सर्वसाधारण - कलम २६४ ते २६९

अर्थ लावणे. २६४.
या भागात “वित्त आयोग” याचा अर्थ. अनुच्छेद २८० खाली घटित झालेला वित्त आयोग. असा आहे.

कायद्याने प्राधिकार दिल्याखेरीज कर न बसवणे. २६५.
कायद्याने प्राधिकार दिल्याखेरीज. कोणत्याही कराची आकारणी किंवा उगराणी केली जाणार नाही.

भारताचे आणि राज्यांचे एकत्रित निधी व लोक लेखे. २६६.
(१) अनुच्छेद २६७ च्या तरतुदींना आणि विवक्षित कर व शुल्के यांचे निव्वळ उत्पन्न पूर्णत: किंवा अंशत: राज्यांना नेमून देण्याबाबत या प्रकरणात असलेल्या तरतुदींना अधीन राहून. भारत सरकारलां मिळालेला सर्व महसूल. त्या सरकारने राजकोष पत्रे. कर्जे किंवा अर्थोपाय अग्रिमे काढून उभारलेली सर्व कर्जे आणि कर्जाच्या परतफेडीदाखल त्या सरकारला निळालेला सर्व पैसा मिळून “भारताचा एकत्रित निधी” या नावाचा एक एकत्रित निधी तयार होईल. आणि राज्य शासनाला मिळालेला सर्व महसूल. त्या शासनाने राज्यकोष पत्रे. कर्जे किंवा अर्थोपाय अग्रिमे काढून उभारलेली सर्व कर्जे आणि कर्जाच्या परतफेडीदाखल त्या शासनाला मिळालेला सर्व पैसा मिळून “राज्याचा एकत्रित निधी” या नावाचा एक एकत्रित निधी तयार होईल.
(२) भारत सरकारने किंवा राज्य शासनाने अथवा त्याच्या वतीने स्वीकारलेला अन्य सर्व सार्वजनिक पैसा. भारताच्या लोक लेख्यात. किंवा यथास्थिति. राज्याच्या लोक लेख्यातं जमाखाती टाकला जाईल.
(३) भारताच्या एकत्रित निधीतील किंवा राज्याच्या एकत्रित निधीतील कोणत्याही पैशांचे विनियोजन. ते कायद्याला अनुसरुन असल्याखेरीज आणि या संविधानात तरतूद केलेल्या प्रयेजनांकरिता व तशा तर्‍हेचे असल्याखेरीज. केले जाणार नाही.

आकस्मिकता निधी. २६७.
(१) संसदेला कायद्याद्वारे अग्रधनाच्या स्वरूपात” भारताचा आकस्मिकता निधी” या नावाचा एक आकस्मिकता निधी स्थापन करता येईल व त्या निधीत. अशा कायद्याद्वारे निर्धारित केल्या जातील अशा रकमा वेळोवेळी भरल्या जातील. आणि अनपेक्षित खर्च भागवण्यासाठी. अनुच्छेद ११५ किंवा ११६ खाली संसदेकडून कायद्याद्वारे असा खर्च प्राधिकृत होईतोवर. अशा निधीतून अग्रिमे देणे राष्ट्रपतीस शक्य व्हावे याकरता. उक्त्त निधी विनियोगासाठी त्याला उपलब्ध राहील.
(२) राज्य विधानमंड्ळाला कायद्याद्वारे अग्रधनाच्या स्वरूपात “राज्याचा आकस्मिकता निधी” या नावाचा एक आकस्मिकता निधी स्थापन करता येईल व अशा कायद्याद्वारे निर्धारित केल्या जातील अशा रकमा त्यात वेळोवेळी भरल्या जातील. आणि अनपेक्षित खर्च प्राधिकृत होईतोवर. अशा निधीतून अग्रिमे देणे राज्यपालास शक्य व्हावे याकरता. उक्त्त निधी विनियोगासाठी त्याला उपलब्ध राहील.

संघराज्य आणि राज्ये यांच्यामध्ये महसुलांचे वितरण.

संघराज्याने आकारणी केलेली पण राज्यांनी उगराणी केलेली आणि विनियोजन केलेली शुल्के. २६८.
(१) संघ सूचीत उल्लेखिलेली अशी मुद्रांक शुल्के आणि अशी औषधीय व प्रसाधन पदार्थांवरील उत्पादनशुल्के यांची आकारणी भारत सरकार करील, पण त्यांची उगराणी---
(क) अशी शुल्के [संघ राज्यक्षेत्रात] आकारण्याजोगी असतील त्या बाबतीत. भारत सरकार करील. आणि
(ख) अन्य बाबतीत. अशी शुल्के ज्या ज्या राज्यांमध्ये आकारण्याजोगी असतील ती ती राज्ये करतील.
(२) असे जे कोणतेही शुल्क एखाद्या राज्यात आकारण्याजोगे असेल त्याचे कोणत्याही वित्तीय वर्षातील उत्पन्न भारताच्या एकत्रित  निधीचा भाग होणार नाही. तर ते त्या राज्याला नेमून दिले जाईल.

संघराज्याने आकारणी केलेला आणि संघराज्य व राज्य यांनी उगराणी केलेला व विनियोजन केलेला सेवा कर. २६८क.
(१) सेवांवरील करांची आकारणी भारत सरकार करील आणि अशा कराची उगराणी व त्याचे विनियोजन खंड (२) मध्ये तरतूद करण्यात आलेल्या रीतीने भारत सरकारकडून व राज्यांकडून करण्यात येईल.
(२) खंड (१) मधील तरतुदींनुसार आकारणी करण्यात आलेल्या. कोणत्याही वित्तीय वर्षातील कराच्या उत्पन्नाची. संसदेकडून विधिद्वारा तयार करण्यात येईल. अशा उगराणीच्या व विनियोजनाच्या तत्त्वांनुसार---
(क) भारत सरकारकडून व राज्यांकडून उगराणी;
(ख) भारत सरकारकडून व राज्यांकडून विनियोजन
करण्यात येईल.

संघराज्याने आकारणी व उगराणी केलेले पण राज्यांना नेमून देण्यात आलेले कर. २६९.
(१) मालाच्या विक्रीवरील किंवा खरेदीवरील कर आणि मालाच्या पाठवणीवरील कर यांची आकारणी व उगराणी भारत सरकार करील. परंतु. खंड (२) मध्ये तरतूद केलेल्या रीतीने ते दिनांक १ एप्रिल. १९९६ रोजी किंवा त्यानंतर राज्यांना नेमून दिले जातील आणि नेमून दिल्याचे मानण्यात येईल.

स्पष्टीकरण.--- या खंडाच्या प्रयोजनार्थ.---
(क) “मालाच्या विक्रीवरील किंवा खरेदीवरील कर” या शब्दप्रयोगाचा अर्थ. वृत्तपत्रांव्यतिरिक्त्त अन्य मालाची विक्री किंवा खरेदी जेथे आंतरराज्यीय व्यापार किंवा वाणिज्यव्यवहार यांच्या ओघात घडते तेथे अशी विक्री किंवा खरेदी यांवरील कर. असा आहे.;
(ख) “ मालाच्या पाठवणीवरील कर” या शब्दप्रयोगाचा अर्थ. आंतरराज्यीय व्यापार किंवा वाणिज्यव्यवहार यांच्या ओघात जेव्हा मालाची पाठवणी करण्यात आली असेल तेव्हा. अशा मालाच्या पाठवणीवरील कर. असा आहे(मग असा माल तो पाठवणार्‍या व्यक्त्तीकडेच पाठवण्यात आलेला असो वा अन्य कोणत्याही व्यक्त्तीकडे पाठवण्यात आलेला असो.).
(२) अशा कोणत्याही कराचे कोणत्याही वित्तीय वर्षातील निव्वळ उत्पन्न संघ राज्यक्षेत्रांशी संबंधनीय असे उत्पन्न दर्शविणारे असेल तेवढी मर्यादा खेरीजकरुन. ते भारताच्या एकत्रित निधीचा भाग होणार नाही. तर ते उत्पन्न, ज्या राज्यांमध्ये त्यावर्षी तो कर आकारण्याजोगा असेल त्यांना नेमून दिले जाईल आणि संसद कायद्याद्वारे सूत्रबद्ध करील अशा वितरण-तत्त्वानुसार ते त्या राज्यांमध्ये वितरित केले जाईल.
(३) [ मालाची विक्री किंवा खरेदी किंवा त्याची पाठवणी ही आंतरराज्यीय व्यापार किंवा वाणिज्यव्यवहार यांच्या ओघात केव्हा घडते. हे ठरविण्यासाठी संसदेला कायद्याद्वारे तत्त्वे सूत्रबद्ध करता येतील ]