दास

{ dāsḥ, dāsa }

बर'/बड़ो (Bodo) WN

See : गलाम

Puranic Encyclopaedia

DĀSA   A term used as a suffix to the name of a Śūdra. In ancient India the rule was that the proper suffix for a Brahmin's name should be ‘Śarmā’, for a Kṣatriya's name, ‘Varmā’, for a Vaiśya's name, ‘Gupta’ and for a Śūdra's name, ‘Dāsa’. (See under Cāturvarṇya).

हिन्दी (hindi) WN

noun  अपनी सेवा कराने के लिए मूल्य देकर खरीदा हुआ व्यक्ति   Ex. पुराने समय में दासों की खरीद-बिक्री होती थी ।

ONTOLOGY:

व्यक्ति (Person) ➜ स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

गुलाम ग़ुलाम दासेर आश्रित

Wordnet:

asm দাসী

bd गलाम

ben দাস

kan ಗುಲಾಮ

kas غۄلام

kok दास

mal അടിമ

mar दास

mni ꯃꯤꯅꯥꯏ

ori ଦାସ

san दासः

tam அடிமை

urd غلام , زر خرید نوکر , لونڈا

See : नौकर

कोंकणी (Konkani) WN

noun  आपली सेवा करपा खातीर मोल दिवन विकत घेतिल्ली व्यक्ती   Ex. पोरण्या काळार दासांची खरेदी विक्री जाताली

ONTOLOGY:

व्यक्ति (Person) ➜ स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

गुलाम

Wordnet:

asm দাসী

bd गलाम

ben দাস

kan ಗುಲಾಮ

kas غۄلام

mal അടിമ

mar दास

mni ꯃꯤꯅꯥꯏ

ori ଦାସ

san दासः

tam அடிமை

urd غلام , زر خرید نوکر , لونڈا

adjective  जाचे कडल्यान आपले इत्से प्रमाणें बळजबरेन काम करून घेतात अशें   Ex. कंत्राटदार दास कामगारांचेर खूप अत्याचार करतालो

MODIFIES NOUN:

व्यक्ती

ONTOLOGY:

संबंधसूचक (Relational) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

गुलाम

Wordnet:

asm বন্ধা

bd बान्दा

ben ক্রীত(দাস)

guj બંદી

hin बँधुआ

kas گٔنٛڈِتھ

mal പണയംകൊണ്ട

mni ꯐꯥꯖꯤꯟꯗꯨꯅ꯭ꯊꯝꯂꯕ

nep बँधुवा

ori ବେଠି

pan ਕੈਦੀ

urd بندھوا , غلام خدمتگار

A dictionary, Marathi and English

A slave, or a servant for low offices. Ex. of comp. गृहदास, भगवद्दास, स्त्रीदास, अर्थदास, विषयदास. 2 A Shúdra affix or appellation. 3 S A man of the fourth tribe. 4 A sage or philosopher.

Aryabhushan School Dictionary

 m  A slave, a servant for low offices A sage or philosopher.

मराठी (Marathi) WN

noun  कामासाठी विकत घेतलेला माणूस   Ex. जुन्याकाळी दासांवर खूप अत्याचार केले जात असत

ONTOLOGY:

व्यक्ति (Person) ➜ स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

गुलाम

Wordnet:

asm দাসী

bd गलाम

ben দাস

kan ಗುಲಾಮ

kas غۄلام

kok दास

mal അടിമ

mni ꯃꯤꯅꯥꯏ

ori ଦାସ

san दासः

tam அடிமை

urd غلام , زر خرید نوکر , لونڈا

See : दस्यु

महाराष्ट्र शब्दकोश

 पु. दक्षिण हिंदुस्थानातील एक विशिष्ट भिक्षेकरी ; हा विष्णूचा उपास असतो . [ दास ]
 पु. १ हलकी कामे करण्यासाठी ठेविलेला चाकर , नोकर ; सेवक ; गुलाम . ( सामासांत ) गृहदास ; भगवद्दास ; अर्थदास इ० २ गुलाम ; दासीपुत्र . हिंदुधर्म शास्त्रान्वये गुलामांचे पुढील १५ प्रकार आहेतः - गृहजात = दासीपासून ; क्रीत = विकत घेतलेला ; लब्ध = मिळालेला ; बक्षिस किंवा आंदण आलेला ; दायादुपागत = वडिलार्जित आलेला ; अनकालभृत = दुष्काळांत विकत घेतलेला ; आहित = एखाद्याने ठेवलेला ; ऋणदास = कर्जफेडीच्या मोबदला घेतलेला ; युद्धप्राप्त = लढाईत जिंकून घेतलेला ; पणेजित = पणांत जिंकलेला ; तवाहम = स्वयंप्रेरणेने बनलेला ; शरण आलेला ; प्रव्रज्यवसित = स्वकर्मत्याग करणारा योगी ; कृत = कांही काळपावेतो राहिलेला ; भक्तदास = अन्नाकरितां बनलेला ; वर्याहृत = स्त्री गुलामाबरोबर लग्न केलेला ; आत्मविक्रयी = स्वतः देह विकून झालेला . ३ शूद्राच्या नांवापुढे लावावयाचे उपपद . ४ चौथ्या ( शूद्र ) वर्णाचा मनुष्य . ५ ( देवतेचा दास ; सेवेकरी ) साधु ; संत ; भगवद्भक्त ; देवाचा उपासक . उदा० शिवदास ; विष्णुदास ; रामदास . मऊ मेणाहूनि आम्ही विष्णुदास । कठिण वज्रास भेदूं ऐसे । - तुगा २१०८ . ६ ( सांकेतिक ) समर्थ रामदास . दास डोंगरी राहतो । ७ रानटी , असंस्कृत , अनार्य माणूस . [ सं . ]
०पणाची   - स्त्री . ( कायदा ) सक्तमजुरीच्या कैदेची शिक्षा . ( इं . ) पीनल सर्व्हीट्यूड . दासानुदास - पु . चाकराचा चाकर ; दासाचा दास ; गुलामाचा गुलाम . पत्र इ० कांत विनंति करणाराने , नम्रपणाने बोलणाराने आपला अत्यंत हलका दर्जा दर्शविण्यासाठी स्वतःस लावून घ्यावयाचे उपपद . [ दास + अनुदास ]
शिक्षा   - स्त्री . ( कायदा ) सक्तमजुरीच्या कैदेची शिक्षा . ( इं . ) पीनल सर्व्हीट्यूड . दासानुदास - पु . चाकराचा चाकर ; दासाचा दास ; गुलामाचा गुलाम . पत्र इ० कांत विनंति करणाराने , नम्रपणाने बोलणाराने आपला अत्यंत हलका दर्जा दर्शविण्यासाठी स्वतःस लावून घ्यावयाचे उपपद . [ दास + अनुदास ]

A Sanskrit English Dictionary

दास  m.  1. m. fiend, demon
N. of certain evil beings conquered by इन्द्र ( e.g. नमुचि, पिप्रु, शम्बर, वर्चिन् &c.), [RV.]
दास   savage, barbarian, infidel (also , opp. to आर्य; cf. दस्यु)
slave, servant, [RV.]; [AV.]; [Mn.] &c.
a शूद्र, [L.] Sch.
one to whom gifts may be made, [W.]
दाश   a fisherman ( v.l. for )
दास  mfn.  mfn. ifc. of names, esp. of शूद्रs and काय-स्थs (but cf. also कालि-)
दास  mfn.  mf( ई)n. fiendish, demoniacal, barbarous, impious, [RV.]
दास  m.  2. m. a knowing man, esp. a knower of the universal spirit, [L.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

दासः [dāsḥ]   1 Slave, servant in general; गृहकर्मदासाः [Bh. 1.1;] गृह˚, कर्म˚ &c.
A fisherman; निषादो मार्गवं सूते दासं नौकर्मजीविनम् [Ms.1.34.]
A Śūdra, a man of the fourth caste.
A knowing man, one who knows the universal spirit.
 N. N. of Vṛitrāsura.
A demon.
A savage, barbarian (opp. आर्य).
A worthy recipient (दानपात्र).
A word added to the name of Śūdra; cf. गुप्त. -Comp.
-अनुदासः   'a slave of a slave', the humblest of the servants; (sometimes used by the speaker as a mark of humility).
-जनः   a servant or slave; कमपराधलवं मयि पश्यसि त्यजसि मानिनि दासजनं यतः [V. 4.29;] (दासस्यकुलम् is used as a compound in the sense of 'the mob or the common people').
-भावः   servitude.

Shabda-Sagara

दास (ऋ) दासृ   r. 1st cl. ( दासति-ते) To give; also दाश
दास (ऋ) दासृ   r. 5th cl. ( दास्नोति) To hurt, to injure, to wound or kill: this and दाश, in the last sense, are restricted by some authorities to the Vedas. भ्वा० उभ० सक० सेट् . स्वा० पर० .
दास  m.  ( -सः)
1. A fisherman.
2. A servant, a slave.
3. A Sudra or man of the fourth tribe.
4. A Sudra affix or appellation.
5. A person to whom it is proper to make gifts.
6. A sage, one to whom it is proper nature of the soul is known.
 f.  ( -सी) A female servant or slave.
2. The wife of a slave, a fisherman or Sudra.
3. A harlot. 4. A plant, a sort of Barleria.
E. दास् to give, affix घञ्, to whom wages, &c. are given; also दाश; otherwise, दश or दंश to bite, &c. Unadi affix ठन्, and the short vowel and nasal changed to आ .

ROOTS:

दास् घञ् दाश; दश दंश ठन् आ .