तन्त्रम् [tantram] 1 A loom; तदाऽपश्यत् स्त्रियौ तन्त्रे अधिरोप्य सुवेमे पटं वयन्त्यौ
[Mb.1.3.144.] A thread.
The warp or threads extended lengthwise in a loom; सिरीस्तन्त्रं तन्वते अप्रजज्ञयः
[Rv.1.71.9.] Posterity.
An uninterrupted series.
The regular order of ceremonies and rites, system, framework, ritual; कर्मणां युगपद्भावस्तन्त्र Kāty.; अशक्यं हि उत्तरं तन्त्रं कर्तुम् । ŚB. on
[MS.1.2.57.] Main point; प्रकर्षतन्त्रा हि रणे जयश्रीः
[Ki.3.17.] Principal doctrine, rule, theory, science; विधिनोपचरेद्देवं तन्त्रोक्तेन च केशवम्
[Bhāg. 11.3.47;] जितमनसिजतन्त्रविचारम्
[Gīt.2.] Subservience, dependence; as in स्वतन्त्र, परतन्त्र; दैवतन्त्रं दुःखम्
[Dk.5.] A scientific work.
a chapter, section, as of a work; तन्त्रैः पञ्चभिरेतच्चकार सुमनोहरं शास्त्रम्
[Pt.1.] A religious treatise teaching magical and mystical formularies for the worship of the deities or the attainment of superhuman power;
[Ks.23.63;] [Bṛi. S.16.19.] The cause of more than one effect.
A spell.
A chief remedy of charm; जानन्ति तन्त्रयुक्तिम्
[Ms.2.1.] A drug, medicament.
An oath, ordeal.
Raiment.
The right way of doing anything.
Royal retinue, train, court.
A realm, country, authority.
(a) Government, ruling, administration; लोकतन्त्रविधानम्
[Mb.3.162.1;13.63.5;] लोकतन्त्राधिकारः
[Ś.5.] (b) Arrangement or machinery of government; सर्वमेव तन्त्रमाकुली- भूतम्
[Mu.1;2.1.] An army; पराजिताः फल्गुतन्त्रैः
[Bhāg.1.54.15.] A heap, multitude.
A house.
Decoration.
Wealth.
Happiness.
Model.
Supporting a family;
[Mv.2.17.] Providing for the security and prosperity of a kingdom;
[Mb.1.13.] 26.
A group of acts or subsidiaries common to several प्रधानकर्मs or things; यत् सकृत्कृतं बहूनामुपकरोति तत् तन्त्रमित्युच्यते । तथा बहूनां ब्राह्मणानां मध्ये कृतः प्रदीपः ŚB. on
[MS.11.1.1;] तन्त्रं साधारणो धर्मग्रामः । ŚB. on
[MS.12.1.1.] (Opp. आवापः)
The order of the world; यतः प्रवर्तते तन्त्रं यत्र च प्रतितिष्ठति
[Mb.14.2.14.] A detail (matter or thing) which is subservient to (i. e. serves the purpose of) several things simultaneously; साधारणं भवेत् तन्त्रम् ŚB. on
[MS.12.1.1.] -Comp.
-काण्ठम् = तन्तु- काष्ठ q. v.
-ज्ञः an expert, scientist;
[Bhāg.1.36.28.] -भावः Simultaneity; यथा एकैकस्य सत्त्वस्य हस्तिनोऽश्वस्य वा दर्शनमेकैकेन कृत्स्नमभिनिर्वर्त्यते एवमेव सत्रे तन्त्रभावो भवेत् । ŚB. on.
[MS.6.2.2.] -युक्तिः The plan of a treatise;
[Kau.A. 15.] वापः, पम् weaving.
a loom.
वायः a spider.
a weaver; (तन्त्रवापः also).