अणु [aṇu] a. a. (णु-ण्वी f.) [अण्-उन्] Minute, small, little, atomic (opp. स्थूल, महत्); अणोरणीयान्
[Bg.8.9;] सर्वोप्ययं नन्वणुः
[Bh.3.26.] insignificantly small; अण्वपि भयम्
[Ms.6.] 4; अण्वपि याच्यमानः
[Pt.4.26] asked but an atom, a very small quantity, न कन्यायाः पिता विद्वान् गृह्णीयात् शुल्कमण्वपि
[Ms.3.51.] णुः An atom, a very small particle (an exceedingly small measure); the mote in a sunbeam, the smallest perceptible quantity; अस्थूलमनण्वह्रस्वमदीर्घं ब्रह्म; अणुं पर्वतीकृ
[Bh.2.78.] to magnify; cf. also 'To make mountains of molehills.'
An atom of time (व्यञ्जनमर्ध- मात्रा तदर्धम् अणु); it is said to be 54,675, th part of a Muhūrta (48 minutes).
N. N. of Śiva.
N. N. of very small grain such as सर्षप, चीनक &c., अनणुषु दशमांशोऽणुष्वथैकादशांशः
[Līlā.] -णु n. n. the fourth part of a Mātrā. -Comp.
-अन्तः [अणुः अन्तो यस्य] a hair-splitting question; (अण्वन्तः सूक्ष्मान्तः सुक्ष्मवस्तुनिर्णयान्तः प्रश्नः Śaṅkara). किमर्थमचारीः पशूनिच्छन्नण्वन्तानिति
[Br. up. 4.1.1.] -तैलम् N. N. of a medicinal oil.
-भा [अण्वी सूक्ष्मा भा प्रभा यस्याः सा] lightning.
-मात्र a. a. [अणुः परिमाणं यस्य अणुच्] of the size of an atom.
-रेणुः [कर्म.] atomic dust.
-रेवती [अणुः सूक्ष्मा रेवतीतारेव] N. N. of a plant (दन्तीवृक्ष) Croton Polyandrum.
-वादः the doctrine of atoms, atomic theory, the theory that all material substances are primarily atoms and secondarily aggregates, and that all atoms are eternal.
-वीक्षणम् [ष. त.]
minute observation, observation of very minute parts.
[अणुः सूक्ष्मो वीक्ष्यते अनेन करणे ल्युट्] an instrument, like the microscope, enabling one to discern the smallest objects.
-व्रतानि N. N. of the twelve smaller vows of laymen adhering to the Jain faith.-व्रीहिः [कर्म.] a fine sort of grain, rice &c.