अन्त [anta] a. a. [अम्-तन्
[Uṇ.3.86] ]
Near.
Last.
Handsome, lovely;
[Me.23;] दन्तोज्ज्वलासु विमलोपलमे- खलान्ताः
[Śi.4.4,] (where, however, the ordinary sense of 'border' or 'skirt' may do as well, though Malli. renders अन्त by रम्य, quoting the authority of शब्दार्णव
- 'मृताववसिते रम्ये समाप्तावन्त इष्यते').
Lowest, worst.
Youngest.
-तः (n. in some senses)
(a) End, limit, boundary (in time or space); final limit, last or extreme point; स सागरान्तां पृथिवीं प्रशास्ति
[H.4.5] bounded by the ocean, as far as the sea; अपाङ्गौ नेत्रयो- रन्तौ Ak.; उद्युक्तो विद्यान्तमधिगच्छति
[H.3.114] goes to the end of, masters completely; श्रुतस्य यायादयमन्तमर्भकस्तथा परेषां युधि चेति पार्थिवः (where अन्त also means end or destruction); जीवलोकसुखानामन्तं ययौ
[K.59] enjoyed all worldly pleasures; आलोकितः खलु रमणीयानामन्तः
[K.124] end, furthest extremity; दिगन्ते श्रूयन्ते
[Bv.1.2.] Skirt, border, edge, precinct; a place or ground in general; यत्र रम्यो वनान्तः
[U.2.25] forest ground, skirts of the forest; ओदकान्तात् स्निग्धो जनोऽनुगन्तव्यः
[Ś.4;] उपवनान्तलताः
[R.9.35] as far as the borders or skirts; वृत्तः स नौ संगतयोर्वनान्ते
[R.2.58,2.19;] [Me.23.] Upper part (शिरोभाग); महा- र्हमुक्तामणिभूषितान्तम्
[Rām.5.4.3.] End of a texture, edge, skirt, fringe or hem of a garment; वस्त्र˚; पवनप्रनर्तितान्तदेशे दुकूले K.9 (by itself in Veda).
Vicinity, proximity, neighbourhood, presence; नाधीयीत श्मशानान्ते ग्रामान्ते
[Ms. 4.116;] [Y.2.162;] जलान्ते छन्दसां कुर्यादुत्सर्गं विधिवद् बहिः 1.143; गङ्गाप्रपातान्तविरूढशष्पम् (गह्वरम्)
[R.2.26;] पुंसो यमान्तं व्रजतः
[P.2.115] going into the vicinity or presence of Yama; अन्योन्यामन्त्रणं यत्स्याज्जनान्ते तज्जनान्तिकम्
[S. D.;] यां तु कुमारस्यान्ते वाचमभाषथास्तां मे ब्रूहि Śat. Br. (These four senses are allied).
End, conclusion, termination (opp. आरम्भ or आदि); सेकान्ते
[R.1.51;] दिनान्ते निहितम्
[R.4.1;] मासान्ते, पक्षान्ते, दशाहान्ते &c.; एकस्य दुःखस्य न यावदन्तं गच्छाम्यहं पारमिवार्णवस्य
[Pt.2.175;] व्यसनानि दुरन्तानि
[Ms.7.45;] दशान्तमुपेयिवान्
[R.12.1] going to the end of the period of life (end of the wick); व्यसनं वर्धयत्येव तस्यान्तं नाधिगच्छति
[Pt.2.18;] oft. in comp. in this sense, and meaning 'ending in or with', 'ceasing to exist with', 'reaching to the end'; तदन्तं तस्य जीवितम्
[H.1.91] ends in it; कलहान्तानि हर्म्याणि कुवाक्यान्तं च सौहृदम् । कुराजान्तानि राष्ट्राणि कुकर्मान्तं यशो नृणाम् ॥
[Pt.5.76;] विशाखान्ता गता मेघा प्रसूत्यन्तं च यौवनम् । प्रणामान्तः सतां कोपो याचनान्तंहि गौरवम् ॥ Subhā. फलोदयान्ताय तपःसमाधये
[Ku.5.6] ending with (lasting till) the attainment of fruit; यौवनान्तं वयो यस्मिन्
[Ku.6.44;] [R.11.62,14.41;] विपदन्ता ह्यविनीतसंपदः
[Ki.2.52;] युगसहस्रान्तं ब्राह्मं पुण्यमहर्विदुः
[Ms.1.73] at the end of 1 Yugas; प्राणान्तं दण़्डम्
[Ms.8.359] capital punishment (such as would put an end to life).
Death, destruction; end or close of life; धरा गच्छत्यन्तं
[Bh.3.71] goes down to destruction; योगेनान्ते तनुत्यजाम्
[R.1.8;] एका भवेत्स्वस्तिमती त्वदन्ते 2.48;12.75; ममाप्यन्ते
[Ś.6;] अद्य कान्तः कृतान्तो वा दुःखस्यान्तं करिष्यति Udb.; औषध्यः फलपाकान्ताः
[Ms.1.46;] अन्तं या To be destroyed, perish, be ruined.
(In gram.) A final syllable or letter of a word; अजन्त ending in a vowel; so हलन्त, सुबन्त, तिडन्त &c.
The last word in a compound.
Ascertainment, or settlement (of a question); definite or final settlement; pause, final determination, as in सिद्धान्त; न चैव रावणस्यान्तो दृश्यते जीवितक्षये
[Rām.6.17.58] उभयोरपि दृष्टोन्तस्त्वनयोस्तत्त्वदर्शिभिः
[Bg.2.16] (सदसतोः इत्यर्थः).
The last portion or the remainder (n. also); निशान्तः; वेदान्तः &c. वेदांश्चैव तु वेदाङ्गान् वेदान्तानि तथा स्मृतीः । अधीत्य ब्राह्मणः पूर्वं शक्तितोऽन्यांश्च संपठेत् ॥
[Bṛihadyogiyājñavalkya Smṛiti 12.34.] Underneath, inside, inner part; युष्मदीयं च जलान्ते गृहम् Pt.4 in water, underneath water; सुप्रयुक्तस्य दम्भस्य ब्रह्माप्यन्तं न गच्छति
[Pt.1.22] does not penetrate or dive into, sound, fathom; आशङ्कितस्यान्तं गच्छामि M.3 shall dive deep into, fully satisfy, my doubts.
Total amount, whole number or quantity.
A large number.
Nature, condition; sort, species; मम मोक्षस्य कोऽन्तो वै ब्रह्मन्ध्यायस्व वै प्रभो
[Mb.12.282.32.] एतदन्तास्तु गतयो ब्रह्माद्याः समुदाहृताः
[Ms.1.5.] Disposition; essence; शुद्धान्तः
Division (विभाग); तेऽनया कात्यायन्याऽन्तं करवाणीति
[Bri. Up.2.4.1.] [cf. Goth. andeis, and; Germ.ende and ent; also Gr. anti; L. ante]. cf. अन्तस्तु भागेऽ- वसिते रचनायां च तत्परे । मृतौ निषेवणे रम्ये समाप्तावग्रमध्ययोः ॥ स्वरूपे च समीपे च पुंलिङ्गेऽपि प्रकीर्तितः । Nm. -Comp.
-अवशा- यिन् m. m. [अन्ते पर्यन्तदेशे अवशेते] a chāṇḍāla.
-अवसायिन् [नखकेशानामन्तं अवसातुं छेत्तुं शीलमस्य, सो-णिनि]
a barber.
a chāṇḍāla, low caste.
N. N. of a sage, see अन्त्याव- सायिन् (अन्ते पश्चिमे वयसि अवस्यति तत्त्वं निश्चिनोति).
-उदात्त a. a. having the acute accent on the last syllable. (-त्तः) the acute accent on the last syllable;
[P.VI,1.199.] -ओष्ठः The lower lip (अधरोष्ठ); रुधिरं न व्यतिक्रामदन्तोष्ठादम्ब मा शुचः
[Mb.11.15.16.] -कर, -करण,-कारिन् a. a. causing death or destruction, fatal, mortal, destructive; क्षत्रिया- न्तकरणोऽपि विक्रमः
[R.11.75] causing the destruction of; राज्यान्तकरणावेतौ द्वौ दोषौ पृथिवीक्षिताम्
[Ms.9.221;] अहमन्तकरो नूनं ध्वान्तस्येव दिवाकरः
[Bk.] -कर्मन् n. n. death, destruction; षो अन्तकर्मणि Dhātupāṭha.
-कालः, -वेला time or hour of death; स्थित्वा स्यामन्तकालेऽपि ब्रह्मनिर्वाणमृच्छति
[Bg.2.72.] -कृत् m. m. death; वर्जयेदन्तकृन्मर्त्यं वर्जयेदनिलोऽनलम्
[Rām.] -कृद्दशाः N. N. of the eighth of the twelve sacred Aṅga texts of the Jainas (containing ten chapters).
-ग a. a. having gone to the end of, thoroughly conversant or familiar with, (in comp.); शाखान्तगमथाध्वर्युम्
[Ms.3.145.] -गति, -गामिन्a. perishing. प्राप्तोऽन्तगामी विपरीतबुद्धिः
[Rām.6.59.94.] गमनम् going to the end, finishing, completing; प्रारब्धस्य ˚नं द्वितीयं बुद्धिलक्षणम्
death, perishing, dying.-चक्रम् Reading of omens and augury; Kau.A.-चर a.
walking about, going to the borders or frontiers.
completing or finishing (as a business &c.).
-ज a. a. last born.
-दीपकम् a figure of speech (in Rhetoric).
-परिच्छदः a. a. cover, covering utensil. राजतान्तपरिच्छदां दिव्यपायससंपूर्णां पात्रीम्
[Rām.1.16.14.] पालः a frontier-guard, guarding the frontiers; विनीतैरन्तपालैश्च रक्षोभिश्च सुरक्षितम्
[Rām.5.6.9.] ˚दुर्गे
[M.1;] त्वदीयेनान्तपाले- नावस्कन्द्य गृहीतः ibid.
a door-keeper (rare). सुद्युम्न- स्त्वन्तपालेभ्यः श्रुत्वा लिखितमागतम्
[Mb.12.23.29.] -भव, -भाज् a. a. being at the end, last.
-लीन a. a. hidden, concealed.
-लोपः dropping of the final of a word. (न्ते˚)-वासिन् a. dwelling near the frontiers, dwelling close by. -m. [अन्ते गुरुसमीपे वस्तुं शीलं यस्य]
a pupil (who always dwells near his master to receive instruction);
[P.IV.3.14;] VI.2.36.;
[Ms.4.33.] a chāṇḍāla (who dwells at the extremity of a village).-वेला = ˚कालः q. v.
-व्यापत्तिः f. f. change of the final syllable, as in मेघ from मिह्
[Nir.] शय्या a bed on the ground.
the last bed, death-bed; hence death itself.
a place for burial or burning.
a bier or funeral pile.
-संश्लेषः union (सन्धि), joint; सुखदुःखान्तसंश्लेषम् (काल- चक्रम्)
[Mb.14.45.3.] -सत्क्रिया last rites, funeral ceremonies, obsequies.
-सढ् m. m. pupil; तमुपासते गुरुमिवा- न्तसदः
[Ki.6.34.] -स्वरितः the svarita accent on the last syllable of a word.