बोट

हिन्दी (hindi) WN

See : नौका

कोंकणी (Konkani) WN

See : व्हडें, वाफोर, तारूं, तारूं, आंगूळ

A dictionary, Marathi and English

A phrase used of a lofty and lordly person. वांकड्या बोटाशिवाय तूप निघत नाहीं Sweet and soft dealing will not always accomplish our object.

Aryabhushan School Dictionary

n   A finger or a toe. A fingerful.
बोट दाखविणें   Point out with the finger.
बोट शिरकणें   Get a slight footing, entrance.
बोटावर नाचविणें   Have perfect ascendancy over.
बोटें मोडणें   Crack the finger-joints.
त्याचीं बोटें त्याच्या डोळ्यांत घालणें   Catch a man in his own trap.
ह्या बोटाची वेदना ह्या बोटास येत नाहीं   None knows where the shoe pinches but the wearer.
दोन बोटें स्वर्ग उरणें   A Phrase used of a lofty and lordly person.
वांकड्या बोटाशिवाय तुप निघत नाहीं   Sweet and soft dealing will not always accomplish our object.

मराठी (Marathi) WN

noun  तळहाताच्या किंवा तळपायाच्या पुढे निघालेले अवयव   Ex. रामला जन्मतःच सहा बोटे होती

HOLO COMPONENT OBJECT:

पंजा मूठ हात

HYPONYMY:

तर्जनी अनामिका अंगठा करंगळी मध्यमा पायाचे बोट

MERO COMPONENT OBJECT:

नख पेर

ONTOLOGY:

शारीरिक वस्तु (Anatomical) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अंगुली

Wordnet:

asm আঙুলি

bd आसि

ben আঙুল

guj આંગળી

hin उँगली

kan ಬೆರೆಳು

kas اوٚنٛگٕج

kok बोटां

mal വിരല്

mni ꯈꯨꯠꯁꯥ

nep औंला

ori ଆଙ୍ଗୁଳି

pan ਉਂਗਲ

san अङ्गुलिः

tam விரல்

tel వేలు

urd انگلی , انگشت

noun  हाताच्या बोटाच्या एका टोकापासून दुसर्‍या टोकापर्यंतचा विस्तार   Ex. लिहिताना दोन शब्दांमध्ये एका बोटाचे अंतर ठेवावे.

ONTOLOGY:

माप (Measurement) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अंगुली

Wordnet:

guj આંગળી

kan ಬೆರಳು

kas اَکھ اوٚنٛگُل

kok आंगूळ

mal വിരല്‍

nep औंलो

pan ਉਂਗਲੀ

tam கைவிரல்

urd انگشت , انگلی

See : नौका

महाराष्ट्र शब्दकोश

 न. 
 स्त्री. 
हाताची किंवा पायाची अंगुलि किंवा आंगठा .
वाफेच्या किंवा तेलाच्या यंत्रानें चालणारी मोठी होडी .
बोटाच्या रुंदी , जाडी किंवा लांबीइतकें परिमाण .
लहान गलबत ; नौका . [ इं . ]
बोटभर , अगदीं थोडें , बोटाला चिकटेल इतकें परिमाण . उदा० मधाचें बोट ; तुपाचें बोट .
०लागणें   बोटीच्या प्रवासामुळें भोंवळ इ० येऊन ओकारी वगैरे येणें ; त्रास होणें .
( ल . ) डाग ; काळिमा ; अपकीर्ति ; बोटाचा ठिपका उठेल एवढा डाग . उदा० गालबोट . रुपसा उदयलें कुष्ट । संभाविता कुटीचें बोट । तया लाजा प्राणसंकट । होय जैसें । - ज्ञा १६ . १७८ . [ का . बोट्टु ; सं . पुट ? ] म्ह० पांच बोटें कोठें सारखीं असतात काय ? किंवा पांचीं बोटें सारखीं नसतात = एक वस्तू दुसरीसारखी कधीं नसते . ( वाप्र . )
०करणें   दाखविणें - बोटानें एखाद्या वस्तूचा निर्देशकरणें ; सुचविणें .
०एखाद्याकडे   , - भलत्यालाच दोषी ठरविणें .
दाखविणें   , - भलत्यालाच दोषी ठरविणें .
०शिरकणें   एखाद्यां कामांत प्रवेश मिळणें ; चंचुप्रवेश होणें ( पुढील मोठ्या फायद्याच्या दृष्टीनें ).
०लावल्यानें   येणें - ( व . ) ( ल . ) थोडक्या बोलण्याचा राग येणें . बोटावर नाचविणें - आपणाला पाहिजे त्याप्रमाणें एखाद्याकडून सर्व गोष्टी करुन घेणें ; एखाद्यास पूर्णपणें ताब्यांत ठेवणें ; हवें तसें खेळविणें . बोटें मोडणें -
पोट   येणें - ( व . ) ( ल . ) थोडक्या बोलण्याचा राग येणें . बोटावर नाचविणें - आपणाला पाहिजे त्याप्रमाणें एखाद्याकडून सर्व गोष्टी करुन घेणें ; एखाद्यास पूर्णपणें ताब्यांत ठेवणें ; हवें तसें खेळविणें . बोटें मोडणें -
बोटांचीं पेरें किंवा सांधे मोडून त्यांचा आवाज काढणें , करणें .
( ल . ) जागच्याजागीं चरफडणें ; निभर्त्सना करणें ; शापणें ; ठपका ठेवणें . विधिवरि बोटें मोडुनि कोपें खातात दांत बाहेर । - मोस्त्री ४ . २६ . दोन बोटें स्वर्ग उरणें - अभिमानानें फुगून जाणें ; गर्वानें ताठून जाणें ; अतिशय श्रीमंत असणें . त्याचीं बोटें त्याच्याच डोळ्यांत घालणें - त्याच्याच सांपळ्यांत त्याला पकडणें ; त्याच्याच युक्तीनें त्याला धरणें . या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणें - लटपटपंचीनें एखाद्या वस्तूचें स्वरुप निराळें भासविणें ; फसविणें ; बोलण्यांत किंवा कृतींत मेळ नसणें . ( मुलें पालथा हात करुन मधल्या बोटाला थुंकी लावतात व मग अलीकडचें एक बोट एकदां व पलीकडचें एक बोट एकदां अशीं बोटें त्या मधल्या थुंकी लावलेल्या बोटास जुळवून दाखवितात . या योगानें जी थुंकी एकदां अलीकडील बोटावर दिसते तीच दुसर्‍यांदां पलीकडील बोटावर दिसल्याचा भास होतो यावरुन ). सामाशब्द -
०का वि.  
बोथट ; बुटका ; ठेंगणा .
बोटूक ; आंखुड व सरळ चिंच येणारें ( झाड ).
०काम  न. घरांतील किंवा संसाराचें अगदीं बारीकसें काम , उद्योग .
०खत  न. हिशोबाच्या निरनिराळ्या बाबींचे किंवा खात्यांचें केलेलें पत्रक किंवा टांचण ; या बाबी लिहिण्याकरतां आंखलेला कागद .
०घेवडा   डी - पुस्त्री . एक प्रकारचा घेवडा आणि त्याचा वेल .
०चेपा वि.  
बोटानें दबला किंवा चेपला जाणारा ; चेपला जाईल इतका शिजलेला किंवा पिकलेला ( भात , फळ , आंबा इ० ).
( ल . ) थोड्याशा प्रयत्नानें साध्य होण्याच्या स्थितीस आलेलें ( काम ). [ बोट + चेपणें ]
०धरणी   - न . धान्य मोजतांना मापाच्या वर डाव्या हाताचें बोट धरुन भरलेलें माप . अशा रीतीनें अधिक माप भरुन घेणें हा एक हक्क असे ; वरीलप्रमाणेंच पण बोटाऐवजीं आडवा हात धरणें . या दोन्ही मापांच्या उलट रास्ती माप .
माप   - न . धान्य मोजतांना मापाच्या वर डाव्या हाताचें बोट धरुन भरलेलें माप . अशा रीतीनें अधिक माप भरुन घेणें हा एक हक्क असे ; वरीलप्रमाणेंच पण बोटाऐवजीं आडवा हात धरणें . या दोन्ही मापांच्या उलट रास्ती माप .
०धारी वि.  बोटाच्या रुंदीइतका रुंद व ज्यांत कांहीं नक्षी नाहीं असा कांठ किंवा किनार असलेलें ( धोतर ). कासे कसिला पीतांबर । बोटधारी । - कथा २ . ११ . ९० . बोटवा पु .
गव्हाच्या पिठाचा तांदुळाच्या आकाराचा खिरीकरितां केलेला गव्हला .
सुमारें करंगळीच्या टोंकाइतकें लांब व रुंद असें कपाळास लावलेलें . कुंकू . बोटवात - स्त्री . बोटांवर पीळ देऊन एक प्रकारची वळलेली , देवापुढें जाळण्याची कापसाची वात . बोटळणें , बोटाळणें , बोटलणें , बोटालणें - उक्रि . फळें इ० बोटांनीं दाबून टणक किंवा मऊ आहेत हें पाहणें ; चिवडणें ; दाबलीं गेल्यानें बिघडणें ; चिवडल्यानें वाईट होणें . बोटावरील जोर - पु . फक्त बोटें टेंकून काढण्याचा दंडाचा एक प्रकार . बोटांचे ठसे - पुअव . वहिमी गुन्हेगारांच्या हातांच्या बोटांचे छाप घेण्याची सरकारी रीत . यांवरुन गुन्हेगारांचा शोध लावतां येतो . बोटा एवढें पोर - न . अगदीं लहान वयाचें मूल . बोटी - स्त्री .
बोटवे किंवा शेवया करण्याकरतां गव्हाच्या पिठाची केलेली गोळी ; लाटी .
सूत काढण्यासाठीं घेतलेली कापसाची लडी .
सुकवून खारवलेला मासा .
( कोंबड्याचें इ० ) शिजविलेलें मांस . [ हिं .; फा . ] बोटूक - न .
आंखूड व सरळ चिंच ; कोंगाळेंच्या उलट .
एक चिंचोका असलेला एकच पेर्‍याचा चिंचेचा तुकडा .
थोंटूक ; बुंठण ; थोंटण ; ठुंठण ( वात , दोरी इ० चें ). [ का . बोट्टग ]

नेपाली (Nepali) WN

noun  एकखाले सानो वनस्पति   Ex. श्यामका बगैँचामा नाना थरिका बोट छन्

HOLO MEMBER COLLECTION:

झाडी बिरुवा घर

HYPONYMY:

अँडिर रहर मुला अदुवा धतुरो चिया गोलभेडा जौ तमाखु तुलसी धान पदीना भन्टा प्याज अफिम फुलकोपी सिउँडी पाटा केवँरा कोदो गान्टेमूला खोर्सानी मुसुरी मकैबोडी हरदी तेल निस्किने विरुवा लज्जे भिण्डी आलु चमेली सयपत्री भाङ

ONTOLOGY:

वनस्पति (Flora) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

उद्भिद वनस्पति

Wordnet:

asm গছ পুলি

guj છોડ

hin पौधा

kan ಚಿಕ್ಕ ಗಿಡ

kas کُلۍ , کُلۍ کٔٹۍ , کُلۍ ذات

kok रोंपो

mal ചെടി

ori ଛୋଟଗଛ

pan ਪੌਦਾ

san क्षुपः

urd پودا

See : रूख