करण [karaṇa] a. a. [कृ-ल्युट्]
Making, doing, effecting, producing.
(Ved.) Clever, skilled; रथं न दस्रा करणा समिन्वथः
[Rv.1.119.7.] णः (Ved.) An assistant. यमस्य करणः
[Av.6.46.2.] A man of a mixed tribe.
A writer, जज्ञे धीमांस्ततस्तस्यां युयुत्सुः करणो नृप
[Mb.1.115.] 43;
[Ms.1.22.] A child. cf. ...... करणः शिशौ । शूद्राविशोः सुतेऽपि स्यात्
[Nm.] णम् Doing, performing, accomplishing, effecting; परहित˚, संध्या˚, प्रिय˚ &c.
Act, action.
Religious action;
[Y.1.251.] Business, trade.
An organ of sense; वपुषा करणोज्झि- तेन सा निपतन्ती पतिमप्यपातयत्
[R.8.38,42;] पटुकरणैः प्राणिभिः
[Me.5;] [R.14.5.] The body; उपमानमभूद्विलासिनां करणं यत्तव कान्तिमत्तया
[Ku.4.5.] An instrument or means of an action, न तस्य कार्यं करणं न विद्यते
[Śvet.6.8;] करणं च पृथग्विधम्
[Bg.18.14.18.] उपमितिकरणमुपमानम् T. S.; तस्य भोगाधिकरणे करणानि निबोध मे
[Mb.3.181.19.] (In Logic) The instrumental cause which is thus defined: व्यापारवद- साधारणं कारणं करणम्.
A cause or motive (in general).
The sense expressed by the instrumental case (in gram.); साधकतमं करणम्
[P.1.4.42;] or क्रियायाः परिनिष्पत्तिर्यद्- व्यापारादनन्तरम् । विवक्ष्यते यदा यत्र करणं तत्तदा स्मृतम् ॥
(In law) A document, a bond, documentary proof;
[Ms.8.15,52,154.] A kind of rhythmical pause, beat of the hand to keep time; अनुगर्जितसंधिग्धाः करणै- र्मुरजस्वनाः
[Ku.6.4.] (In Astrol.) A Division of the day; (these Karaṇas are eleven).
-बव, बालव, कौलव, तैतिल, गर, वणिज, विष्टि, शकुनि, चतुष्पाद, नाग and
र्किस्तुघ्न. The Supreme Being.
Pronunciation.
The posture of an ascetic.
A posture in sexual enjoyment. बोभुज्यते स्म करणेन नरेन्द्रपुत्री
[Bil. ch.42.] वात्स्यायनोक्तकरणैर्निखिलैर्मनोज्ञै । संभुज्यते कविवरेण नरेन्द्रपुत्री ॥ Ibid.45.
A field.
Plastering with the hand.
The usage of the writer caste.
The Principle of intelligence; दृष्टाः करणाश्रयिणः Sāṅ.
[K.43.] (In Astron.) N. of a treatise of Varāhamihira on the motion of planets.
णी A woman of a mixed caste. माहिष्येण करण्यां तु रथकारः प्रजायते
[Y.1.95.] Absurd or irrational number.
-सुता f. f. An adopted daughter.-Comp.
-अधिपः the soul, स कारणं करणाधिपाधिपः
[Śvet. 6.9.] -कुतूहलम् N. N. of a work on practical astronomy by Bhāskara.
-ग्रामः the organs of sense taken collectively.
-त्राणम् the head.
-विभक्तिः f. f. The instrumental case; सूक्तवाकेनेति करणविभक्तिसंयोगात् । ŚB. on यMS.3.2.12.
-विन्ययः manner of pronunciation.