कु

{ kuḥ }

A dictionary, Marathi and English

ku f S The earth. Ex. of comp. कुगति f Motion of the earth. कुछाया f Shade of the earth. कुज्या f Arc of the circumference of the earth. कुपरिधि m Circumference of the earth. कुपर्यटन n Traveling over the earth. कुप्रदक्षिणा f Circumambulation of the earth. कुवृत्त n Circumference of the earth. कुव्यास m Diameter of the earth. कुदिन n See in order.
ku ind S A particle of depreciation implying badness gen. It is prefixed at will to Sanskrit nouns, and, with less frequency and with no elegance, to nouns purely Maráṭhí: the few words therefore which are inserted are inserted as examples.

Aryabhushan School Dictionary

ind   A particle of depreciation implying Badness.
 f  The earth.

महाराष्ट्र शब्दकोश

क्रि.वि.  वाईटपणा दाखविणारें , अपकर्ष सुचविणारें अव्यय ; हें संस्कृत भाषेंत पुष्कळ वेळां समासांत नामांच्या पूर्वी योजितात . तितकें मराठी भाषेंत नामांना लावीत नाहींत . म्हणुन दिलेले मराठींतील कु लावलेले शब्द नमुन्यादखल समजावें . ' आणि ' कुकर्मी संगींत न व्हावी । ' - ज्ञा २ . २६६ . ( सं .)
 स्त्री. पृथ्वी ( समासांत ) कुगति = पृथ्वीची गति ; कुछाय = पृथ्वीची छाया ; कुज्या = पुथ्वीच्या परिघ खंडाची ज्या . ( सं .)
०परिधि  पु. पृथ्वीचा परिघ .
०पर्यटन  न. पृथ्वीपर्यटन ; पृथ्वीवर प्रवास करणें .
०प्रदक्षिणा  स्त्री. पृथ्वीपर्यटन ; पृथ्वीला फेरी घालणें
०वृत्त  पु. पृथ्वीचा परिघ
०व्यास  पु. पृथ्वीचा व्यास .

A Sanskrit English Dictionary

कु    1. a pronom. base appearing in कु॑तस्, कु॑त्र, कुवि॑द्, कु॑ह, क्व॑, and as a prefix implying deterioration, depreciation, deficiency, want, littleness, hindrance, reproach, contempt, guilt
कु   originally perhaps signified ‘how (strange!)’
कु   as a separate word occurs only in the lengthened form 3. कू॑ q.v.
कु  f.  2. f. the earth, [Āryabh.]; [VarBṛS.]; [VarBṛ.]; [BhP. vi, 1, 42]
the ground or base of a triangle or other plane figure, Comm. on [Āryabh.]
the number ‘one.’
कु    3. See √ 1. कू.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

कुः [kuḥ]  f. f.
The earth; [Śi.19.17.]
The base of a triangle or any plane figure; कुः पृथ्वी, कुः कुचं कूलम् ... । Enm. -Comp.
-चर a.  a. One who travels; कुचरः पञ्च- वर्षाणि चरेद्धैक्ष्यं मुनिव्रतः [Mb.12.165.67.]
-दिनम्   a civil day Āryabhaṭṭa.
-धरः   a mountain.
-नाभिः   air, atmosphere.-पप (-पि,
-पी)  m. m. the sun; also
-वमः   Mb.13.93.9. (see टीका).
-पुत्रः   Mars.
-भृत्  m. m. the number seven.-वलयम् the orb; कुवलयकमलकोशाभ्यन्तरकोशः [Bhāg.5.16.5.]
कु [ku]   ind. A prefix implying 'badness', 'deterioration', 'depreciation', 'sin', 'reproach', 'littleness', 'want', 'deficiency', &c. Its various substitutes are कद् (कदश्व), कव (कवोष्ण), का (कोष्ण), किं (किंप्रभुः); cf. [Pt.5.17.] -Comp.
-कर्मन्  n. n. a bad deed, a mean act. -a. wicked, [Bhāg.1.16.22.]
-कु-वाच्  m. m. jackal.
-कूलम्   A hole filled with stakes. ˚लः A fire made of chaff; कुकूलं शङ्कुभिः कीर्णे श्वभ्रे ना तु तुषानले [Nm.]
-ग्रहः   an unpropitious planet.
-ग्रामः   a petty village or hamlet (without a king's officer, an agnihotrin, a physician, or a river.)-चन्दनम् Red sandal-wood.
-चर a.  a. of bad conduct, a thief; दृष्ट्वा त्वादित्यमुद्यन्तं कुचराणां भयं भवेत् [Mb.14.39.13.] -चेल a. wearing bad or ragged garments; कपालं वृक्ष- मूलानि कुचेलमसहायता । समता चैव सर्वस्मिन्नेतन्मुक्तस्य लक्षणम् ॥ [Ms.6.44.]
-चरित्रम्, -चर्या   wickedness, evil conduct, impropriety; [Ms.9.17.]
-चोद्यम्   an unsuitable question.
-जन्मन् a.  a. low born.
-तनु a.  a. deformed, ugly. (-नुः) an epithet of Kubera.
-तन्त्री   a bad lute.
तपः a sort of blanket (made of the hair of the mountain goat).
the eighth Muhūrta or portion of the day.
a daughter's or sister's son.
the sun.
evil conduct, wickedness; कस्माद्वयं कुसृतयः खलयोनयस्ते [Bhāg.8.23.7.]
conjuring, magic.
roguery.
-स्त्री   a bad woman.
कु [ku]   I. 1 P. (कवते) To sound. -II. 6 Ā. (कुवते)
To moan, groan.
To cry. -III. 2 P. (कौति) To hum, coo (as a bee.) ...कुवत्पक्षिकुलाकुलाः [Bk.9.1.]
कु [ku] कू [kū] र्परः [rparḥ]   (कू) र्परः 1 The knee.
The elbow. कु (कू) र्पासः, कु (कू) र्पासकः A sort of bodice worn by women; मनोज्ञकूर्पासकपीडितस्तनाः [Ṛs.5.8,4.16.] v. l.
तर्कः sophistical or fallacious argument.
a heterodox doctrine, free thinking; कुतर्केष्वभ्यासः सततपरपैशुन्यमननम् [G. L.31.] ˚पथः a sophistical mode of arguing.
-तीर्थम्   a bad teacher.
-दिनम्   an evil or unpropitious day. -दृष्टिःf.
weak sight.
an evil eye, sinister eye (fig.).
an opinion or doctrine opposed to the Vedas, heterodox doctrines; या वेदबाह्याः स्मृतयो याश्च काश्च कुदृष्टयः [Ms.12.95.]
देशः a bad place or country.
a country where the necessaries of life are not available or which is subject to oppression.
-देह a.  a. ugly, deformed; कुदेहमानाहिविदष्टदृष्टेर्ब्रह्मन्वचस्तेऽमृतमौषधं मे [Bhāg.5.12.2.] (-हः) an epithet of Kubera.
-द्वारम्   back door.
-धी a.  a. foolish, silly, stupid.
wicked.
-नखम्   a disease of the nails; [Mb.3.]
नटः a bad actor.
a sort of trumpet flower.
red arsenic.
-नदिका   a small river, rill; सुपूरा स्यात्कुनदिका [Pt.1.25.]
-नाथः   a bad master; हतास्म्यहं कुनाथेन न पुंसा वीरमानिना [Bhāg.9.14.28.] -नामन्m. a miser.
-नीतः   bad counsel, leading; तृणैश्छन्ना भूमिर्मतिरिव कुनीतैव विदुषः [Mu.6.11.]
-पटः, -टम्   a miserable garment; कुपटावृतकटिः [Bhāg.5.9.1.]
पथः a wrong road, bad way (fig. also).
a heterodox doctrine.
-पथ्य a.  a. unwholesome, improper. -परीक्षकa. examining badly, not valuing rightly; कुत्स्याः स्युः कुपरीक्षका न मणयो यैरर्घतः पातिताः [Bh.2.15.]
-पात्रम्   an unfit recipient.
-पुत्रः   a bad or wicked son: यादृशं फल- माप्नोति कुप्लवैः संतरन् जलम् । तादृशं फलमाप्नोति कुपुत्रैः संतरंस्तमः ॥ [Ms.9.161.] कुपुत्रो जायेत क्वचिदपि कुमाता न भवति, देव्यपराध- क्षमापनस्तोत्र (ascribed to a later शङ्कराचार्य).
पुरुषः a low or wicked man.
a spiritless coward.
-पूय a.  a. low, vile, contemptible.
-प्रिय a.  a. disagreeable, contemptible, low, mean.
-प्लवः   a bad boat; कुप्लवैः संतरन् जलम् [Ms.9.161.]
-बन्धः   a disgraceful stigma; अन्त्याभिगमने त्वङ्क्यः कुबन्धेन प्रवासयेत् [Y.2.294.]
-ब्रह्मः, -ब्रह्मन्  m. m. a bad or degraded Brāhmaṇa.
मन्त्रः bad advice.
a charm used to secure success in a bad cause.
-मुद्विन् a.  a. Unfriendly; उदहृष्यन्वारिजानि सूर्योत्थाने कुमुद्विना । राज्ञा तु निर्भया लोकाः [Bhāg.1.21.47.]
-मेरुः   The southern hemisphere or pole.
-योगः   an inauspicious conjunction (of planets).-योगिन् m. a false devotee, impostor.
-रस a.  a. having bad juice or flavour. (-सः) a kind of spirituous liquor.-रूप a. ugly, deformed; कुपुत्रोऽपि भवेत्पुंसां हृदयानन्दकारकः । दुर्विनीतः कुरूपोऽपि मूर्खोऽपि व्यसनी खलः ॥ [Pt.5.19.]
-रूप्यम्   tin.-लक्षण a. having fatal marks on the body. कुलक्षणेत्यहं राज्ञा त्यक्तेत्यात्तविमानना [Ks.91.19.]
-वङ्गः   lead.
-वचस्, -वाच्, -वाक्य a.  a. abusive, bad, scurrilous; using abusive or foul language; संस्मारितो मर्मभिदः कुवाग्रिपून् [Bhāg.4.3.15.] (-n.) abuse, bad language.
-वज्रकम्   crystal; a stone resembling a diamond.
-वर्षः   a sudden or violent shower; [Rām.6.]
-विक्रमः   bravery exhibited in a wrong place; धिगीदृशं ते नृपते कुविक्रमं कृपाश्रये यः कृपणे पतत्त्रिणि [N.1.132.]
-विवाहः   a degraded or improper form of marriage; [Ms.3.63.]
-वृत्तिः  f. f. bad bebaviour.-वेधस् m. bad fate; हृतरत्नेन मुषितो दत्त्वा काचं कुवेधसा [Ks. 71.232.]
-वैद्यः   a bad physician, quack.
-शील a.  a. rude, wicked, unmannerly, ill tempered, of bad character; कुतो गम्यमगम्यं वा कुशीलोन्मादिनः प्रभोः [Ks.32.152.]
ष्ठलम् a bad place.
the earth; शयानां कुष्ठले [Bk.9.84.] -सरित् f. a small river, rill; उच्छिद्यन्ते क्रियाः सर्वा ग्रीष्मे कुसरितो यथा [Pt.2.89.]

Shabda-Sagara

कु   r. 1st cl. (ङ) कुङ् (कवते)
r. 2nd cl. (टु) टुकु (कौति)
r. 6th cl. (शिं) कुशि (कुवते)
r. 9th cl. (ञ) कुञ् (कुनाति, कुनीते)
1. To sound, to sound indistinctly, to moan, to groan.
2. To cry as a bird, to coo, to hum as a bee, &c.
कु  f.  ( -कुः) The earth. ind. A particle of depreciation, and implying. 1. Sin, guilt.
2. Reproach, contempt.
3. Diminution, littleness. 4. Prevention, hindrance, as कुपथ a bad road, &c.
E. कु to sound, क्विप् affix, or कुङ् to sound, with the affix ड.

ROOTS:

कु क्विप् कुङ् ड