तत्त्व

हिन्दी (hindi) WN

 noun  जगत का मूल कारण   Ex. सांख्य दर्शन के अनुसार तत्त्वों की संख्या पच्चीस बताई गई है ।

HYPONYMY:

पंचभूत द्विसीत्य जलोद्भव चाक्षुष अतिप्रिय आकाश

ONTOLOGY:

संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

तत्व भूत सत्त्व सत्व मूल द्रव्य

Wordnet:

asm তত্ত্ব

bd तत्व

ben তত্ত্ব

guj તત્ત્વ

kan ತತ್ವ

kas عُنصَر

kok तत्व

mal മൂലകം

mar तत्त्व

mni ꯃꯆꯥꯛ

nep तत्त्व

ori ତତ୍ତ୍ୱ

pan ਤੱਤ

san तत्वम्

tam தாது

tel మూలం

urd مادہ

 noun  आत्मा का मूल स्वरूप   Ex. द्वैत मतानुसार शरीर का तत्त्व ब्रह्म से अलग है ।

ONTOLOGY:

संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

तत्व

Wordnet:

ori ତତ୍ତ୍ବ

urd عنصر

 noun  नैतिक संकल्पना   Ex. तत्त्व ज्ञान में नैतिक नियमों की चर्चा होती है ।

ONTOLOGY:

संकल्पना (concept) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

तत्व

Wordnet:

san तत्त्वज्ञानम्

urd عنصر , مادہ

   See : रासायनिक तत्व, सार

Aryabhushan School Dictionary

 n   Truth. Cream. Essential nature.
तत्वमसीशीं गांठ घालणें   To have an eye to the main chance.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  मूळ स्वरूप , वास्तविक स्वरूप , साररूप अंश .

मराठी (Marathi) WN

 noun  विश्वाची मूळ चेतना   Ex. सांख्यमतानुसार पंचवीस तत्त्वे मानली गेली आहेत.

HYPONYMY:

पंचमहाभूते आकाश जलोद्भव अतिप्रिय व्यक्ती

ONTOLOGY:

संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

मूलतत्त्व

Wordnet:

asm তত্ত্ব

bd तत्व

ben তত্ত্ব

guj તત્ત્વ

hin तत्त्व

kan ತತ್ವ

kas عُنصَر

kok तत्व

mal മൂലകം

mni ꯃꯆꯥꯛ

nep तत्त्व

ori ତତ୍ତ୍ୱ

pan ਤੱਤ

san तत्वम्

tam தாது

tel మూలం

urd مادہ

 noun  पंचमहाभूतांपैकी प्रत्येक   Ex. आपले शरीर पाच तत्त्वांपासून बनले आहे.

ONTOLOGY:

प्राकृतिक वस्तु (Natural Object) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm পিংগলা

ben পিঙ্গলা

guj પિંગલા

hin पिंगला

kan ಸೂರ್ಯ ನಾಡಿ

kas پِنٛگلا

kok पिंगला

mni ꯄꯤꯡꯒꯂꯥ

pan ਪਿੰਗਲਾ

tel పింగళా

urd رگ , پگلا

 noun  आत्म्याचे मूल स्वरूप   Ex. द्वैत मतानुसार शरीराचे तत्त्व ब्रह्माहून वेगळे आहे.

ONTOLOGY:

संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ori ତତ୍ତ୍ବ

urd عنصر

महाराष्ट्र शब्दकोश

  न. १ सत्य ; वास्तविक स्वरुप ; वस्तुस्थिति . असे हा कोणाचा कवण मजला तत्त्व न कळे । - सारुह ७ . ८२ . जाणे त्या जिष्णुलाहि तत्त्वाने । - मोकर्ण २७ . १८ . २ ( ल . ) प्रत्यक्ष अस्तित्व ; उलट अर्थी माया . ३ ( वेदांत ). ब्रह्म ; तेंचपण ; जीवपण ; विश्वाला चेतना देणार्‍या परमात्मरुपाशी एकरुप असलेले जीवात्म्याचे स्वरुप . तैसे विचारितां निरसले । ते प्रपंचु सहजे सांडवले । मग तत्त्वता तत्त्व उरले । ज्ञानियासि । - ज्ञा २ . १३१ . ४ पंचमहाभूते , पंचविषय , दशेंद्रिये , मन , अहंकार , महत्तत्त्व , माया , ईश्वर यांना सामान्य संज्ञा . यांपैकी प्रत्येकाला म्हणतात . ५ ( शब्दशः व लक्षणेने ) ( एखाद्या पदार्थातील ) उत्कृष्ट अंश ; सत्व ; सार ; मगज . ६ सारांश ; तात्पर्य ; सार . ७ ( रसा . ) मूलद्रव्य , धातु . ( इं . ) एलेमेंट . [ सं . तत = तो + त्व = भाववाचक नामाचा प्रत्यय ] सामाशब्द -
  न. तत्त्व इ० पहा .
०ग्रह  पु. १ सत्य , यथार्थ स्वरुपाचा बोध होणे . २ सार , मुख्यांश ग्रहण करणे ; [ तत्त्व + ग्रह = घेणे ]
०चिंता  स्त्री. ब्रह्मचिंतन ; वेदांत . क्रमी वेळ जो तत्त्वचिंतानुवादे । - राम ५२ . [ तत्त्व + चिंता = विचार , मनन ]
०तः   तत्त्वता तत्त्वतां - क्रिवि . खरोखर ; वास्तविक पहातां ; निःसंशय ; वस्तुतः . समस्त देव माता पिता । गुरुचि असे तत्वता । - गुच २ . २२८ . [ तत्त्व + तस प्रत्यय ]
०निरसन  न. ( अक्षरशः व ल . ) ( एखाद्या वस्तूंतील , गोष्टींतील ) सार काढून घेणे ; तत्त्वग्रह . [ तत्त्व + निरसन ]
०निष्ठ वि.  १ ब्रह्मनिष्ट . की तत्त्वनिष्ठु जैसा । नागवे भ्रांतिलेशा । - ज्ञा ३ . १२४ . २ तत्त्वाला न सोडणारा ; सत्यनिष्ठ . ३ विशिष्ट तत्त्वाप्रमाणे चालणारा ; ध्येयवादी . [ तत्त्व + निष्टा ]
०मीलन  न. मूलतत्त्वांचा मिलाफ , संमिश्रण . [ तत्त्व + मीलन = एकत्र येणे ]
०वर्तक वि.  ( एखाद्या ) तत्त्वाचा पुरस्कार करणारा ; तत्त्व काढणारा , सांगणारा . कोणतीहि सुधारणा करणे ती तत्त्ववर्तकांनी आधी केली पाहिजे . - टि ४ . १०२ . [ तत्त्व + वर्तक = निष्ठावचन ]
०वाद  पु. १ ईश्वराच्या अस्तित्वाविषयी वाद ; ब्रह्म सत्य की माया सत्य वगैरे संबंधीचा वाद .
०वादी वि.  तत्त्ववाद करणारा .
०ज्ञान   विद्या नस्त्री . १ परमात्मस्वरुपाचे ज्ञान ; ब्रह्मज्ञान ; यथार्थज्ञान ; वेदांत . एक शास्त्र .( इं . ) फिलॉसॉफी . २ एखाद्या विषयीच्या सामान्य तत्त्वांचा अभ्यास .
०ज्ञानी   ज्ञान - वि . १ ब्रह्मस्वरुपाचे ज्यास ज्ञान झाले आहे तो . २ तत्त्वज्ञान शास्त्राचा अभ्यासी ; त्या शास्त्रांतील तज्ज्ञ . तत्वार्थ - पु . १ सारभूत अंश ; सत्व ; सार ; मगज ; गाभा . २ सत्य ; खरेपणा ; सत्य अस्तित्वाने युक्त अशी वस्तु ; खरे अस्तित्व . ३ ब्रह्म ; ब्रह्मरुप धन . आंतु बाहेरु चोखाळु । सूर्य तैसा निर्मळु । तत्वार्थाचा पायाळु । देखणा जो । - ज्ञा १२ . १७९ . [ तत्त्व + अर्थ = सार ; धन ]

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   तत्त्वमसीशीं गांठ घालणें
   [सर्व वेदांताचे सार ‘तत्त्वमसि’ यांत आहे. लक्षणेने तत्त्वमसि म्‍हणजे पैसा.]
   पैसा मिळविण्यावर लक्ष देणें
   केवळ पैसा पाहणें.
   मुख्य महत्त्वाच्या गोष्‍टीकडे तेवढे लक्ष देणें
   आपला लाभ पाहणें.

नेपाली (Nepali) WN

 noun  जगतको मूल कारण   Ex. तत्त्वको सङ्ख्या पच्चीस भनिएको छ

ONTOLOGY:

संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

तत्व भूत सत्त्व सत्व मूल द्रव्य

Wordnet:

asm তত্ত্ব

bd तत्व

ben তত্ত্ব

guj તત્ત્વ

hin तत्त्व

kan ತತ್ವ

kas عُنصَر

kok तत्व

mal മൂലകം

mar तत्त्व

mni ꯃꯆꯥꯛ

ori ତତ୍ତ୍ୱ

pan ਤੱਤ

san तत्वम्

tam தாது

tel మూలం

urd مادہ

 noun  एउटा पिण्ड जसमा अन्तर-संरचना हुन्छ, द्रव्यमान सीमित हुन्छ अनि झसलाई अझ सरल रूपमा विघटित गर्न सकिँदैन   Ex. प्रत्येक तत्त्वमा न्युट्रान आदि हुन्छन्

HYPONYMY:

राँगो टिन प्लेटिनम

ONTOLOGY:

रासायनिक वस्तु (Chemical) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

तत्व रासायनिक तत्त्व रसायनिक तत्त्व रासायनिक तत्व रसायनिक तत्व

Wordnet:

asm মৌল

bd गुदि मुवा

ben তত্ত্ব

guj તત્વ

hin रासायनिक तत्व

kan ದಾತು

kas عُنصَر

kok तत्व

mar मूलद्रव्य

mni ꯃꯆꯪ꯭ꯃꯆꯤ

ori ତତ୍ତ୍ୱ

pan ਤੱਤ

san रासायनिक तत्त्वम्

tel తత్వం

urd عنصر , کیمیائی عنصر

   See : वस्तु, सार

A Sanskrit English Dictionary

तत्—त्व  n.  n. true or real state, truth, reality, [ŚvetUp.]; [Mn.]; [Bhag.] &c.

ROOTS:

तत् त्व

अ-व्यक्त   (in phil.) a true principle (in सांख्य phil. 25 in number, viz., बुद्धि, अहं-कार, the 5 तन्-मात्रs, the 5 महा-भूतs, the 11 organs including मनस्, and, lastly, पुरुष, q.v.), [MBh. xii, 11840; xiv, 984]; [R. iii, 53, 42]; [Tattvas.]; 24 in number, [MBh. xii, 11242]; [Hariv. 14840] (m.); 23 in number, [BhP. iii, 6, 2 ff.]; for other numbers cf. xi, 22, 1 ff.; [RāmatUp.]; with माहेश्वरs and लोकायतिकs only 5 [ viz. the 5 elements] are admitted, [Prab. ii, 18/19]; with, [Buddh.] 4, with जैनs 2 or 5 or 7 or 9 [Sarvad. ii f.]; in वेदान्त phil. तत्त्व is regarded as made up of तद् and त्वम्, ‘that [art] thou’, and called महा-वाक्य, the great word by which the identity of the whole world with the one eternal ब्रह्म [ तद्] is expressed)

ROOTS:

अ व्यक्त

   the, number 25 [Sūryas. ii]
   the number 24 [DevībhP.]; [ŚBr. vii, 3, 1, 43]; [Sāy.]
   an element or elementary property, [W.]
   the essence or substance of anything, [W.]
   the being that, [Jaim. i, 3, 24] Sch.
तत-त्व   = , [L.]

ROOTS:

तत त्व

    N. of a musical instrument, [L.]

Shabda-Sagara

तत्त्व  n.  ( -त्त्वं)
   1. Essential nature, the real nature of the human soul, considered as one and the same with the divine spirit animating the universe: the philosophical etymology of this word best explains its meaning, तद् that, that divine being, and त्व thou, that very God art thou.
   2. The Supreme being, or BRAMHA. 3. Truth, reality, substance, opposed to what is illusory or fallacious.
   4. An element or elementary property, differently enumerated in different system from the three which are the same with the three Gunas, to twenty-seven, which in- clude the elements, organs, faculties, matter, spirit, life, and God. 5. A first principle, an axiom.
   6. Mind, intellect.
   7. Slow time in music.
   8. A musical instrument.
    E. As above, or तद् that, then &c. affix त्व; the word is properly, therefore, written तत्त्व, but in books one त is commonly rejected.

ROOTS:

तद् त्व; तत्त्व त