क्षि

{ kṣi }

A Sanskrit English Dictionary

क्षि    1. cl. 1. P. क्ष॑यति (2. du. क्ष॑-यथस् or क्षय्°, 2. pl. क्ष॑यथा; Subj. 1. क्ष॑यत् or क्षयत्, [RV. vi, 23, 10 and vii, 20, 6; x, 106, 7]; pr. p. क्ष॑यत्),

to possess, have power over, rule, govern, be master of ( gen.), [RV.];

([ cf. Gk. κτάομαι.])
क्षि    2. cl. 2. 6. P. क्षे॑ति, क्षिय॑ति;

(3. du. क्षित॑स्, 3. pl. क्षियन्ति; Subj. 2. sg. क्षयत्, 2. sg. क्ष॑यस्, 3. du. क्षयतस्, 1. pl. क्ष॑याम; pr. p. क्षिय॑त्; aor. Subj. क्षेषत्; fut. p. क्षेष्य॑त्),

to abide, stay, dwell, reside (used especially of an undisturbed or secret residence), [RV.];

to remain, be quiet, [AV.]; [ŚBr.];

to inhabit, [TBr. iii];

to go, move ( क्षि॑यति), [Naigh. ii, 14]; [Dhātup.] :

Caus. ( Impv. 2. sg. क्षय॑या; Subj. क्षेपयत्)

to make a person live quietly, [RV. iii, 46, 2 and v, 9, 7];

([ cf. Gk. κτίζω.])
क्षि  f.  3. f. abode, [L.]
going, moving, [L.]
क्षि    4. cl. 1. P. क्षयति (only once, [R. iv, 6, 14]) cl. 5. P. क्षिणोति ( [ŚBr.]; [Mn.]; [MBh.] &c.; 1. sg. क्षिणो॑मि, [VS.] for °णा॑मि of [AV.]) cl. 9. P. क्षिणा॑ति (3. pl. क्षिण॑न्ति; perf. 3. du. चिक्षियतुर्, [Kāś.] on [Pāṇ. 6-4, 77 and 7-4, 10]),

to destroy, corrupt, ruin, make an end of ( acc.), kill, injure, [RV.]; [AV.] &c.:

Pass. क्षीय॑ते ( [AV. xii, 5, 45]; 3. pl. क्षी॑यन्ते, [RV. i, 62, 12]; aor. Subj. क्षेष्ट [ [AV. iv, 34, 8]] or क्षायि, [TBr. i]; Cond. अक्षेष्यत, [ŚBr. viii]),

to be diminished, decrease, wane (as the moon), waste away, perish, [RV.]; [AV.]; [ŚBr.] &c.;

to pass (said of the night), [Kathās.] :

Caus. P. क्षपयति ( fut. °यिष्यति), rarely Ā. °ते ( [MBh. i, 1838]; [Daś.]), very rarely क्षययति ( [MBh. v, 2134] ed. Calc.), to destroy, ruin, make an end of ( acc.), finish, [MBh.]; [R.] &c.;

to weaken, [Mn. v, 157]; [MBh. i, 1658]; [Kum. v, 29];

to pass (as the night or time, क्षपाम्, °पास्, कालम्), [Pañcat.]; [Kād.]; [ŚārṅgP.];

([ cf. φθί-νω φθί-σι-ς, &c.])
क्षि  f.  5. f. destruction, waste, loss, [L.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

क्षि [kṣi]   I. 1 P. (क्षयति, क्षित or क्षीण)
To decay or waste.
To rule, govern, be master of; भरद्वाजेषु क्षयदिन्मघोनः [Rv.6.23.1.] -II 1, 5, 9 P. (क्षयति, क्षिणोति, क्षिणाति)
To destroy, affect, ruin, corrupt; न तद्यशः शस्त्रभृतां क्षिणोति [R.2.]
To diminish, cause to waste away; दक्षशाप इव चन्द्र- मक्षिणोत् [R.19.48.]
To kill, injure.
To spend, pass (as time); कति पुनरहं वासराणि क्षयिष्ये [Ud. S.83.] -III. 6 P. (क्षियति)
To abide, stay, dwell. यस्मिन् क्षियन्ति भुवनानि विश्वा Nṛi. Pūṛ. [Up.2.4.]
To inhabit.
To remain.
To go, move, approach. -Pass. (क्षीयते)
To waste, wane; decay, be diminished (fig. also) प्रतिक्षणमयं कायः क्षीयमाणो न लक्ष्यते [H.4.66;] प्रत्यासन्नविपत्तिमूढमनसां प्रायो मतिः क्षीयते [Pt.2.4;] [Amaru. 93;] [Bh.2.19.] -Caus. (क्षययति or क्षपयति)
To destroy, remove, put an end to; ममापि च क्षपयतु नीललोहितः पुनर्भवं परिगतशक्तिरात्मभूः [Ś.7.35,] [R.8.47;] [Me.55.]
To spend or pass (as time).
क्षिः [kṣiḥ]  f. f.
Abode.
Going.
Destruction.
Waste, loss.

Shabda-Sagara

क्षि   r. 1st cl. ( क्षयति-ते)
1. To wane or decrease.
2. To diminish, to disap- pear, to waste, to perish.
3. To rule or possess with unlimited power.
r. 5th cl. ( क्षिणोति) To hurt or injure, to wound or kill. r. 6th cl. ( क्षियति)
1. To dwell.
2. To go or approach. (ष) क्षिष
r. 9th cl. ( क्षिणाति) To injure or kill.
क्षि  f.  ( -क्षिः) Residence, abode.
2. Going, moving.
3. Waste, loss, des- truction.
E. क्षि to decrease, &c. कि aff.

ROOTS:

क्षि कि

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

verb  इच्छायाः दमनेन तस्याः ध्वंसनानुकूलः व्यापारः।   Ex. वारंवारं चायपानेन मम वुभुक्षा क्षिणोति।

HYPERNYMY:

अस्

ONTOLOGY:

मानसिक अवस्थासूचक (Mental State) ➜ अवस्थासूचक क्रिया (Verb of State) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

नश्

Wordnet:

asm মৰা

bd जोबलां

kan ಸತ್ತು ಹೋಗು

kas مۄکلٕنۍ

kok मरप

mal കെട്ടുപോവുക

mni ꯐꯥꯎꯗꯕ

tel అనుగు

urd ختم ہونا , مرنا

verb  क्षयक्रिया   Ex. प्रत्यासन्नविपत्तिमूढमनसाम् प्रायो मतिः क्षीयते[पञ्च. 2.4]

HYPERNYMY:

दह्

ONTOLOGY:

अवस्थासूचक क्रिया (Verb of State) ➜ क्रिया (Verb)

Wordnet:

ben খট্ খট্ করা

guj તપવું

kok रखरखप

mal വെയിലടിക്കുക

ori ଟାଇଁଟାଇଁ ଖରା ମାରିବା

pan ਚਿਲਕਣਾ

tam கூசு

tel మిటమిటలాడు

urd چلچلانا , تمازت ہونا

verb  शारीरशक्तेः न्यूनीभवनानुकूलः व्यापारः।   Ex. वृद्धावस्थायां शरीरं क्षिणोति।

HYPERNYMY:

अस्

ONTOLOGY:

अवस्थासूचक क्रिया (Verb of State) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

दुर्बलीभू सद् कूप्

Wordnet:

asm দুর্বল ্হোৱা

bd लोरबां जा

ben দুর্বল হওয়া

guj દુર્બળ હોવું

hin दुर्बल होना

kan ದುರ್ಬಲವಾಗು

kas کَمزور گَژھُن , طاقت کَم گَژُھن , قُوَت کَم گَژُھن

kok दुबळें जावप

mal ദുര്ബലമാകുക

mar अशक्त होणे

mni ꯁꯣꯟꯊꯔꯛꯄ

nep दुर्बल हुनु

ori ଦୁର୍ବଳହେବା

pan ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ

tam வலுவற்றுபோ

tel బలహీనపడుట

urd کمزور ہونا , ضعف ہونا , مجبورہونا

verb  क्षयानुकूलः व्यापारः।   Ex. वर्षायाः अभावात् नदीजलं क्षीयते।/ प्रतिक्षणमयं कायः क्षीयमाणो न लक्ष्यते।

HYPERNYMY:

परि वृत्

ONTOLOGY:

भौतिक अवस्थासूचक (Physical State) ➜ अवस्थासूचक क्रिया (Verb of State) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

अपक्षि अल्पीभू न्यूनीकृ लघ् लघ्वीभू

Wordnet:

asm কমি অহা

bd एसेल जा

ben কম হওয়া

guj ઘટવું

hin कम होना

kan ಕಡಿಮೆಯಾಗು

kas کم گَژُھن

kok उणें जावप

mal കുറയുക

mar उणावणे

mni ꯃꯌꯦꯡ꯭ꯇꯥꯕ

nep घट्नु

ori କମ୍‌ହେବା

pan ਘੱਟ ਹੋਣਾ

tam குறை

tel తగ్గిపోవు

urd کم ہونا , گھٹنا , تھوڑاہونا , ذراساہونا , خفیف ہونا , قلیل ہونا

See : नाशय, ह्रस्