कथा

{ kathā }

हिन्दी (hindi) WN

   See : कहानी

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  मनांतल्यान घडयिल्लें वा खंयचेय खरें घडणुकेचेर आदारून केल्लें वर्णन वा कथन   Ex. प्रकाश पर्याकाराल्यो कथा गांवगिरे जिणेचो बरे तरेन दिश्टाचो घडयतात

HYPONYMY:

लोककाणी आत्मचरित्रण काल्पनीक कथा दंतकथा संहिता प्रेमकथा कथावस्तू पुराणकथा गाथा सत्य कथा मिथक खंडकथा पुर्वकथासार

ONTOLOGY:

ज्ञान (Cognition) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

काणी

Wordnet:

asm কাহিনী

bd सल

ben কাহিনী

guj વાર્તા

hin कहानी

kan ಕಥೆ

kas دٔلیٖل , قٕصہٕ , واقع , اَفسانہٕ

mal കഥ

mar गोष्ट

mni ꯋꯥꯔꯤ

nep कथा

ori କାହାଣୀ

pan ਕਹਾਣੀ

san कथा

tam கதை

tel కథ

urd کہانی , افسانہ , فکشن , داستان , روایت , تخلیق

A dictionary, Marathi and English

   A feigned story; a tale, fable, apologue. 2 A legend of the exploits of some god related with music and singing, and with embellishing marvels invented at the moment;--forming a public entertainment. 3 Used in the sense of importance, weight, significance; as त्याची कथा काय Of what account is he? See similar words under किमत. 4 S Speech, saying, telling. कथा होणें g. of s. To live only in story; to be as a tale that is told; fuit Ilium. कथेची गति The course of a narrative or story. Ex. जेव्हां कथेची गति हे वदावी ॥ धनुष्य भंगी रसरौद्र दावी ॥

Aryabhushan School Dictionary

  f  A tale. A legend of the exploits of some god, related with music and singing. Weight. Ex. (त्याची) कथा काय? Of what significance or importance? meaning worthless.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  कल्पित गोष्ट , कहाणी , गोष्ट , उचलेली गोष्ट , वर्णन , हकीकत ;
 ना.  कीर्तन , प्रवचन , पुराण , हरिकीर्तन ;
 ना.  लघुकथा , दीर्घकथा .

मराठी (Marathi) WN

   See : गोष्ट

महाराष्ट्र शब्दकोश

  स्त्री. १ गोष्ट ; रचलेली गोष्ट ; कल्पित गोष्ट ; कहाणी ' कथा बोलूं हे मधुर सुधाधारा । ' - र १ . २ हकीकत ; वर्णन . ' स्मरला स्मरहर भरला कंठ न वदवेचि ते कथा राहो । ' - मोसभा १ . ३३ . ३ टाळ , मृदंग , वीणा इ० साधनांनी हरिदास देवादिकांचें गुणवर्णन करतात ती ; कीर्तन देवादिकांच्या गोषटी सांगणें ; हा एक सार्वजनिकक करमणुकीचा , परमार्थ साधनाचा प्रकार आहे . ' चार्तुमासंत बहुतेक देवळांतून कथा चालतात .' ४ केलेलें कृत्य ; काम ; ( पराक्रमाचा ) प्रसंग ; पराक्रम . ' गेला माधव लोक सोडून किती गाऊं तयाच्या कथा । '; ' अशा त्याच्या कथा आहेत बाबा !' ५ ( ल .) महत्व ; वजन ; पर्वा ; मातब्बरी ( मनुष्य , वस्तु वगैरेंची ) किंमती पहा . ' तो दुसरा ब्रह्मा करील उप्तन्न । मग ऐसियाची कथा कोण । ' - नव १६ . ६८ . ' क्षुद्रा पशु पक्ष्यांची काय कथा पांचही महाभुतें । ' - विद्याप्रशंसा ( चिपळूणकर ) ७ . ६ भाषण ; म्हनणें ; सांगणें . ७ हकीकत ; ग्रंथार्थ ; विषय . ' तूं संतस्तवनीं रतसी । कथेची से न करिसी । ' - ज्ञा . ५ . १४१ . ( सं .)
०होणें   क्रि . केवळ कथेंत राहणें ; नुसती कथा बनणें ( खरें अस्तित्व नसणें ); स्मृतिरूपानें अस्तित्व असणें . कथेची गति - स्त्री . कथा सुरु , चालू असणें ; कथेचा ओघ प्रवाह . ' जेव्हां कथेची गति हे वदावी । धनुष्यभंगी रस रौद्र दावी । ' - वामन - सीता - स्वयंवर ४९ . - नुसंधान - न . वृत्तवर्णनाचा संदर्भ , संबंध ; गोष्टीची , हकीकतची संगति .
०प्रसंग  पु. १ गोष्टीचा , संभाषणाचा ओघ . २ गोष्टीतील , वर्णनांतील प्रसंग .
०बांधणें   क्रि . कथा रचणें , लिहिणें ; पद्ममय रचनेंत चरित्र लिहिणें . ' तथापि बांधेन कथा विचित्रा । ' - सारुह १ . ३० .
०भोग  पु. १ पुराण किंवा इतर ग्रंथांतील राजे वगैरेचे पराक्रम , गोष्टी , चरित्रें इ०चें वर्णन ज्यांत आहे असा भाग . २ कीर्तनांतील आख्यान ; कीर्तनाचा विषय . ३ विशिष्य प्रसंगांचें वर्णन ; हकीकत . ( सं .) - मृत - न . अमृताप्रमाणें गोड , चित्त रंजन करणारी गोष्ट . कथारस पहा . ' कलिंदिचें जीवन शुद्ध केलें । कथामृताला जग हें भुकेलें ' - वामन - हरिविलास १ . २४ . ( सं .)
०रस  पु. ( कथेंतील गोडी ) १ प्रतिपादनाची सुंदर हातोटी ; उत्तम प्रकार अलंकारादिकांनी कथाभाग सजविणें ; कथाशृंगार . ' हरिदासानें कथारस चांगला केला . ' २ साधें भगवद्‌गुणानुवाद . कीर्तन , कथा ( अलंकार इ० सजावटीविरहित ). ' कथारस काय निघाला होता ?' ( सं .) ०रूप ग्रंथ . पु . १ वर्णनांनी , हकीकतींनी भरलेली किंवा इतिहासपर ग्रंथ ; ज्यांत आख्यानें , गोष्टी आहेत असा गद्य ग्रंथ ; बखर . २ गद्यमय ग्रंथ ; प्रबंध .
०लाप  पु. वर्णन . कथा सांगणे . ' व्यापारांतर टाकूनी तव कथालापासि जे आदरी । ' - र ६ . ०वार्ता - स्त्री . गप्पा गोष्टी . ' त्या दोघी महालांत बसून परस्पर कथावार्ता करीत होत्या .' - राणी चंद्रावती १६४ .
०शेष वि.  कथारूपानें उरलेला ; स्मृतिरुपानें अवशिष्ट राहिलेला ; सत्कार्यादिरूप कथा मात्र ज्याची राहिली आहे असा ; कथेवरूनच ज्याची माहिती मिळते असा ( मृत , गत मनुष्य ). ' दुराग्रही प्रवर्तोन योग्यायोग्य कार्य न विचारतां स्वागें ; संपादित होत्साता स्थळोस्थळीं अपमान पावोन कथाशेष जाहला . - मराआ . ५ .
०संदर्भ   ( चुकीनें ) संदर्प - पु . भाषणांतील पुर्वापर संबंध , वृतवर्णनांतील संगति कथानुसंधान पहा . ( सं .)

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   कथा काय?
   अगदी क्षुल्‍लक गोष्‍ट असणें
   काहीहि महत्त्‍व नसणें
   कःपदार्थ असणें
   खिजगणती नसणें
   पर्वा नसणें. ‘आज्ञा झाली असतां मोठ्या काळाच्या तोंडात देखील जाऊन सरकारचे पुण्यप्रतापे करून त्‍याचा बंदोबस्‍त करून येऊं. तेथे मोगलांची कथा काय?’-पेब १९.

नेपाली (Nepali) WN

 noun  मनगढन्ते वा कुनै वास्तविक घटनाको आधारमा प्रस्तुत गरिएको विवरण   Ex. मुन्शी प्रेमचन्दका कथाहरूले ग्रामीण परिवेशलाई राम्ररी दर्शाउँछन्

HYPONYMY:

दन्तेकथा पटकथा कल्पत कथा साँचा कुरा

ONTOLOGY:

ज्ञान (Cognition) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

कहानी काहानी किस्सा आख्यान

Wordnet:

asm কাহিনী

bd सल

ben কাহিনী

guj વાર્તા

hin कहानी

kan ಕಥೆ

kas دٔلیٖل , قٕصہٕ , واقع , اَفسانہٕ

kok कथा

mal കഥ

mar गोष्ट

mni ꯋꯥꯔꯤ

ori କାହାଣୀ

pan ਕਹਾਣੀ

san कथा

tam கதை

tel కథ

urd کہانی , افسانہ , فکشن , داستان , روایت , تخلیق

A Sanskrit English Dictionary

कथा  f.  1. f. (for 2. See col.3) conversation, speech, talking together, [ĀśvGṛ.]; [MBh.]; [Mn.] &c.
   talk, mention
का कथा   ( [with gen. or more commonly with loc. and sometimes with प्रति], what should one say of? how should one speak of? e.g. एको ऽपि कृच्छ्राद् वर्तेत भूयसां तु कथै-व का, even one person would live with difficulty, what should one say of many? i.e. how much more many? [Kathās. iv, 123]; का कथा बाण-संधाने, what mention of fitting the arrow? i.e. what necessity for fitting the arrow? [Śak. 53 a])
   story, tale, fable, [MBh.]; [R.]; [Hit.] &c.
   a feigned story, tale (as one, of the species of poetical composition), [Sāh. 567]; [Kāvyâd.]
   Story (personified), [Kathās.]
   (in log.) discussion, disputation, [Sarvad.]
कथा  n.  2. ind. (for 1. See col.1) ( Ved. for कथ॑म्, [Pāṇ. 5-3, 26]) how? whence? why? [RV.]; [AV. viii, 1, 16]; [TS.] &c.
यथा कथा च   (, in any way whatsoever, [ŚBr. iv])
कथा शृणोति   sometimes merely a particle of interrogation ( e.g.... इ॑न्द्रः, does इन्द्र hear? [RV. iv, 23, 3]; कथा॑-कथा॑, whether-or? [TS. ii, 6, 1, 7]).

The Practical Sanskrit-English Dictionary

कथा [kathā]   [कथ् नि˚ अ] A tale, story; ˚प्रावीण्यम् [U.4.] historical knowledge.
   A fable, feigned story; कथाच्छलेन बालानां नीतिस्तदिह कथ्यते [H. Pr.8.]
   An account, allusion, mention; कथापि खलु पापानामलमश्रेयसे यतः [Śi.2.] 4.
   Talk, conversation, speech; प्रथमं कृतां कथाम् [Ś. 4.1.]
   A variety of prose composition, often distinguished from आख्यायिका; (प्रबन्धकल्पनां स्तोकसत्यां प्राज्ञाः कथां विदुः । परंपराश्रया या स्यात् सा मताख्यायिका बुधैः ॥); see under आख्यायिका also.
   (In phil.) Disputation. का कथा or कथा with प्रति (what mention) is often used in the sense of 'what need one say of', 'not to mention', 'to say nothing of', 'how much more', or 'how much less'; का कथा बाणसंधाने ज्याशब्देनैव दूरतः । हुंकारेणेव धनुषः स हि विघ्नानपोहति [Ś.3.1;] अभितप्तमयोऽपि मार्दवं भजते कैव कथा शरीरिषु [R.8.43;] आप्तवागनुमानाभ्भ्यां साध्यं त्वां प्रति का कथा 1.28; [Ve.2.25.] -Comp.
-अनुरागः   taking pleasure in conversation; स्मर्तव्योऽस्मि कथान्तरेषु भवता [Mk.7.7.]
   another tale.
-अवशेष   or कथाशेष a. one of whom only the narrative remains, i. e. deceased, dead.
-आक्रमः   the commencement of a conversation.
-आरम्भः   commencement of a tale.
-आरामः   garden of fable.
-आलापः   speech, conversation.
-उदयः   the beginning of a tale.
   उद्धातः the second of the five kinds of प्रस्तावना, where the first character enters the stage after overhearing and repeating either the words of the manager (सूत्रधार) or their sense; see [S. D.29;] e. g. in Ratn., Ve. or Mudrārākṣasa.
   commencement of a tale or narration; आकुमारकथोद्धातं शालिगोप्यो जगुर्यशः [R.4.2.]
-उपकथनम्, -उपाख्यानम्   narration, relation, telling a story.
   छलम् the guise of a fable.
   giving a false account.
-नायकः, -पुरुषः   the hero or leading character of a story; रामायण˚ [U.4,6.]
   पीठम् the introductory part of a tale or story.
  N. N. of the first लम्बक or book of the कथासरित्सागर.
-प्रबन्धः   a tale, fiction, fable.
-प्रसङ्ग   a.
   talkative, talking much and foolishly.
   mad, foolish.
   (ङ्गः) conversation, talk or course of conversation; नानाकथाप्रसङ्गावस्थितः [H.1;] कथाप्रसङ्गेन विवादं किल चक्रतुः [Ks.22.181;] [N.1.35.]
   a curer of poisons (विषवैद्य); कथाप्रसङ्गो वार्तायां विषवैद्येऽपि वाच्यवत् Viśvakoṣa. कथाप्रसंगेन जनैरुदाहृताम् [Ki.1.24] (where the word is used in sense 1 also).-प्राणः an actor.
   a professional story-teller.-मात्र a. One of whom nothing but the narrative is left; deceased, dead. कालेन ते कृताः सर्वे कथामात्राः कथासु च [Bhāg.12.2.44.]
-मुखम्   the introductory portion of a story; Pt.1
-योगः   course of conversation, talk, discourse.
-विपर्यासः   changing the course of a story.-विरक्त a. reserved, taciturn, disliking conversation.-शेष a. see कथावशेष.

Shabda-Sagara

कथा  f.  ( -था) A feigned story, a tale or fable.
    E. कथ to tell, &c. अङ् and टाप् affs.

ROOTS:

कथ अङ् टाप्

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 noun  कल्पितं वा दृष्टं दृश्यम् आधारभूतं गृहीत्वा कृता रचना।   Ex. मुन्शी प्रेमचन्दस्य कथायां ग्रामीणजीवनस्य सम्यक् वर्णनम् अस्ति।

HYPONYMY:

पूर्वभागः कथावस्तु खण्डकथा प्रेमकथा चित्रकथा गाथा किंवदन्ती कल्पितकथा आत्मकथा पुराकथा लोककथा हास्यकथा

ONTOLOGY:

ज्ञान (Cognition) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

कथानकम् परिकथा उपकथा उपाख्यानम् आख्यानम् आख्यायिका कथाप्रबन्धः

Wordnet:

asm কাহিনী

bd सल

ben কাহিনী

guj વાર્તા

hin कहानी

kan ಕಥೆ

kas دٔلیٖل , قٕصہٕ , واقع , اَفسانہٕ

kok कथा

mal കഥ

mar गोष्ट

mni ꯋꯥꯔꯤ

nep कथा

ori କାହାଣୀ

pan ਕਹਾਣੀ

tam கதை

tel కథ

urd کہانی , افسانہ , فکشن , داستان , روایت , تخلیق

 noun  अध्यायप्रकरणादिषु विभज्य रचिता आख्यायिका यस्यां नैकविधानि पात्राणि तथा च नैके प्रसङ्गाः सन्ति।   Ex. प्रेमचन्दस्य कथायां ग्रामीणजीवनस्य यथार्थं वर्णनम् अस्ति।

HYPONYMY:

खण्डकथा

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

आख्यानम् उपाख्यानम्

Wordnet:

asm উপন্যাস

bd सलमा

ben উপন্যাস

guj નવલકથા

hin उपन्यास

kan ಉಪನ್ಯಾಸ

kas ناوَل

kok कादंबरी

mal ഉപന്യാസം

mar कादंबरी

mni ꯨꯎꯄꯅꯌ꯭ꯥꯁ

nep उपन्यास

ori ଉପନ୍ୟାସ

pan ਉਪਨਿਆਸ

tam புதினம்

tel నవల

urd ناول , فسانہ , کہانی , داستان

   See : कथावस्तु