comp.
-आह्वयः   a false name.
-उक्तिः  f. f.
a figure of speech in which what is apparently the effect of one cause is intentionally ascribed to another; in other words, where a feeling is dissembled by being attributed to a different cause; see K. P.1 under व्याजोक्ति.
covert allusion, insinuation.
-गुरुः   a teacher, only in appearance.-निद्रित a. feigning sleep.
-निन्दा   artful censure.
-पूर्व a.  a. having only the appearance of anything.
-व्यवहारः   artful conduct.
-सुप्त a.  a. feigning to be asleep.
-स्तुतिः  f. f. a figure of speech resembling the English 'irony', wherein censure is implied by apparent praise; or praise by apparent censure; व्याजस्तुतिर्मुखे निन्दा स्तुतिवी रूढिरन्यथा [K. P.1.]

Shabda-Sagara

व्याज  m.  ( -जः)
1. Deceit, fraud, craft, cunning.
2. Disguise, either of purpose or person.
3. Wickedness.
E. वि before अज् to go, aff. घञ्.

ROOTS:

वि अज् घञ्