श्रुतिः [śrutiḥ] f. f. [श्रु-क्तिन्]
Hearing; चन्द्रस्य ग्रहणमिति श्रुतेः
[Mu.1.7;] [R.1.27.] The ear; श्रुतिसुखभ्रमरस्वनगीतयः
[R.9.35;] [Śi.1.1;] [Ve.3.23.] Report, rumour, news, oral intelligence.
A sound in general; सा तु वेदश्रुतिं श्रुत्वा दृष्ट्वा वै तमसो निधिम्
[Rām.7.2.17;] स वेत्ति गन्धांश्च रसान् श्रुतीश्च
[Mb.12.187.19.] The Veda (known by revelation, opp. स्मृति; see under वेद); श्रुतिस्तु वेदो विज्ञेयो धर्मशास्रं तु वै स्मृतिः
[Ms.2.1,14.] A Vedic or sacred text; इति श्रुतेः or इति श्रुतिः 'so says a sacred text'.
Vedic or sacred knowledge, holy learning; यत्रैषा सात्वती श्रुतिः
[Bhāg.1.4.7;11.3.46.] (In music) A division of the octavo, a quarter tone or interval; रणद्भिरा- घट्टनया नभस्वतः पृथग्विभिन्नश्रुतिमण्डलैः स्वरैः
[Śi.1.1;11.1;] (see Malli. ad loc.).
The constellation Śravaṇa.
The diagonal of a tetragon, the hypotenuse of a triangle; cf. कर्ण.
Direct or expressed signification (opp. लक्षणा); श्रुतिलक्षणाविशये च श्रुतिर्न्याय्या न लक्षणा ŚB. on
[MS.6.2.2.] Speech (वाक्); विविक्तवर्णाभरणा सुखश्रुतिः
[Ki.14.3.] Name, fame (कीर्ति); हैरण्यौ भवतो बाहू श्रुतिर्भवति पार्थिवी
[Mb.3.35.9.] A word, saw, saying;
[Rām.2.72.25.] An explanation of ब्रह्म from the उपनिषद्s; विविधाश्चौपनिषदीरात्मसंसिद्धये श्रुतीः
[Ms.6.29] (com. श्रुतीरुपनिषत्पठितब्रह्मप्रतिपादकवाक्यानि).
Advantage, gain (फलश्रुति); उपोष्य संशितो भूत्वा हित्वा वेदकृताः श्रुतीः
[Mb.12.] 265.7.
Name, title; बिभ्रत्यनन्यविषयां लोकपाल इति श्रुतिम्
[Kāv.2.331.] Learning.
Scholarship. -Comp.
-अनुप्रासः a kind of alliteration; see
[K. P.9.] -अर्थः the sense of a sentence derived on the strength of the श्रुतिप्रमाण as distinguished from लङ्ग, वाक्य and other प्रमाणs; यत्र श्रुत्यर्थो न सम्भवति तत्र वाक्यार्थो गृह्यते ŚB. on
[MS.6.2.14.] -उक्त,
-उदित a. a. enjoined by the Vedas; आचारः परमो धर्मः श्रुत्युक्तः स्मार्त एव च
[Ms.1.18.] कटः a snake.
penance, expiation.
-कटु a. a. harsh to hear. (-टुः) a harsh or unmelodious sound, regarded as a fault of composition.
-कथित a. a. enjoined or prescribed by the Vedas.
-चोदनम्, -नः a scriptural injunction, Vedic precept.
-जातिविशारद a. a. familiar with different kinds of quarter tones; वीणावादनतत्त्वज्ञः श्रुतिजातिविशारदः । तालज्ञश्चाप्रयासेन मोक्षमार्गं नियच्छति ॥
[Y.3.115.] -जीविका a law-book or code of laws.
-दूषक a. a. offending the ear.-द्वैधम् disagreement or contradiction of Vedas or Vedic precepts; श्रुतिद्वैधं तु यत्र स्यात्तत्र धर्माबुभौ स्मृतौ
[Ms.2.14.] -धर a.
hearing.
having a retentive memory; L. D. B.
-निदर्शनम् evidence of the Vedas; कामकार- कृतेऽप्याहुरेके श्रुतिनिदर्शनात्
[Ms.11.45.] पथः the range of the ear; तामाश्रित्य श्रुतिपथगतामास्थया लब्धमूलः
[M.4.1.] (pl.) tradition.
-प्रसादन a. a. grateful to the ear.-प्रामाण्यम् authority or sanction of the Vedas.-प्रामाण्यतः ind. on the authority of the Veda; श्रुति- प्रामाण्यतो विद्वान् स्वधर्मे निविशेत वै
[Ms.2.8.] मण्डलम् the outer ear.
the whole circle of the quarter-tones;
[Śi.1.1.] -महत् a. a. rich in scriptural lore; सरस्वती श्रुतिमहतां महीयताम्
[Ś.7.35] (v. l. श्रुतमहताम्).
मूलम् the root of the ear; लपितुं किमपि श्रुतिमूले
[Gīt.1.] a Vedic text.
-मूलक a. a. founded on the Veda.
-वचनम् a Vedic precept.
-वर्जित a.
deaf.
not knowing the Vedas.
not recognizing the authority of the scriptures, disregarding the Vedas.
contrary to the Vedas.
-विवरम् the auditory passage.
-विशेष- णार्थम् ind. for specialization in the Vedas;
[Svapna.1.] विषयः the object of the sense of hearing i. e. sound; श्रुतिविषयगुणा या स्थिता व्याप्य विश्वम्
[Ś.1.1.] the reach or range of the ear; एतत् प्रायेण श्रुतिविषयमापतितमेव
[K.] the subject matter of the Veda.
any sacred ordinance.
-वेधः boring the ear.
शिखरम्, शिरस् Upaniṣad or Vedānta; नमः सर्वेष्टाय श्रुतिशिखरदृष्टाय च नमः Viṣṇu-mahimna 3.
a leading text of the Veda.-सुख,
-मनोहर a. a. agreeable to the ear, melodious; श्रुतिसुखमुपवीणितं सहायैः
[Ki.1.38.] -स्फोटा Gynandropsis Pentaphylla (Mar. तिळवण).
-स्मृति f. f. (dual) revelation and legal institutes, Veda and law; श्रुतिस्मृति- पुराणोक्तफलप्राप्त्यर्थम् Pūjā-mantra.
-हारिन् a. a. captivating the ear.