Dictionaries | References

सत् ‍

   { सत्, sat }
Script: Devanagari

सत् ‍     

A dictionary, Marathi and English | Marathi  English
material universe. सत् here has no implication of moral truth or moral goodness. 2 m A holy being, a saint.
sat a S True, real, actual, truly existing. 2 True, good, excellent, virtuous, right, fit, proper, true or good in the most extensive sense. Only in comp. and thus abundantly. Ex. सत्कर्म, सत्- कल्पना, सत्कृत, सत्पुत्र, सत्संग, सत्पुरुष, सद्गुण, सद्विद्या, सद्वासना, सत्समागम, सत्सेवा, सदाचार, सद्गति, सद्गुरु, सद्गृहस्थ, सद्धर्म, सद्भाव. Of these, as they are current and useful words, and as they are not instantly recognizable and reducible by the student, the major portion will be inserted in order.

सत् ‍     

Aryabhushan School Dictionary | Marathi  English
  True, real, actual. True, good, excellent, right, fit. Only in comp. Ex. सत्कर्म, सदाचार.
 m  A saint.
  A true being-a designation of ब्रह्म as the real substance of the (illusory) material universe.

सत् ‍     

 पु. साधु ; पवित्र पुरुष . - न . १ त्रिकालाबाधित अस्तिरूपी तत्त्व ; ब्रह्म . - वि . १ वास्तविक ; यथातथ्य ; खरें ; यथास्थित . २ योग्य ; रास्त ; उत्तम ; गुणवान् ‍ ; खरें ; चांगलें ; ऋजु ; ( हा शब्द बहुधा समासांत येतो उदा० सत्कर्म , सत्कल्पना , सत्कृत्य , सत्संग , सत्पुरुष , सद्‍गुण , सद्विद्या , सद्वासना , सत्सेवा , सदाचार , सद्गति , सद्‍गुरु वगैरे ). [ सं . ] सत्कर्म - न . चांगलें काम ; पुण्यकृत्य . सत्कवन , सत्कविता - नस्त्री . चांगलें काव्य ; धार्मिक काव्य ; पवित्र गीत . सत्कवि - पु . चांगला कवि ; संतकवि ; प्रतिभावान कवि . सत्काल - पु . योग्य काल ; पुण्यकर्मात घालविलेला काल . सत्कालक्षेप - पु . पुण्यकृत्यांत वेळ घालविणें ; सत्कृत्यांत खर्च केलेला वेळ . सत्काव्य - न . चांगलें काव्य ; धार्मिक , नीतिपर काव्य ; उत्तम प्रतीची कविता . सत्कीर्तन - न . उत्तम पुरुषांचें गुणागान् ‍ ; सज्जनांची स्तुति . सत्कृति - स्त्री . पुण्यकृत्य ; चांगलें काम ; योग्य काम ; धार्मिक कार्य . सत्क्रिय - वि . चांगल्या कृतीचें ; वर्तनाचें . सत्क्रिया - स्त्री . १ चांगलें कर्म ; चांगली कृति . हे सत्क्रियाचि आचरावी । - ज्ञा २ . २६६ . २ आदर ; सन्मान . सत्ख्याति - स्त्री . ख्याति पहा . सच्चर्चा - स्त्री . धार्मिक बाबीसंबंधीं खल ; पुण्यकारक वादविवाद ; चांगल्या प्रकारचा वाद , खल . सत्तम - वि . सर्वश्रेष्ठ ; सर्वोत्तम ; सर्वोत्कृष्ट . शबरास म्हणे नृपसत्तम । सत्तीर्थ - न . १ विशेष पुण्यदायक क्षेत्र , यात्रेचें ठिकाण ; पुण्यभूमि . २ आदराचें , भाव असलेलें ठिकाण , जागा , व्यक्ति . सत्पथ - पु . चांगला , योग्य , सरळ , पुण्यकारक मार्ग ; सन्मार्ग . सत्पात्र - वि . योग्य ; लायख ; कोणतेंहि दान करण्यास , मान देण्यास , सन्मान करण्यास योग्य ( मनुष्य ). सत्पात्रीं दान - न . योग्य , पुण्यशील पुरुषास दिलेली देणगी . सत्पाळ - वि . ( राजा . ) कसदार दुधाची ; चांगलें लोणी येणारें दूध देणारी ( गाय , म्हैस वगैरे ). सत्पुत्र - पु . १ गुणी , कर्तव्यदक्ष मुलगा . २ त्रैवर्णिक स्त्रीपासून झालेला मुलगा . सत्पुरुष - पु . पुण्यवान् ‍ , उदार , धार्मिक मनुष्य ; साधु ; संत . सत्पचीत्व , प्रचीति , प्रचीती - स्त्री . वास्तविक , चांगला अनुभव . सत्प्रिय - वि . १ सत्पुरुषांस , साधुससंतांस , चांगल्या लोकांस आवडणारा . २ साधुसंताबद्दल , चांगल्या गोष्टींबद्दल , व्यक्तींबद्दल आवड असणारा . सत्शिष्य - पु . निष्ठावान , श्रध्दावान् ‍ शिष्य . सत्शूद्र - पु . १ आपल्या धर्माप्रमाणें योग्य तो आचार पाळणारा शूद्र जातींतील मनुष्य . २ गवळी व न्हावी यांचे आचार इतर शूद्रांपेक्षां चांगले असतात म्हणून त्यांस म्हणतात . सत्संग , सत्संगति - पुस्त्री . साधुसंतांशीं , पुण्यवान् ‍ पुरुषांशीं , सद्‍गुणी माणसाशीं सहवास , मैत्री , संबंध वगैरे . सत्संगति सत्फळदा सुज्ञासि पचे पचे न येरा हे । - मोवन ८ . ७ . सत्संगें देव सांपडला । - दा १८ . ८ . १३ .

सत् ‍     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
सत्  mfn. mf(सती॑)n. (pr. p. of √ 1.अस्) being, existing, occurring, happening, being present (सतो मे, ‘when I was present’; often connected with other participles or with an adverb e.g.नाम्नि कृते सति, ‘when the name has been given’; तथा सति, ‘if it be so’; also ibc., where sometimes = ‘possessed of’ cf.सत्-कल्पवृक्ष), [RV.] &c. &c.
abiding in (loc.), [MBh.]
belonging to (gen.), [ŚBr.]
living, [MuṇḍUp.]
lasting, enduring, [Kāv.] ; [RV.] &c. &c.
तन् न सत्   real, actual, as any one or anything ought to be, true, good, right (, ‘that is not right’), beautiful, wise, venerable, honest (often in comp. See below), [RV.] &c. &c.
सत्  m. m. a being, (pl.) beings, creatures, [RV.] &c.
a good or wise man, a sage, [MBh.] ; [R.]
good or honest or wise or respectable people, [Mn.] ; [MBh.] &c.
सत्  n. n. that which really is, entity or existence, essence, the true being or really existent (in the वेदान्त, ‘the self-existent or Universal Spirit, ब्रह्म’), [RV.] &c. &c.
that which is good or real or true, good, advantage, reality, truth, ib.
water, [Naigh. i, 12]
(in gram.) the terminations of the present participle, [Pāṇ. 3-2, 127 &c.]
सत्  n. ind. (cf.सत्-√ कृ &c.) well, right, fitly.
सत्   [cf.Gk.ὥν, ἐών for ἐσων; Lat.sens in absens, pra-sens; sons, ‘guilty’, orig. ‘the real doer’; Lith.sās, ésas; Slav.sy, sašta.]

सत् ‍     

सत् [sat] a.  a. (-ती f.)
Being, existing, existent; सन्तः स्वतः प्रकाशन्ते गुणा न परतो नृणाम् [Bv.1.12;] सत्कल्पवृक्षे वने [Ś.7.12.]
Real, essential, true; [Bṛi. Up.2.3.1.]
Good, virtuous, chaste; सती सती योगविसृष्टदेहा [Ku.1.] 21; [Ś.5.17.]
Noble, worthy, high; as in सत्कुलम्.
Right, proper.
Best, excellent.
Venerable, respectable.
Wise, learned.
Handsome, beautiful.
Firm, steady. -m. A good or virtuous man, a sage; आदानं हि विसर्गाय सतां वारिमुचामिव [R.4.86;] अविरतं परकार्यकृतां सतां मधुरिमातिशयेन वचोऽमृतम् [Bv.1.113;] [Bh.2.] 78; [R.1.1.] -n.
That which really exists, entity, existence, essence.
The really existent truth, reality.
Good; as in सदसत् q. v.
Brahman or the Supreme Spirit.
Ved. Water.
The primary cause (कारण); य ईक्षिताऽहं रहितोऽप्यसत्सतोः [Bhāg.1.38.11.]
(In gram.) The termination of the present participle. (सत्कृ means
treating with respect, hospitality, hospitable reception.
virtue, morality.
क्रिया virtue, goodness; शकुन्तला मूर्तिमती च सत्क्रिया [Ś.5.15.]
charity, good or virtuous action.
hospitality, hospitable reception; सत्क्रियाविशेषात् [Ś.7.]
courtesy, salutation.
any purificatory ceremony.
funeral ceremonies, obsequies.
Celebration, decoration; यावदादिशति पार्थिवस्तयोर्निर्गमाय पुरमार्गसत्क्रियाम् [R.11.3.]
-गतिः  f. f. (-सद्गतिः)
a good or happy state, felicity, beatitude.
The way of good men.
-गुण a.  a. (सद्गुण) possessed of good qualities, virtuous, (-णः) virtue, excellence, goodness, good quality.
-घनः (सद्घनः)   holy existence.
nothing but existence.-चरित,
-चरित्र a.  a. (सच्चरित-त्र) well conducted, honest, virtuous, righteous; सूनुः सच्चरितः [Bh.2.25.] (-n.)
good of virtuous conduct.
history or account of the good; [Ś.1.]
-चारा (सच्चारा)   turmeric.
-चिद् (सच्चिद्)   the Supreme Spirit. ˚अंशः a portion of existence and thought. ˚आत्मन् m. the soul consisting of entity and thought. ˚आनन्दः
'existence or entity, knowledge and joy'; an epithet of the Supreme Spirit or Brahman.
of Viṣṇu.
-जन a.  a. (सज्जन) good, virtuous, respectable. (-नः) a good or virtuous man. ˚गर्हित despised by the virtuous; पुक्कस्यां जायते पापः सदा सज्जनगर्हितः [Ms.1.] 38.
-धर्मः (सद्धर्मः)   true justice.
-पतिः   Ved.
a lord of good persons or heroes.
 N. N. of Indra.
-पत्रम्   the new leaf of a water-lily.
पथः a good road.
the right path of duty, correct or virtuous conduct.
an orthodox doctrine.
-परिग्रहः   acceptance (of gifts) from a proper person.
-पशुः   a victim fit for a sacrifice, a good sacrificial victim.
-पात्रम्   a worthy or virtuous person. ˚वर्षः bestowing favours on worthy recipients, judicious liberality. ˚वर्षिन् a. having judicious liberality.
पुत्रः a good or virtuous son.
a son who performs all the prescribed rites in honour of his ancestors. -a. one who has a son; यद्यपि स्यात्तु सत्पुत्रोऽप्यसत्पुत्रोऽपि वा भवेत् [Ms.9.154.]
-प्रतिपक्षः   (in logic) one of the five kinds of hetvābhāsas or fallacious hetus, a counterbalancedhetu, one along which there exists another equal hetu on the opposite side; यत्र साध्याभावसाधकं हेत्वन्तरं स सत्प्रति- पक्षः; e. g. 'sound is eternal because it is audible'; and also 'sound is non-eternal, because it is a product'; नाप्रामाण्यं मतानां स्यात् केषां सत्प्रतिपक्षवत् [N.17.19.]
-प्रमुदिता   (in Sāṁkhya phil.) N. of one of the 8 perfections.
भाग्यम् (सद्भाग्यम्) good fortune.
Felicity.
-फलः   the pomegranate tree.
भावः (सद्भावः) existence, being, entity; सद्भावे साधुभावे च सदित्येतत् प्रयुज्यते [Bg.17.26.]
actual existence, reality.
good disposition or nature, amiability.
quality of goodness.
obtainment (प्राप्ति); देहस्यान्यस्य सद्भावे प्रसादं कर्तुमर्हसि [Rām.7.56.9.]
-मातुरः (सन्मातुरः)   the son of a virtuous mother.
-मात्रः (सन्मात्रः)   'consisting of mere entity', the soul.
-मानः (सन्मानः)   esteem of the good.
-मित्रम् (सन्मित्रम्)   a good or faithful friend.
-युवतिः  f. f. (सद्युवतिः) a virtuous maiden.
-वंश (सद्वंश) a.  a. of high birth.
-वचस्  n. n. (सद्वचस्) an agreeable or pleasing speech.
-वस्तु  n. n.
to respect, treat with respect, receive hospitably.
to honour, worship, adore.
to adorn.) -Comp.
-अञ्जनम् (सदञ्जनम्)   calx of brass.
-अर्थः (सदर्थः)   a matter in question.
-असत् (सदसत्)   a.
(सद्वस्तु) a good thing.
a good plot or story; प्रणयिषु वा दाक्षिण्यादथवा सद्वस्तुपुरुषबहुमानात् । शृणुत मनोभिरवहितैः क्रियामिमां कालिदासस्य ॥ [V.1.2.]
-वादिता (सद्वादिता)   true counsel; सद्वादितेवाभिनिविष्टबुद्धौ [Ki.17.11.]
-विद्य (सद्विद्य)   welleducated, having good learning.
(सद्वृत्त) wellbehaved, well conducted, virtuous, upright.
perfectly circular, well-rounded; सद्वृत्तः स्तनमण्डलस्तव कथं प्राणै- र्मम क्रीडति Gīt.3 (where both senses are intended).
(त्तम्) good or virtuous conduct.
an agreeable or amiable disposition.
good tempered.
benevolent, kindly disposed (towards others).-संसर्गः,
-संनिधानम्, -संगः, -संगतिः, -समागमः   company or society of the good, association with the good; तथा सत्संनिधानेन मूर्खो याति प्रवीणताम् [H.1;] सत्संगजानि निधनान्यपि तारयन्ति [U.2.11;] सत्संगतिः कथय किं न करोति पुंसाम् [Bh.2.23.] -संप्रदायः good tradition.
-संप्रयोगः   right application.-सहाय a. having virtuous friends. (-यः) a good companion.
-सार a.  a. having good sap or essence.
(रः) a kind of tree.
a poet.
a painter.
-हेतुः (सद्धेतुः)   a faultless or valid hetu or middle term.
existent and non-existent, being and not being.
real and unreal.
true and false.
good and bad, right and wrong.
virtuous and wicked. (-n. du.)
entity and non-entity.
good and evil, right and wrong. ˚विवेकः discrimination between good and evil, or truth and falsehood. ˚व्यक्तिहेतुः the cause of discrimination between the good and bad; तं सन्तः श्रोतुमर्हन्ति सदसद्व्यक्तिहेतवः [R.1.1.]
आचारः (सदाचारः) good manners, virtuous of moral conduct.
approved usage, traditionary observances, immemorial custom; यस्मिन् देशे य आचारः पारंपर्यक्रमागतः । वर्णानां सान्तरालानां स सदाचार उच्यते ॥ [Ms.2.18.]
-आत्मन् a.  a. (सदात्मन्) virtuous, good.
-आनन (सदानन) a.  a. fair-faced.
-उत्तरम् (सदुत्तरम्)   a proper or good reply.
-करणम्   funeral obsequies.
-कर्तृ  m. m. an epithet of Viṣṇu.
a virtuous or pious act.
virtue, piety.
expiation.
hospitality.
-काण्डः   a hawk, kite.
कारः a kind or hospitable treatment, hospitable reception; सत्कारमानपूजार्थं तपो दम्भेन चैव यत् । क्रियते तदिह प्रोक्तं राजसं चलमध्रुवम् ॥ [Bg.17.18.]
reverence, respect.
care, attention.
a meal.
a festival, religious observance.
-कार्यम्   (in Sāṁkhya phil.) the necessary existence of an effect. ˚वाद the doctrine of the actual existence of an effect (in its cause).
-कुल   a good or noble family.
-कुलीन a.  a. nobly born, of noble descent.-कृत a.
done well or properly.
hospitably received or treated.
revered, respected, honoured.
worshipped. adored.
entertained.
welcomed. (-तः) an epithet of Śiva.
(तम्) hospitality.
respect.
-कृतिः  f. f.

सत् ‍     

Shabda-Sagara | Sanskrit  English
सत्  mfn.  (-सन्-सन्ती-सत्)
1. True.
2. Good, virtuous.
3. Being, existing.
4. Excellent, best.
5. Venerable, respectable.
6. Wise, learned.
7. Firm, steady.
8. Right, proper.
 f.  (-सती)
1. A virtuous wife; in ordinary use applied especially to the wife, who burns herself with her husband's corpse.
2. The goddess UMĀ.
3. A fragrant earth, commonly Surat-earth.
4. A species of the Pratishthā metre.
 n.  (सत्)
1. The true GOD, the always present and all-pervad- ing spirit.
2. That which really is, entity, existence, essence.
3. Truth, reality.
4. That which is good.
 m.  (-सन्) A virtuous man. Ind. (-सत्) In composition, a particle of reverence or respect, implying, good, fit, &c.; as सत्क्रिया virtue, doing what is right, &c.
E. अस् to be, aff. of the participle of the present tense शतृ .
ROOTS:
अस् शतृ .

सत् ‍     

adjective  अकपटी सत्शीलः।   Ex. सन्तः सदा पूजार्हाः सन्ति।
MODIFIES NOUN:
मनुष्यः
ONTOLOGY:
गुणसूचक (Qualitative)विवरणात्मक (Descriptive)विशेषण (Adjective)
SYNONYM:
साधु पुण्यवत् सात्त्विक सत्यपर सत्यरत सत्यवृत्त सधर्म शुद्धकर्मन् शुचिचरित् विशुद्ध शीलिन् स्थितिमत् प्राञ्जल प्रगुण सरल अजिह्म अशठ आलि उदार ऋजूयु निर्व्याज निश्चक्रिक निष्कैतव निष्प्रपञ्च निशठ रजिष्ठ वक्तृ श्लक्ष्ण सुप्रतीक
Wordnet:
asmগুণী
bdफोथायजाथाव
benসত্
gujપ્રમાણિક
hinईमानदार
kanಪ್ರಾಮಾಣಿಕ
kasایمانٛدار , رُت
kokउजू
marप्रामाणिक
mniꯄꯨꯛꯆꯦꯜ꯭ꯁꯦꯡꯕ
nepनिष्कपट
oriଧାର୍ମିକ
panਇਮਾਨਦਾਰ
telనిజాయితీగల
urdایماندار , سچا , دیانت دار , راست باز , راست کردار
See : वास्तविकम्, जलम्, शिष्ट

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP