Dictionaries | References

घट

   { ghaṭḥ, ghaṭa }
Script: Devanagari
See also:  घटती

घट     

Puranic Encyclopaedia  | English  English
GHAṬA   An urban area in ancient India. [Bhīṣma Parva, Chapter 9, Verse 63] .
GHAṬA   A notorious thief. He had a friend called Karpara. They were jointly known as Ghāṭakarparas. Once both the friends went to commit theft. Leaving Ghaṭa at the door-steps Karpara entered the chamber of the princess who after enjoying sexual pleasures with him gave him some money asking him to repeat such visits in future. Karpara told Ghaṭa all that had happened and handed over to him the money which the princess had given him. Karpara went again to the princess. But, owing to the weariness caused by the night's enjoyment both the princess and he slept till late in the morning. Meantime the palace guards found out the secret and took the lovers into custody. Karpara was sentenced to death and led out to be hanged. Ghaṭa was present on the spot and Karpara asked him secretly to save the princess. Accordingly Ghaṭa, without anybody knowing about it, took the princess over to his house. The King ordered enquiries about the absence of the princess. Under the natural presumption that some relation or other of Karpara alone might have carried away his daughter the King ordered the guards of Karpara's corpse to arrest anybody who approached the corpse and expressed grief. Ghaṭa came to know of this secret order of the King. Next day evening Ghaṭa posing himself as a drunkard and with a servant disguised as a woman walking in front and with another servant carrying rice mixed with dhatūrā (a poisonous fruit) following him came to the guards keeping watch over Karpara's body. Ghaṭa gave the poisoned rice to the guards who after eating it swooned under the effect. Ghaṭa used the opportunity to burn the corpse of Karpara there itself. After that Ghaṭa disappeared. The King then deputed new guards to watch over the funeral pyre of Karpara as he anticipated some one to come to pick his charred bones from the pyre. But, Ghaṭa put the guards into a swoon by a mantra he had learned from a sannyāsin and went away with the bones of his friend. Realising now that further stay there was not safe Ghaṭa left the place with the princess and the sannyāsin. But, the princess, who had already fallen in love with the sannyāsin poisoned Ghaṭa to death.
Note: 1. According to certain Purānas Ghaṇṭākarṇas are two individuals, Ghaṇṭa and Karṇa. The term Ghaṇṭākarṇa--singular number-- is used because the brothers were inseparable from each other.]

घट     

हिन्दी (hindi) WN | Hindi  Hindi
noun  वह मिट्टी का कलश जिसकी स्थापना आश्विन के नवरात्र में की जाती है   Ex. घट के पास नौ दिन तक दिया जलाए रखना पड़ता है ।
ONTOLOGY:
मानवकृति (Artifact)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
kanನೀರಿನ ಮಡಿಕೆ
kasگھٹ
See : कलश, घटम

घट     

कोंकणी (Konkani) WN | Konkani  Konkani
adjective  खूब लागींचो   Ex. राम म्हजो घट इश्ट / राम आनी श्याम हांचे मदीं घट इश्टागत आसा
MODIFIES NOUN:
ओड सोयरीक
ONTOLOGY:
अवस्थासूचक (Stative)विवरणात्मक (Descriptive)विशेषण (Adjective)
SYNONYM:
अटूट
Wordnet:
asmঘনিষ্ঠ
benঘনিষ্ঠ
gujઘનિષ્ઠ
hinघनिष्ठ
kanಆತ್ಮೀಯ
kasقریٖبی , نزدیٖک
malആത്മ
marघनिष्ठ
mniꯅꯛꯅꯕ
nepघनिष्ठ
oriନିବିଡ଼
panਪੱਕਾ
sanआत्मीय
tamநெருங்கிய
telసన్నిహితమైన
urdگہری , جگری , دلی , قلبی , گاڑھی , سچی , حقیقی
adjective  कडक आसता अशें   Ex. सायल्याच्या लांकडां पसून केल्ले मेस्तवत घट आसता/ हांव मनान खूब निबर
MODIFIES NOUN:
वस्तू
ONTOLOGY:
गुणसूचक (Qualitative)विवरणात्मक (Descriptive)विशेषण (Adjective)
SYNONYM:
निबर बळिश्ट खर फोर्त टणक मजबूत
Wordnet:
asmমজবুত
bdगोग्गोम
benমজবুত
gujમજબૂત
hinमजबूत
kanಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ
kasمظبوٗط , پایدار , پۄختہٕ
malബലം
marमजबूत
nepदरो
oriମଜବୁତ୍‌
sanदृढ
tamவலிமையான
telదృఢమైన
urdمضبوط , ٹھوس , زبردست , پختہ , سخت , پکا
adjective  बेशुद्ध वा सुन्न जालां अशें   Ex. तरणाट्या चल्याची मरणाची खबर आयकून आवय घट जाली
MODIFIES NOUN:
व्यक्ती
ONTOLOGY:
अवस्थासूचक (Stative)विवरणात्मक (Descriptive)विशेषण (Adjective)
SYNONYM:
सुन्न
Wordnet:
asmস্তম্ভিত
bdगोमजोर
benস্তম্ভিত
gujસ્તંભિત
hinस्तंभित
kanಸ್ತಂಬೀಭೂತ
kasمُصیٖبَت زَد
malസ്തംഭിതയായ
marस्तब्ध
mniꯂꯦꯡꯕ꯭ꯉꯝꯗꯔ꯭ꯕ
nepअचेत
oriଜଡ଼
panਸੁੰਨ
sanस्तब्ध
telసొమ్మగిల్లిన
urdساكت , بےحس و حرکت , سن , دم بخود
adjective  जें मोव न्हय अशें   Ex. तुपाच्या उणावाक लागून कुर्मा घट जालो
MODIFIES NOUN:
वस्तू
ONTOLOGY:
अवस्थासूचक (Stative)विवरणात्मक (Descriptive)विशेषण (Adjective)
SYNONYM:
खटखटीत वातड निबर
Wordnet:
asmটান
bdगोरा
hinकड़ा
kanಗಟ್ಟಿ
kasدوٚر
malകടുത്ത
marकडक
mniꯀꯟꯁꯤꯜꯂꯕ
oriକଡ଼ା
panਸਖਤ
sanदृढ
urdسخت , کڑا , ٹھوس
adjective  खूब टणक वा स्थीर आसा असो   Ex. ह्या भवनाची बुन्यान घट आसा
MODIFIES NOUN:
वस्तू
ONTOLOGY:
गुणसूचक (Qualitative)विवरणात्मक (Descriptive)विशेषण (Adjective)
SYNONYM:
पेजाद
Wordnet:
asmসুদৃঢ়
bdगोबां राफोद
benসুদৃঢ়
gujસુદૃઢ
hinसुदृढ़
kanಸದೃಢ
kasواریاہ دوٚر , واریاہ مَظبوٗط
malസുദൃഢമായ
marभरभक्कम
oriସୁଦୃଢ଼
panਮਜ਼ਬੂਤ
sanसुदृढ
tamமிகவும் திடமான
telసుదృఢమైన
urdمضبوط , انتہائی مظبوط , مستحکم
noun  जाची स्थापना आश्विनाच्या नवरात्रांत करतात असो मातयेचो कलस   Ex. घटा मुखार णव दीस मेरेन दिवो पेटोवन दवरचें पडटा
ONTOLOGY:
मानवकृति (Artifact)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
kanನೀರಿನ ಮಡಿಕೆ
kasگھٹ
See : निर्भय, घन, कडक, बेशुद्ध, बरो, दृढ, धृड

घट     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
. घटीं बसणें To rest on the घट or pot--the divinity, in the ceremonies of नवरात्र. 2 Hence To be fixed to the house; to be obliged to stay at home. 3 In covert phraseology. To be under menstruation--a woman.
ghaṭa a Commonly घट्ट.

घट     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
 m  A vessel for holding water.
 f  Loss.
घटी बसणें   Be fixed to the house; be under menstruation.

घट     

ना.  कलश , गाडगे , घडा , घागर , डेरा , पात्र , भांडे , माठ , रांजण , सुगड , सुरई ;
ना.  आंतबट्टा , खोट , घसारा , झीज , तोटा , नुकसान , बटाव .

घट     

मराठी (Marathi) WN | Marathi  Marathi
noun  दागिने तयार करताना, घासताना, कानसताना त्यांचे गोळा न करता येण्यासारखे कण उडाल्याने मूळ वजनात येणारी तूट   Ex. पाटल्या करताना अर्धा ग्रॅम घट आली.
SYNONYM:
घटती
noun  दक्षिणभारतातील माठासारखे वाद्य   Ex. घट तबल्यासारखे बाजवले जाते
ONTOLOGY:
मानवकृति (Artifact)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
gujમાણ
hinघटम
kanಘಟಂ
kokमटकी
tamகடம்
telకుండవాయిద్యం
urdگھٹم , گھٹ , گھڑا
noun  नवरात्रात उपास्य देवतेजवळ पाण्याने भरून ठेवलेली मातीची घागर   Ex. घटाजवळ नऊ दिवस दिवा तेवता ठेवावा लागतो.
ONTOLOGY:
मानवकृति (Artifact)वस्तु (Object)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
kanನೀರಿನ ಮಡಿಕೆ
kasگھٹ
noun  एखाद्या गोष्टीच्या प्रमाणात येणारी न्यूनता   Ex. आवक वाढल्याने किंमतीत घट झाली.
ONTOLOGY:
कार्य (Action)अमूर्त (Abstract)निर्जीव (Inanimate)संज्ञा (Noun)
Wordnet:
benপতন
gujઉતાર
hinगिरावट
kanಕಡಿಮೆಯಾಗು
kasؤسِتھ گَژُھن
kokघसरण
malഇടിവ്
mniꯇꯥꯊꯔꯛꯄ
oriଅବନତି
panਗਿਰਾਵਟ
tamகுறைதல்
telఒడిదుడుకులు
urdگراوٹ , اتار , گھٹاؤ , زوال , انحطاط , سقوط
See : तोटा, घडा, मंगल कलश, घडा

घट     

 पु. १ पाणी इ० ठेवण्याचें भांडें ; घडा ; घागर असे पृथ्वी । - ज्ञा १३ . ८७२ . २ नवरात्रांत उपास्य देवतेजवळ पाण्यानें भरून ठेवलेली मातीची घागर ; घडा ; कलश ; नवरात्र बसणें ; विशेष प्रकारची देवीची पूजा . ३ ( ल . ) विश्व ; ईश्वरानें निर्माण केलेलें यच्चयावत जगत ; शरीर इ० सृष्ट जीव , पदार्थ . म्हणौनि प्राणिजाताच्या घटीं । ४ वाद्यविशेष . दक्षिण हिंदुस्थानांत मातीचा माठ पालथा घालून त्याच्या पाटीवर दोन्ही हातांनीं तबल्यासारखें वाजवून गायनाची साथ करतात . ५ नवरात्राकरितां कुंभाराकडून मातीची घागर घेण्याचा हक्क . [ सं . घट ] ( वाप्र . ) घटीं बसणें - अक्रि . १ ( नवरात्र इ० कांत ) आराध्य देवता घटावर अधिष्ठित होणें ; देवतेची स्थापना होणें . २ घटस्थापन करणारा यजमान अथवा उपाध्याय यानीं घट असेपर्यंत व्रतनियमानें असणें . ३ ( ल . ) ( आजारामुळें - आळसानें किंवा कांहीं कारणानें ) घरांत बसून असणें . ४ ( स्त्रीनें ) विटाळशी होणें ; अस्पर्शपणामुळें निरुद्योगी बसून असणें . सामाशब्द -
 स्त्री. १ दागिने तयार करतांना , घासतांना , कानसतांना त्यांचे गोळा न करतां येण्यासारखे परमाणू उडाल्यानें मूळ वजनांत येणारी तूट . गाळणींत , घाट करण्यांत अगर वहिवाटींत लागलेली घट खर्च घालण्याची मंजूरी देणें . ( बडोदें ) खानगी खात्यांतील अंमलदारांचे अधिकार १७८ . २ धान्य मापतांना , तूप इ० पदार्थ तोलतांना मूळ मापांत - वजनांत होणारा कमीपणा ; तूट ; घस . आमचा माल निर्मळ असून त्यांत घट फार निघाली अशा प्रकारचे पुष्कळ बोभाटे नेहमीं पत्रांतून येतात . - मुंव्या प्रस्तावना ५ . ३ नुकसान ( गळती , नास , आटणी इ० मुळें झालेलें ); तूट . ( क्रि० येणें ; लागणें ). हाली शिक्याला घटती कीं बढती ? ४ ( सामा . ) र्‍हास ; उतार ; कमती होणें . ( क्रि० येणें ; लागणें ). ५ ( मातकाम ) घोटकाम करतांना किंवा कोरीव काम करतांना खालीं पडलेली माती . [ सं . घट = घासणें , हलवणें , मारणें ; हिं . घटना , घटती ]
 न. ( गो . ) सोंगटया वगैरेच्या पटांतील घर .
वि.  ( प्र . ) घट्ट , घट्ट पहा .
०करणें   सक्रि . ( ना . ) तोंडपाठ करणें ; घोकणें .
०क्रिया  स्त्री. ( गो . ) घटस्फोट पहा . तदनंपर हिंदूरीतिप्रमाणें विधियुक्त घटक्रिया करून ... - राजकार . ५ ( गोमंतकांतील रीतिभाती , भाषांतर १८८० . )
०वध  स्त्री. ( गु . ) ( वजन - माप - इ० कांतील ) तूट अथवा वाढ ; कमजास्तपणा ; [ घट = तूट + सं . वृध - वध = वाढ ]
०पट   घटंपटं - स्त्री . न . न्यायशास्त्रांत नेहमीं घट ( घडा ) व पट ( वस्त्र ) यांचीं उदाहरणें देण्याची चाल आहे . त्यांत घट व पट ( वस्त्र ) यांचीं उदाहरणें देण्याची चाल आहे . त्यांत घट व पट हे शब्द पुढील अर्थी रूढ आहेत - १ फुशारकीचें - शेखीचें - चढाईचें - पोकळ ऐटीचें - भाषण . २ असंबध्द , टाळाटाळीचे बोलणें ; लप्पंछप्पं ; थाप . ३ निष्कारण उरस्फोड ; वाचाळता ; व्यर्थ बडबड ; माथाकूट ; वितंडवाद ; शब्दावडंबर . उ० ( कवी निरंकुशतेचे भोक्ते असल्यामुळें नैयायिक व वैय्याकरणी यांनीं घातलेल्या भाषेवरील व्याकरणविषयक निर्बंधाच्या खटाटोपास घटपट असें हेटाळणीनें संबोधितात . कवींना साहजिकच व्याकरणविषयक सूक्ष्म निर्बंध म्हणजे व्यर्थ उरस्फोड , माथाकूट आहे असें वाटतें ). नल्गे व्याकरणाची न्यायाची घटपटादि खटपट ती । वैकुंठ पेठ मोठी नामावरि हीनदीन खट पटती । - कीर्तन १ . ३७ . [ घट + पट ] घटंपटा - स्त्री . ( व . ) खटपट ; अवडंबर ; लटपट ; त्याच्या लग्नाच्या वेळीं मोठी घटंपटा झाली .
०भंग  पु. घटाचा नाश ; घागर फुटणें . घटभंगीं घटाकाशें । आकाश जेवीं । - ज्ञा १४ . ५४ .
०मठ  पु. १ घट आणि मठ . २ ( ल . ) सर्व सृष्ट वस्तू ( ज्यांत पोकळ अवकाश आहे अशा ) घटमठ नाम मात्र । व्योम व्यापक सर्वत्र । - ब २६२ . मजवरी घालती व्यर्थ आळ मी सर्वातीत निर्मळ । जैसें आकाश केवळ । घटमठांशीं वेगळें । - ह ७ . १५२ . घटाकाश आणि मठाकाश असे प्रयोग वेदांतांत ऐकूं येतात . [ घट = घागर + मठ = मठ - राहण्याचें ठिकाण ; घर ]
०माळ  स्त्री. नवरात्रांत देवीच्या पूजेकरितां स्थापन केलेला घट व त्यावर सोडलेली फुलांची माळ ; देवतांप्रीत्यर्थ वसविलेला माळेसहित घट . [ घट + माला ]
०वात  स्त्री. १ नवरात्रांत घट बसविणें व अखंड दिवा लावणें . २ या हक्काचें वेतन , मान . होलीस पोली व घटवात वगैरे मानपान जो घ्यावयाचा तो घेतो . - मसाप २ . १७२ . [ घट + वात ( दिव्यांतील बत्ती ) ]
०वांटप  पु. न . ( कों . ) घरदार , भांडींकुंडीं , जमीन जुमला इ० कांची ( भावाभावांत - नातेवाईकांत ) वांटणी ; [ घट + वांटणें ]
०स्थापना  स्त्री. घट बसविणें ; आश्विन शुध्द प्रतिपदेस मातीच्या स्थंडिलावर घट ठेवून त्यावर पूर्णपात्र ठेवून त्यांत कुलदेवतेची स्थापना करून तिची नऊ दिवस पूजा करतात , दररोज घटावर फुलांची नवी माळ लोंबती बांधतात , अखंड दीप जाळतात . आणि सप्तशतीचा पाठ इ० कर्में करतात त्या विधीस घटस्थापना म्हणतात ; देव तेची घठावर स्थापना ; देवप्रतिष्ठा . [ घट + स्थापना ]
०स्फोट  पु. ( घागर फोडणें ) १ गुन्हेगाराचा जिवंतपणीं प्रेतविधि . जो पतित प्रायश्चित घेऊं इच्छित नाहीं त्याला वाळीत टाकण्याकरितां - समाजाच्या दृष्टीनें तो मेलेलाच आहे असें दर्शविण्याकरितां - मातीची घागर फोडणें इ० अशुभ क्रिया - विधि . २ जाति बहिष्कृत करणें . ३ नवरा - बायकोची फारकत ; पंचायतीच्या किंवा कोर्टाच्या मदतीनें विवाहाचें बंधन रद्द ठरवून नवरा - बायकोनीं स्वतंत्र होणें ; काडीमोड ; ( इं . ) डायव्होर्स . इंग्रज लोकांतील घटस्फोटाचे वाईट वाईट खटले कोर्टापुडें येतात .... - टि ४ . ९५ . जारकर्मात विधवा गरोदर सांपडली असतां तिला बहिष्कृत करून तिचा घटस्फोट नामक विधी करतात . - व्यनि २ . घटाकाश - न . ( वेदांत ) घटांतील पोकळी ; अवकाश , रिती जागा . कोणें धरोनियां आकाश । घरीं घातलें सावकाश । तरी घटयोगें घटाकाश । मिथ्या गगनास नांव आलें । - एभा १३ . ७३२ . - दा ८ . ७ . ४९ . [ घट + आकाश = पोकळी ]

घट     

घट करणें
(ना.) तोंडपाठ करणें
घोकणें
घोकून घोकून पक्‍के करणें.
घटीं बसणें
१. आराध्यदेवता नवरात्रादिकांत घटावर अधिष्‍ठित होणें
यावरून देवतेची स्‍थापना होणें २. घटस्‍थापना करणारा यजमान व्रतस्‍थ स्‍थितीत राहणें. ३. आजार, आळस वगैरेमुळे घरात बसून राहणें. घराबाहेर पडतां येत नाही अशी स्‍थिती होणें. ४. स्‍त्री रजस्‍वाला होणें. ५. कोणतेहि काम काही काल एकाच स्‍थितीत स्‍थगित होणें
प्रगति न होणें.

घट     

नेपाली (Nepali) WN | Nepali  Nepali
See : घडा

घट     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
घट  mfn. mfn. intently occupied or busy with (loc.), [Pāṇ. 5-2, 35]
घटा यस्यास्ति   = g.अर्श-आदि
घट  m. m. a jar, pitcher, jug, large earthen water-jar, watering-pot, [Mn. viii, xi] ; [Yājñ. iii, 144] ; [AmṛtUp.] ; [MBh.] &c.
the sign Aquarius, [VarBṛS.]
a measure = 1 द्रोण (or = 20 द्रोणs, [W.] ), [Aṣṭâṅg. v, 6, 28] ; [ŚārṅgS. i, 28]
the head, [MBh. i, 155, 38] Sch.
a part of a column, [VarBṛS. liii, 29]
a peculiar form of a temple, [lvi, 18 and 26]
an elephant's frontal sinus, [L.]
a border, [L.]
कुम्भ   (= ) suspending the breath as a religious exercise, [L.]
कर्पर   (along with cf.-कर्पर) N. of a thief, [Kathās. lxiv, 43]

घट     

घटः [ghaṭḥ]   [घट-अच्]
A large earthen water-jar, pitcher, jar, watering-pot; आकाशमेकं हि यथा घटादिषु पृथग्भवेत् [Y. 3.144;] कूपे पश्य पयोनिधावपि घटो गृह्णाति तुल्यं जलम् [Bh.2.49.]
The sign Aquarius of the zodiac (also called कुम्भ).
An elephant's frontal sinus.
Suspending the breath as a religious exercise.
A measure equal to 2 droṇas.
A part of a column; स्तम्भं विभज्य नवधा वहनं भागो घटोऽस्य भागोऽन्यः [Bṛi. S.53.29.]
A border.
A peculiar form of a temple; [Bṛi. S.56.18,26.]
The head; 'घटः समाधिभेदे ना शिरः कूटकटेषु च' Medinī; [Mb.1.155.38.] -Comp.
-आटोपः   covering for a carriage or any article of furniture.
-उदरः  N. N. of Gaṇeśa; घटोदरः शूर्पकर्णो गणाध्यक्षो मदोत्कटः [Ks.55.165.]
-उद्भवः, -जः, -योनिः, -संभवः   epithets of the sage Agastya.-ऊधस् f. (forming घटोध्नी) a cow with a full udder; गाः कोटिशः स्पर्शयता घटोध्नीः [R.2.49.]
-कञ्चुकि  n. n. a rite practised by Tāntrikas and Śāktas (in which the bodices of different women are placed in a receptacle (घट) and the men present at the ceremony are allowed to take them out one by one and then cohabit with the woman to whom each bodice belongs); Āgamapr.
कर्परः N. of a poet.
a piece of a broken jar, pot-sherd; जीयेय येन कविना यमकैः परेण तस्मै वहेयमुदकं घट- कर्परेण Ghāṭ.22.
-कारः, -कृत्  m. m. a potter; [Bṛi. S.15.] 1;16.29.
-ग्रहः   a water-bearer.
-दासी   a procuress; cf. कुम्भदासी.
-पर्यसनम्   the ceremony of performing the funeral rites of a patita or apostate (who is unwilling to go back to his caste &c.) during his very life-time.
-भवः, -योनिः   Agastya.
-भेदनकम्   an instrument used in making pots.
-राजः   a water-jar of baked clay.
-स्थापनम्   placing a water-pot as a type of Durgā for nine days (नवरात्रम्).

घट     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
घट   r. 1st cl. (घटते) To act, to strive or endeavour.
r. 10th cl. (घाटयति) 1. To unite or to put together.
2. To injure or kill.
3. To shine (इ) घटि
r. 10th cl. (घण्टयति) To shine. घट भ्वा-आ-अक-सेट् घटादि .
घट  m.  (-टः)
1. A large earthen water jar.
2. The sign Aquarius.
3. A measure; see कुम्भ.
4. An elephant's frontal sinus.
5. Suspending the breath as a religious exercise.
6. A man who makes effort or exer- tion.
 f.  (-टा)
1. A troop of elephants assembled for martial purposes. 2. Effort, endeavour.
3. An assembly.
4. A number, a collection, an assemblage.
 f.  (-टी)
1. The Ghari or Indian clock, a plate of iron or mixed metal on which the hours are struck.
2. A small [Page253-a+ 60] water jar, a ewer.
E. घट् to endeavour, &c. affix अच् or अङ् and fem. affix टाप् or ङीप्.
ROOTS:
घट् अच् अङ् टाप् ङीप्

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP