क्षीरः [kṣīrḥ] रम् [ram] रम् 1 Milk; हंसो हि क्षीरमादत्ते तन्मिश्रा वर्जयत्यपः
[Ś.6.28.] The milky juice or sap of trees, exudation; resin; ये तत्क्षीरस्रुतिसुरभयो दक्षिणेन प्रवृत्ताः
[Me.19;] [Ku.1.9.] Water; तिर्यग्वाहाश्च क्षीरिणः
[Rām.2.15.6.] -रः See क्षीरस्वामिन्; क्षीराभिधाच्छब्दविद्योपाध्यायात्संभृतश्रुतः
[Rāj. T.4.] 489.
-रा -री -रा
-री N. N. of several plants containing a milky sap. A dish prepared with milk (Mar. खीर).-Comp.
-अदः an infant, a sucking child.
अब्धिः the sea of milk.
the अमृत; भो वैनतेय क्षीराब्धिः प्रारब्धो मथितुं सुरै
[Ks.22.186.] ˚जः the moon.
the Amṛita or nectar produced at the churning of the sea.
an epithet of Śeṣa.
a pearl. ˚जम् sea-salt. ˚जा, ˚तनया an epithet of Lakṣmī.
-आह्वः the pine tree.
-उदः cf. [P.VI.3.57 Vārt.]
the sea of milk; क्षीरोदवेलव सफेन- पुञ्जा
[Ku.7.26.] ˚तनयः, ˚नन्दनः, ˚तनया, ˚सुता an epithet of Lakṣmī.
-उत्तरा inspissated milk.
-उत्थम् fresh butter.-उदधि = क्षीरोद q. v. above.
-ऊर्मिः a wave of the sea of milk;
[R.4.27.] -ओदनः rice boiled with milk; क्षीरौ- दनं पाचयित्वा
[Bṛi. Up.3.4.14.] -कण्ठः -कण्ठकः a young child (having milk in the throat); त्वया तत्क्षीरण्कठेन प्राप्त- मारण्यकं व्रतम्
[Mv.4.52,5.11.] क्षीरकण्ठाविमौ वत्सौ वत त्वन्मय- जीवितौ
[Śiva. B.2.24] and 5.
-कुण्डम् a milk-pot; कश्चि- द्दुदोह कश्चिच्च क्षीरकुण्डमधारयत्
[Ks.63.188.] -जम् coagulated milk.
-दात्री yielding milk (as a cow).
-द्रुमः the Aśvattha tree.
-धात्री a wet-nurse.
-धिः, -निधिः the sea of milk; इन्दुः क्षीरनिधाविव
[R.1.12.] -धेनुः f. f. a milch cow.
नीरम् water and milk.
milk-like water.
a fast embrace.
-पः a child.
-पाक a. a. cooked in milk; शतं महिषान् क्षीरपाकमोदनम्
[Rv.8.77.1.] -पाणः an inhabitant of Uśīnara. (-णम्,
-नम्) drinking milk. (-णी) any vessel out of which milk is drunk.
-भृत a. a. supported by milk (as a Gopāla); receiving wages in the form of milk; गोपः क्षीरभृतो यस्तु
[Ms.8.231.] -वारिः, -वारिधिः the sea of milk; गत्वा च क्षीरवारिधिम्
[Ks.22.188.] -विकृतिः f. inspissated milk; any product made from milk (as cheese &c.).
वृक्षः N. of the four trees न्यग्रोध, उदुम्बर, अश्वत्थ and मधूक.
the glomerous fig-tree.
-व्रतम् living upon milk in consequence of a vow.-शरः cream, the skim of milk.
-समुद्रः, -सागरः the sea of milk. यथा भगवता ब्रह्मन्मथितः क्षीरसागरः
[Bhāg.8.5.11.] -सर्पिस् n. ghee (घृत).
-सारः butter; क्षीरसारमपनीय शङ्कया स्वीकृतं यदि पलायनं त्वया Udb.
-स्निग्ध a. a. unctuous with milky juice or sap;
[Ś.3.6.] (v.l.)
-स्फटिकः a precious stone.
-स्वामिन् m. m. a commentator on the Amarakośa and a grammarian.
-हिण्डीरः the foam of milk.