विकळ

A dictionary, Marathi and English

vikaḷa, vikaḷā, vikaḷāṅga See in order under विकल.

Aryabhushan School Dictionary

a   Impaired; broken; incomplete.

महाराष्ट्र शब्दकोश

वि.  विकल पहा .

1. दु : खित ; गालितगात्र . परम विकळ मी तूं या स्मृती ही उडाल्या । - वामन , भामाविलास ( नवनीत पृ . ९९ ).
   
2. विसकटलेला ; अस्ताव्यस्त . विकळ देखोनि दळभार । मागधवीरीं केला मार । - एरुस्व १० . ४२ .
   
3. अधू ; व्यंग . बाण खोंचला अति निगुती । विकळ गेला दोहीं हातीं । - एरुस्व ११ . ४४ .
   
4. हीन दशा पावलेला ; हतबुध्द ; असहाय्य . निज मंडपीं शिशुपाळ । करीत होता गदारोळ । भीमकी घेऊन गेला गोपाळ । ऐकोन विकळ पडियेला । - एरुस्व १२ . १ .
   
5. विव्हळ ; दुःखी . लिंग देखिलें भूमीवर । मनीं विकळ जाहला । - गुच ६ . १८३ .
   
6. निस्तेज ; निःसत्व . विकळ वरि शिखंडीतें गुरुसुत ... । - मोभीष्म ८ . २१ .
   
7. उलट ; विपरीत . तंव ग्रह नव्हता सानुकूळ । म्हणोनि तव बुध्दि विकळ । - शनि ३७१ .
   
8. उणाख ; अपूर्ण . जो साम्यचि परी विकळ । ते दृष्टांत नव्हे निर्मल । - विपू ७ . ३३ .
   
9. अमेळ ; संबंधशून्य ; विसंगत . आतां जाहालिया भ्रमहत । जैसें पिशाचाचें चित्त । मग इंद्रियांचें चेष्टित । विकळु दिसे । - ज्ञा ५ . ५७ .
   
10. जड ; अस्पष्ट . ययाती म्हणे वाचा विकळ । सांगो जातां होतसे । - मुआदि २० . १३७ . [ सं . विकल ] 

विकळणें अक्रि .  ( कों . )

1. बुध्दीची ग्राहकशक्ति जाणें , नष्ट होणें ( वार्धक्य , विकार इ० मुळें ). साधक आळसें विकळे । - एभा २० . २०२ .
   
2. बारगळणें ; भ्रम होणें ; वेडयासारखे , मूर्खासारखे चाळे करणें ; बडबडणें ( विशेषत : म्हातार्‍यानें , लहान मुलानें ). तो म्हातारा अलीकडे विकळला , त्याबरोबर तुम्ही कशास बोलतां !
   
3. अतिशय विकल , जेर होणें ( उष्णतेनें , श्रमानें ).
   
4. नासणें व फुटणें ( दूध , ताक , दहीं ). [ विकळ ]

०मति, ०ता  स्त्री. 

1. ( काव्य ) बुध्दिभ्रंश ; भ्रष्टमति . नळाची विकळमति होऊन । तटस्थरूप राहिला ।
2. व्याकुलता ; खेद ; दुःख . ऐश्वर्यहानीची विकळता । अळुमाळ नाहीं माझिया चित्ता । - मुआदि २० . ४४ .

वि .   ज्याच्या बुध्दीला विकळता आली आहे असा .
विकळा  वि .  विवर्ण ; निस्तेज ; फिकट ( वर्ण , चेहरा ). [ वि + कळा ]