उदयः [udayḥ] उदयनम् [udayanam] उदयनम् See under उदि.
उदय [udaya] a. a. (In gram.) Following, coming after or upon (as a letter, accent &c.); उदयशब्दः परशब्दसमानार्थः प्रातिशाख्येषु प्रसिद्धः.
यः Rise (fig. also); चन्द्रोदय इवोदधेः
[R.12.36,2.73;] going upwards, ascending (as of the sun, stars &c.).
(a) Rising up, coming forth; द्रविण˚ acquisition of wealth;
[Pt.2;] so भाग्य˚ dawn of fortune;
[Amaru.25;] स्वगुणोदयेन
[Pt.1.94.] (b) Appearance, becoming visible, production; घनोदयः प्राक्
[Ś.7.3;] मेघ˚
[Ku.6.54;] हसितमन्यनिमित्तकृतोदयम्
[Ś.2.12] raised from some other cause;
[Amaru.88;] [Ś.7.8;] फलोदय
[R.1.5;] rising or accomplishment of the fruit;
[Ms.3.169;] [K.3.18.] Creation (opp. प्रलय); यः सिन्धूनामुपोदये
[Rv.8.41.2.] यौ तौ स्वप्नावबोधौ तौ भूतानां प्रलयो- दयौ
[Ku.2.8.] The eastern mountain (behind which the sun is supposed to rise); ददर्श पिङ्गाधिपतेरमात्यं वाता- त्मजं सूर्यमिवोदयस्थम्
[Rām.5.31.18.] यौर्यत्र दृश्यते भास्वान्स तेषामुदयः स्मृतः; उदयगूढशशाङ्कमरीचिभिः
[V.3.6.] Advancement, prosperity, rise; (opp. व्यसन), तेजोद्वयस्य युगपद्- व्यसनोदयाभ्याम्
[Ś.4.2;] उदये मदावाच्यमुञ्झता
[R.8.84;] [K.5;] importance, celebrity; ˚उन्मुखे त्वयि
[R.11.73.] Elevation, exaltation, rise; growth; उदयमस्तमयं च रघू- द्वहात्
[R.9.9;] तमुदयाय नवा नवयौवना 7; आत्मोदयः परग्लानिः
[Śi 2.3,11.6.] Result, consequence; असुखोदयं कर्म
[Ms.4.7;] [Amaru.47;] following; नोदात्तस्वरितोदयम्
[P.VIII.4.67.] Accomplishment, fulfilment; उपस्थितो- दयम्
[R.3.1;] प्रारम्भसदृशोदयः 1.15.
Profit, advantage.
Income, revenue;
[Ms.7.55;] [Y.2.43.] Interest, consideration paid for the use of money;
[Y.2.67,146.] Light, splendour.
Outlet, exit.
Beginning; अभिगम्योदयं तस्य कार्यस्य प्रत्यवेदयत्
[Mb.3.282.22.] Efficacy, influence; पर्याप्तः परवीरघ्न यशस्यस्ते बलोदयः
[Rām. 5.56.11.] Birthday celebration; हस्ते गृहीत्वा सहराम- मच्युतं नीत्वा स्ववाटं कृतवत्यथोदयम्
[Bhāg.1.11.2.] The first lunar mansion; the orient sine. -Comp.
-अचलः, -अद्रिः, -गिरिः, -पर्वतः, -शैलः the eastern mountain behind which the sun, moon &c. are supposed to rise; उदयगिरिवनालीबालमन्दारपुष्पम् Udb.; श्रितोदयाद्रेरभिसा- यमुच्चकैः
[Śi.1.16;] तत उदयगिरेरिवैक एव
[Māl.2.1.] -इन्दुः The town इन्द्रप्रस्थ; पुरे कुरूणामुदयेन्दुनाम्नि
[Mb.7.23.29.] -उन्मुख a. About to rise, expecting prosperity.
-क्रमः Gradual rise; नाडीनाम्
[Māl.5.2.] by gradually inflating or filling with wind the Nādīs, (as in the act of restraining the wind).
-ज्या f. f. See उदय (17).
-पुरम् N. N. of the capital of Mārwār.
-प्रस्थः the plateau of the mountain behind which the sun is supposed to rise.
-प्राणः (pl.) A particular measure of time.-राशिः The constellation in which the planet is seen when on the horizon.