Dictionaries | References

चतुर्

   { catur }
Script: Devanagari

चतुर्     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
engage in trade.

चतुर्     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
चतुर्  f. °त्वा॑रस्m. pl., °त्वा॑रिn. pl., 4 (acc.m.°तु॑रस्instr.°तु॑र्भिस् [for f., [R. iv, 39, 33] ] gen.°तुर्णा॑म्abl.°तु॑र्भ्यस्; class. instr.dat.abl., and loc. also oxyt.[Pāṇ. 6-1, 180 f.] ; ifc.[Kāś.] and, [Siddh.] on [Pāṇ. 7-1, 55 and 98 ff.] ; for f. See च॑तसृ);
चतुर्   [cf.τέσσαρες, τέτταρες, Aeol.πίσυρες; Goth.fidvor; Lat.quatuor; Cambro-Brit.pedwar, pedair; Hib.ceatkair; Lith.keturi; Slav.cetyrje.]

चतुर्     

चतुर् [catur] num. a.  num. a. [चत्-उरन् [Uṇ.5.58] ] (always in pl.; m. चत्वारः; f. चतस्रः; n. चत्वारि) Four; चत्वारो वयमृत्विजः [Ve.1.25;] चतस्रोऽवस्था बाल्यं कौमारं यौवनं वार्धकं चेति; चत्वारि शृङ्गा त्रयो अस्य पादाः &c.; शेषान् मासान् गमय चतुरो लोचने मील- यित्वा [Me.11.] -ind. Four times. [cf. Zend chathru; Gr. tessares; L. quatuor.] [In Comp. the र् of चतुर् is changed to a Visarga (which in some cases becomes श्, ष् or स्, or remains unchanged) before words beginning with hard consonants.] -Comp.
-अंशः   a fourth part.-अङ्ग a. having 4 members, quadripartite.
(ङ्म्) a complete army consisting of elephants, chariots, cavalry and infantry; चतुरङ्गसमायुक्तं मया सह च तं नय [Rām.1.2.] 1; एको हि खञ्जनवरो नलिनीदलस्थो दृष्टः करोति चतुरङ्गबलाधिपत्यम् [Ś. Til.4;] चतुरङ्गबलो राजा जगतीं वशमानयेत् । अहं पञ्चाङ्गबलवाना- काशं वशमानये ॥ Subhāṣ.
a sort of chess.
-अङ्गिकः   A kind of horse, having four curls on the forehead; यस्य ललाटे भ्रमरचतुष्टयं स चतुरङ्किको नाम । [Śālihotra of Bhoj.25.] -अङ्गिन् a. having four parts. (-नी) a complete army, see चतुरङ्ग.
अङ्गुलम् the four fingers of the hand.
four fingers broad.
-अन्त a.  a. bordered on all sides; भूत्वा चिराय चतुरन्तमहीसपत्नी [Ś.4.19.]
-अन्ता   the earth.-अशीत a. eighty-fourth.
-अशीति a.  a. or f. eighty four.-अश्र,
-अस्र a.  a. (for अश्रि-स्रि)
sixty-four.
 N. N. for the Ṛigveda consisting 64 Adhyāyas. ˚कलाः (pl.) the sixty-four arts.
-सनः  N. N. of Viṣṇu having four embodiments of सनक, सनन्दन, सनत्कुमार and सनातन; आदौ सनात् स्वतपसः स चतुःसनोऽभूत् [Bhāg.2.7.5.]
-सप्तति a.  a. or f. seventy-four.
-समम्   an unguent of four things, sandal, agallochum, saffron and musk; L. D. B.-सीमा the boundaries on all four sides.
-हायन, -ण a.  a. four years old; (the f. of this word ends in आ if it refers to an inanimate object, and in ई if it refers to an animal).
-होत्रकम्   the four priests taken collectively.
four cornered, quardrangular; [R.6.1.] A quality of gems; [Kau.A.2.11.]
symmetrical, regular or handsome in all parts; बभूव तस्याश्चतुरस्रशोभि वपुः [Ku.1.32.]
(श्रः, स्रः) a square.
a quardrangular figure.
(in astr.) N. of the fourth and eighth lunar mansions.
-अहन्   a period of four days.
-आत्मन्  m. m. N. of Viṣṇu.
-आननः, -मुखः   an epithet of Brahmā; इतरतापशतानि यथेच्छया वितर तानि सहे चतुरानन Udb.
-आश्रमम्   the four orders or stages of the religious life of a Brāhmaṇa.
-उत्तर a.  a. increased by four.
-उषणम्   the four hot spices, i. e. black pepper, long pepper, dry ginger, and the root of long pepper.
-कर्ण (चतुष्कर्ण) a.  a. heard by two persons only; [Pt.1.99.]
-ष्काष्ठम्   ind. In four directions. चतुष्काष्ठं क्षिपन् वृक्षान् ... [Bk.9.62.]
-कोण (चतुष्कोण) a.  a. square, quadrangular. (-णः) a square, tetragon, any quadrilateral figure.
गतिः the Supreme Soul.
a tortoise.
-गवः   a carriage drawn by four oxen.
-गुण a.  a. four times, four-fold, quadruple.
-चत्वारिंशत् (चतुश्च- त्वारिंशत्) a.  a. forty-four; ˚रिंश, ˚रिंशत्तम forty-fourth.-चित्यः A pedestal, a raised square; चतुश्चित्यश्च तस्यासी- दष्टादशकरात्मकः [Mb.14.88.32.]
-णवत (चतुर्नवत) a.  a. ninety-fourth, or with ninety-four added; चतुर्णवतं शतम् 'one hundred and ninety four'.
-दन्तः   an epithet of Airāvata, the elephant of Indra.
-दश a.  a. fourteenth.न् a. fourteen. ˚रत्नानि (pl.) the fourteen 'jewels' churned out of the ocean; (their names are contained in the following popular Maṅgalāṣṭaka: लक्ष्मीः कौस्तुभपारिजातकसुरा धन्वन्तरिश्चन्द्रमा गावः कामदुघाः सुरेश्वरगजो रम्भादिदेवाङ्गनाः । अश्वः सप्तमुखो विषं हरिधनुः शङ्खोऽमृतं चाम्बुधे रत्नानीह चतुर्दश प्रतिदिनं कुर्युः सदा मङ्गलम् ॥). ˚विद्या (pl.) the fourteen lores; (they are: षडङ्गमिश्रिता वेदा धर्मशास्त्रं पुराणकम् । मीमांसा तर्कमपि च एता विद्याश्चतुर्दश ॥).
-दशी   the fourteenth day of a lunar fortnight.
-दिशम्   the four quarters taken collectively. -दिशम
-दिशम्   ् ind. towards the four quarters, on all sides.
-दोलः, -लम्   a royal litter.
द्वारम् a house with four entrances on four sides.
four doors taken collectively.
-नवति a.  a. or f. ninety-four.
-पञ्च a.  a. (चतुपञ्च or चतुष्पञ्च) four or five.ाशत् f. (चतुःपञ्चाशत् or चतुष्पञ्चाशत्) fifty-four.
-पथः (चतुःपथः   or चतुष्पथः) (-थम् also) a place where four roads meet, a crossway; [Ms.4.39,9,264.] (-थः) a Brāhmaṇa.
-पद   or
-पद् a.  a. (चतुष्पद)
having four feet; यथा चतुष्पत्सु च केसरी वरः [Rām.4.11.93.]
consisting of four limbs. (-दः) a quadruped. (-दी) a stanza of four lines; पद्यं चतुष्पदी तच्च वृत्तं जातिरिति द्विधा [Chand. M.1.]
-पाटी   A river. L. D. B.
-पाठी (चतुष्पाठी)   a school for Brāhmaṇas in which the four Vedas are taught and repeated.
-पाणिः (चतुष्पाणिः)   an epithet of Viṣṇu.
-पाद्-द (चतुष्पद्-द) a.  a. 1. quadruped.
consisting of four members or parts. (-m.)
a quadruped.
(in law) a judicial procedure (trial of suits) consisting of four processes; i. e. plea, defence, rejoinder, and judgment.
The science of archery consisting of ग्रहण, धारण, प्रयोग and प्रतिकारः; योऽस्त्रं चतुष्पात् पुनरेव चक्रे । द्रोणः प्रसन्नोऽभिवाद्यस्त्वयाऽसौ [Mb.5.3.12-13;] प्रतिपेदे चतुष्पादं धनुर्वेदं नृपात्मजः ibid 192.61.
-पार्श्वम्   the four sides of a square.
-बाहुः   an epithet of Viṣṇu. (-हु n.) a square.
-भद्रम्   the aggregate of the four ends of human life (पुरुषार्थ); i. e. धर्म, अर्थ, काम and मोक्ष.
-भागः   the fourth part, a quarter.
-भावः  N. N. of Viṣṇu.
-भुज a.  a. 1 quadrangular.
having four arms; [Bg.11.46.]
(जः) an epithet of Viṣṇu; [R.16.3.]
a quadrangular figure.
square. (-जम्) a square.
-मासम्   a period of four months; (reckoned from the 11th day in the bright half of आषाढ to the 11th day in the bright half of कार्तिक).
-मुख   having four faces. (-खः) an epithet of Brahmā; त्वत्तः सर्वं चतु- र्मुखात् [R.1.22.]
(खम्) 1. four faces; [Ku.2.17.]
a house with four entrances.
-मण्डलम्   a four-fold arrangement (of troops &c.)
-मेधः   One who has offered four sacrifices, namely अश्वमेध, पुरुषमेध, सर्वमेध, and पितृमेध.
-युगम्   the aggregate of the four Yugas or ages of the world.
-युज् a.  a. Consisting of four; चतुर्युजो रथाः सर्वे [Mb.5.155.13.]
-रात्रम् (चतूरात्रम्)   an aggregate of four nights.
-वक्त्रः   an epithet of Brahmā.
-वर्गः   the four ends of human life taken collectively (पुरुषार्थ); i. e. धर्म, अर्थ, काम and मोक्षः; चतुर्वर्गफलं ज्ञानं कालावस्थाश्चतुर्युगाः [R.1.22.]
-वर्णः 1.   the four classes or castes of the Hindus; i. e. ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य and शूद्र; चतुर्वर्णमयो लोकः [R.1.22.]
four principal colours.-वर्षिका a cow four years old.
-विंश a.  a. 1 twenty fourth.
having twenty-four added; as चतुर्विंशं शतम् (124).
-विंशति a.  a. or f. twenty-four.
-विंशतिक a.  a. consisting of twenty-four.
-विद्य a.  a. one who has studied the four Vedas.
-विद्या   the four Vedas.
-विध a.  a. of four sorts or kinds, four-fold.
-वेद a.  a. familiar with the four Vedas. (-दः) the Supreme Soul.
-व्यूङः  N. N. of Viṣṇu. (-हम्) medical science. a. having four kinds of appearance; hence ˚वादिन् 'asserting the four forms of पुरुषोत्तम viz. वासुदेव, संकर्षण, प्रद्युम्न and अनिरुद्ध.'-शालम् (चतुःशालम्, चतुश्शालम्, चतुःशाली, चतुश्शाली) a square of four buildings, a quadrangle enclosed by four buildings; अलं चतु शालमिमं प्रवेश्य [Mk.3.7;] देवीनां चतुःशालमिदम् [Pratimā 6.]
-षष्टि a.  a. or f.

चतुर्     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
चतुर्  mfn.  plu. only, (चत्वारः चतस्रः चत्वारि) Four: in composition, and the last member of a compound, the numeral is inflected in all the numbers; thus प्रियचतुर् Who has four favorites, makes masc. and fem. (sing.) प्रियचत्वा (du.) त्वारौ (plu.) त्वारः and n. (sing.) प्रियचतुः (du.) चत्वारी (plu.) चत्वारि, &c. वहुवचनान्तः चत-उरन् .

चतुर्     

adjective  त्र्यधिकम् एकम्।   Ex. वयं चत्वारः बान्धवाः स्मः।
MODIFIES NOUN:
क्रिया दशा तत्वम्
ONTOLOGY:
संख्यासूचक (Numeral)विवरणात्मक (Descriptive)विशेषण (Adjective)
Wordnet:
benচার
hinचार
kasژور
malനാല്
marचार
mniꯃꯔꯤ
panਚਾਰ
telనాలుగు
urdچار , ۴

Related Words

चतुर्   ژور   four   চাৰি   ਚਾਰ   ब्रै   നാല്   ଚାରି   నాలుగు   চার   ચાર   चार   4   iv   நான்கு   ನಾಲ್ಕು   काककाष्ठ   वसिष्ठसंसर्प   नवव्यूह   चातुर्भुजि   सार्वविद्य   सुचतुर   चतुर्द्धा   द्विचतुरश्रक   नृपाकृष्ट   नौकाकृष्ट   quadri-   चतुरन्तेश   चतुरशीति   चतुरस्र   चतुर्दोल   चतुश्शाला   चतुस्म   चातुर्वेद्य   तुर्य्य   योगफलम्   समचतुष्कोण   tetra-   बृहन्नौका   रूपधारिन्   चतुः   चतुःषष्टिः   चतुर्नवति   चतुष्पाणि   चतूराजी   चातुर्भौतिक   अवत्तिन्   जाह्नव   त्रिचतुर   चतुरन्ता   चतुर्गति   चतुर्दत्   चतुर्भाग   चतुर्वर्ण   चतुष्पाटी   चतुष्पाठी   चातुर्होतृक   चतुर्दन्त   चतुर्दशन्   चतुर्विद्य   चतुष्पाद्   तूर्य्य   समसङ्ख्या   tetrad   चतुःषष्टि   चतुष्पथ   अवत्त   हेमाद्रि   शतशस्   जामदग्न   त्रिशिर   चतुःशाल   चतुर्गुण   चतुर्वक्त्र   चतुष्कोण   चतुष्ट   चातुराश्रम्य   पृथुलाक्ष   चतुरङ्गुल   चतुर्मुख   चतुर्युग   चतुर्वर्ग   चातुर्वैद्य   जामदग्न्य   लघिमा   चतुरङ्ग   चतुर्भद्र   वटी   तुरीय   अश्रि   चतुष्पद   चातुर   चातुर्वर्ण्य   चातुर्होत्र   नौका   मुष्टिक   चतुर्थ   चतुर्विध   चातुर्मास्य   चतुर्भुज   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP