पुरश्चरणात्प्राक्‌ कर्तव्यम्‌

अथ पुरश्वरणारंभात्प्राक्‌ कर्तव्यमाह - विश्वामित्रकल्पे ‘नृसिंहार्कवराहाणां वैदिकं तांत्रिकं तथा । विना जप्त्वा तु गायत्रीं तत्सर्वं निष्फलं भवेत्‌ ॥ यस्यकस्यापि मंत्रस्य पुरश्चरणमारभेत्‌ । पंचप्रणवसंयुक्तां गायत्रीं चायुतं जपेत्‌ ॥ मंत्रं संशोध्य यन्तेन पुरश्चरणतत्पर: । स्त्रीशूद्रपतितानां च मंत्रं श्रुत्वा यथाविधि ॥ अत: करणाद्विप्रेन्द्र मंत्रशिधनमुतमम्‌ । दशप्रणवसंयुक्तां गायत्रीं चायुतं जपेत्‌  ॥’ इति । मंत्रशोधनात्पूर्वमात्मशोधनमवश्यं कार्यम्‌ । आत्मशोधनं नाम आत्मन:शुद्धि: शरीरशुद्धिरिति यावत्‌ । तदुक्तं ग्रंथान्तरे ‘आत्मशुद्धिं विना कर्तुं जपहोमादिका: क्रिया: । निप्फलास्तास्तु  विज्ञेया कारणं श्रुतिचोदितम्‌ ॥ तपसा शोषयेद्देहं पितृन्‌ देवांश्व तर्पयेत्‌ । तपसा स्वर्गमाप्नोति तपसा विंदते महत्‌ ॥ अत: कारणात्‌ विप्रेन्द्र तप: कुर्यात्प्रयत्नत: । शोधयेद्विधिवद्देहं कृच्छ्रचांद्रायणादिभि: ॥ एकेन (कृच्छ्रेण) शुद्धिमाप्नोति द्वाभ्यां पापै: प्रमुच्यते । त्रिभिर्मंत्राश्च सिद्धयंति मुच्यते चोपपातकै: ॥ एवं विधानेन शरीशोषणं कुर्यात्‌ । तदभावे पंचप्रणवसंयुक्तां, दशप्रणवसंयुक्तां शताक्षरां सहस्त्राक्षरां वा गायत्रीं जपेत्‌ । अन्यच्च - ‘केशश्मश्र्लोमनखावापयित्वा प्फुत: शुचि; । तिष्ठेदहनि रात्रौ तु शुचिरासीत वाग्यत: ॥ सत्यवादी पवित्राणि जपेद्वयाहृतयस्तथा । ओंकाराद्यास्तु ता जप्त्वा सावित्रीं तदितित्तृचम्‌ । आपोहिष्ठेति सूक्तं
तु शुद्ध वत्योऽधमर्षणम्‌  । शंवत्य: स्वस्तिमत्यश्च पावमान्यस्तथैव च । सर्वत्रैतत्प्रयोक्तव्यं आदावंते च कर्मणाम्‌ ॥ आसहस्रादाशताद्वा द्वादशादथ वा जपेत्‌  । ओंकारव्याहृतीस्तिस्त्र: सावित्रिमथवायुताम्‌ । तर्पयित्वाद्भिराचार्यान ऋषीञ्‌ छंदांसि देवता: ।’ इति । एवं यथाविधि यथाशक्ति आत्मशुद्दिं विधाय यस्यकस्यापि मंत्रस्य पुरश्चरणं
कुर्यात्‌ । तांत्रिकमंत्रे तु एकाद्दशो विधिरवश्यं विधेय: । वैदिकमंत्रे षड्ब्दशोधनादि नावश्यकं, कृते तु फलविशेष: । इति विश्वामित्रकल्प उक्तम्‌ । पुरश्चरणाद्यनुष्ठानारंभात्प्राक सहस्त्रायुतादिगायत्रिजपं शरीरसुद्धयर्थं कृच्छ्रादिप्रायश्चित्तं च यथसंभवं विधाय आपोहिष्ठेत्यादि शुद्धिमंत्रै: पावमानीभिश्वात्मानं पावयित्वा उक्तकाले शुभदिने ब्राम्हाणैरभ्यनुज्ञात: पुरश्वरणारंभं महारुद्रस्वाहाकाराद्यनुष्ठानादे: प्रारंभं च कुर्यात्‌ ॥ इति ॥