वीर

{ vīra }

Puranic Encyclopaedia

VĪRA I   An asura born to Prajāpati Kaśyapa by his wife Danu. [Mahābhārata, Ādi Parva, Chapter 65, Stanza 33] .
VĪRA II   One of the hundred sons of Dhṛtarāṣṭra. [M.B. Ādi Parva, Chapter 67, Stanza 103] .
VĪRA III   A fire. This Agni was the son born to the fire named Bharadvāja by his wife Vīrā. This fire has other names such as Rathaprabhu, Rathadhvāna, Kumbharetas etc. It is said that along with Somadevatā, this Agni also would get the second portion of Ājya (ghee offerings). It is mentioned in [Mahābhārata, Vana Parva, Chapter 219, Stanza 9] , that this mighty fire has a wife named Sarayū and a son named Siddhi.
VĪRA IV   Son of a fire called Pāñcajanya. This agni is considered one of the Vināyakas. [M.B. Vana Parva, Chapter 220, Stanza 13] .
VĪRA V   A king in ancient India. Mention is made in [Mahābhārata, Śānti Parva, Chapter 4, Stanza 7] , that this king had attended the Svayaṁvara marriage of the daughter of King Citrāṅgada of Kalinga.
VĪRA VI   A king of the Pūru dynasty. Bṛhadratha, Kuśa, Yadu, Pratyagra, Bala and Matsyakāla were brothers of this king. Girikā was their mother. [Agni Purāṇa, Chapter 278] .

हिन्दी (hindi) WN

 noun  वह पुरुष जो बल या ताक़त वाला हो या साहसपूर्ण या वीरतापूर्ण कार्य करता हो   Ex. सोहराब और रुस्तम दोनों वीर आपस में जूझ गये ।

HYPONYMY:

ऊदल धर्मवीर आल्हा शिवाजी महाराणा प्रताप गाजी अमितवीर्य सुभट

ONTOLOGY:

व्यक्ति (Person) ➜ स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

बलवान बहादुर सूरमा शूरमा नरवीर नर व्याघ्र शूर शूरवीर दिलावर वीर पुरुष शेर मर्द सिंह जवाँमर्द बाँकुड़ा बाँकड़ा जवांमर्द बांकुड़ा बांकड़ा सिंहकर्मा बाहुबली भट भर

Wordnet:

asm বীৰ

bd जोहोलाव

ben বীর

guj વીર

kan ವೀರ

kas بہادُر , دِلیر , دِلاوَر

kok बळीश्ट

mal ധീരനായ

mar वीर

mni ꯊꯧꯅꯥꯐꯕ

nep वीर

ori ବୀର

pan ਸੂਰਮਾ

san वीरः

tam வீரன்

tel వీరుడు

urd بہادر , جری , جواںمرد , شجاع , سورما , دلیر

 adjective  जो वीरतापूर्वक कोई काम करे   Ex. वीर व्यक्ति किसी भी काम से कभी पीछे नहीं हटते हैं ।

MODIFIES NOUN:

व्यक्ति

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

बहादुर सूरमा शूरमा शूर शूरवीर लड़ाका योद्धा जुझार जुझारू बलवान पराक्रमी दिलचला दिलावर बाँका बांका जवान जवाँ जवां बाँकुरा बाँकुड़ा बाँकड़ा बांकुड़ा बांकड़ा शहजोर अनिवर्ती पुष्पवटुक अरोड़ बरबंड विभु

Wordnet:

bd साहसि

guj વીર

kan ವೀರರು

kas بہادُر

kok वीर

mal വീരന്‍

mni ꯊꯧꯅꯥ꯭ꯐꯕ

nep वीर

ori ବୀର

san वीर

tel వెనుకాడడు

urd بہادر , دلیر , شورما , شجاع , نڈر

 noun  मनु और शतरूपा के पुत्र   Ex. प्रियव्रत और उत्तानपाद वीर के पुत्र थे ।

ONTOLOGY:

पौराणिक जीव (Mythological Character) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

san वीरः

urd ویر

   See : योद्धा

प्राचीन चरित्रकोश

वीर n.  एक असुर, जो कश्यप एवं दनायु के पुत्रों में से एक था । [म. आ. ५९.३२] ।
वीर II. n.  (सो. कुरु.) धृतराष्ट्र के सौ पुत्रों में से एक ।
वीर III. n.  एक अग्नि, जो भरद्वाज एवं वीरा के पुत्रों में से एक था [म. व. २०९.९-१०] । इसे ‘रथप्रभु’ ‘रथध्वत्’ एवं ‘कुंभरेतस्’ नामान्तर भी प्राप्त थे । इसकी पत्नी का नाम सरयु था, जिससे इसे सिद्धि नामक पुत्र उत्पन्न हुआ था [म. व. २०९.११] । सों देवता के साथ द्वितीय ‘आज्यभाग’ इसी को ही प्राप्त होता है ।
वीर IV. n.  एक अग्नि, जो पांचजन्य अग्नि का पुत्र था [म. व. २१०.९] ।
वीर IX. n.  एक यादव राजकुमार, जो कृष्ण एवं सत्यों के पुत्रों में से एक था ।
वीर V. n.  एक राजा, जो कलिंगराज चित्रांगद की कन्या के स्वयंवर में उपस्थित था [म. शां. ४.७] ।
वीर VI. n.  (सो. अनु) अनुवंशीय पुरंजय राजा का नामान्तर।
वीर VII. n.  तामस मन्वन्तर का एक देव।
वीर VIII. n.  एक यादव राजकुमार, जो कृष्ण एवं सत्या के पुत्रों में से एक था ।
वीर X. n.  एक दानव, जो कश्यप एवं दनु के पुत्रों में से एक था ।
वीर XI. n.  ०. एक दानव, जो कश्यप एवं दनु के पुत्रों में से एक था ।
वीर XII. n.  १. एक राजा, जो अविक्षित्पत्नी लीलावती का पिता था (लीलावती ४. देखिये) ।
वीर XIII. n.  २. सोंवंश में उत्पन्न एक राजा, जिसके पुत्र का नाम तोण्डमान था ।

कोंकणी (Konkani) WN

 adjective  पराक्रमान काम करता असो   Ex. वीर व्यक्ती कसल्याय कामाक केन्नाच फाटीं सरनात

MODIFIES NOUN:

व्यक्ती

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

शूर

Wordnet:

bd साहसि

guj વીર

hin वीर

kan ವೀರರು

kas بہادُر

mal വീരന്‍

mni ꯊꯧꯅꯥ꯭ꯐꯕ

nep वीर

ori ବୀର

san वीर

tel వెనుకాడడు

urd بہادر , دلیر , شورما , شجاع , نڈر

 adjective  जिवाची पराकाश्टा करता अशें   Ex. आमच्या देशाची स्वतंत्रताय हें वीर लोकांचें देणें

MODIFIES NOUN:

व्यक्ती

ONTOLOGY:

संबंधसूचक (Relational) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

पराक्रमी धाडशी निर्भय धिरिश्ट

Wordnet:

bd जिउ दाउहारु

ben শহিদ

guj સરફરોશ

hin सरफ़रोश

kan ಜೀವವನ್ನೇ

kas سَرفروش

mal ജീവൻ അർപ്പിച്ച

mni ꯊꯥꯋꯥꯏ꯭ꯊꯥꯕ

pan ਸਰਫ਼ਰੋਸ਼

tam அர்பணித்த

tel దేశభక్తులైన

urd سرفروش , جانباز , جان نثار , دلیر , شجاع , جراٴتمند

 noun  मनु आनी शतरुपाचो पूत   Ex. प्रियव्रत आनी उत्तानपाद विराचे पूत आशिल्ले

ONTOLOGY:

पौराणिक जीव (Mythological Character) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

san वीरः

urd ویر

   See : बळीश्ट, पराक्रमी

A dictionary, Marathi and English

   A hero, a warrior, a champion. 2 One of the रस or sentiments,--the heroic रस or passion, heroism, valor. 3 A person of whom some ancestor died in battle, and who on the first of फाल्गुनवद्य proceeds, habited as a warrior and with warlike pomp and state, to make obeisance to an idol, is at such time so called. 4 As attached to proper names, to designations generally, or to descriptive epithets, वीर conveys the sense of Chief, leading, eminent; as रघुवीर, यदुवीर, कुरुवीर, दैत्यवीर, कपिवीर, भक्तवीर, वदान्यवीर &c. and as per ex. तैसा तुका वैष्णववीर ॥ अवीट आवडी त्याची थोर ॥; also मोजुनि देत वैष्णवीर ॥ स्वहस्तें चौगुणें घेती वर ॥. Applied also to any person prominent or conspicuous for daring or intrepidity, vigor or energy, enterprise, munificence, philanthropy &c.
   Strength, vigor, virility, virtue, potency, excellence. 2 A term at chess. The reach or range of a piece.

Aryabhushan School Dictionary

  m  A hero. The heroic passion.
  f  Strength.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना./वि.  पराक्रमी , प्रतापी , बहादुर , योद्धा , लढवय्या , शूर .

मराठी (Marathi) WN

 noun  न घाबरता काम करणारी व्यक्ती   Ex. वीर कधीही शत्रूवर पाठीमागून वार करत नाही.

HYPONYMY:

धर्मवीर शिवाजी राणा प्रताप आल्हा ऊदल गाजी महावीर

ONTOLOGY:

व्यक्ति (Person) ➜ स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

शूर साहसी धाडशी बहादूर बहाद्दर

Wordnet:

asm বীৰ

bd जोहोलाव

ben বীর

guj વીર

hin वीर

kan ವೀರ

kas بہادُر , دِلیر , دِلاوَر

kok बळीश्ट

mal ധീരനായ

mni ꯊꯧꯅꯥꯐꯕ

nep वीर

ori ବୀର

pan ਸੂਰਮਾ

san वीरः

tam வீரன்

tel వీరుడు

urd بہادر , جری , جواںمرد , شجاع , سورما , دلیر

 adjective  न घाबरता काम करणारा   Ex. वीर व्यक्ती कधीही कोण्यात्याही कामपासून माघार घेत नाही.

MODIFIES NOUN:

व्यक्ती

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

शूर साहसी धाडशी बहादूर बहाद्दर

Wordnet:

bd साहसि

guj વીર

hin वीर

kan ವೀರರು

kas بہادُر

kok वीर

mal വീരന്‍

mni ꯊꯧꯅꯥ꯭ꯐꯕ

nep वीर

ori ବୀର

san वीर

tel వెనుకాడడు

urd بہادر , دلیر , شورما , شجاع , نڈر

 adjective  प्राणाची पर्वा न करणारा   Ex. भारताच्या वीर सैनिकांमुळेच आपण सुरक्षित आहोत.

MODIFIES NOUN:

व्यक्ती

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

धाडसी बहादुर जाँबाज

Wordnet:

bd जिउबादायगिरि

ben মৃত্যুভয়হীন

guj જાંબાઝ

hin जाँबाज

kas جانٛباز

mal ദ്രുതകർമ്മ സേനയിലുള്ള

mni ꯊꯋꯥꯏ꯭ꯊꯥꯕ꯭ꯄꯥꯃꯨꯗꯕ

ori ଜୀବନ ଉତ୍ସର୍ଗ କାରୀ

pan ਜਾਬਾਜ਼

tam வீரமான

tel ప్రాణాలిచ్చే

urd جانباز , جانثار

 noun  मनू आणि शतरूपाचे पुत्र   Ex. प्रियव्रत आणि उत्तानपाद हे वीरची मुले होती.

ONTOLOGY:

पौराणिक जीव (Mythological Character) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

san वीरः

urd ویر

   See : योद्धा, शूरवीर

महाराष्ट्र शब्दकोश

  स्त्री. १ ईर . शक्ति ; जोम ; रग ; ( ल . ) पर्वा ; भीडभाड . मराठे मनुष्य पळूं लागल्यावर कोणाची वीर कोणास नाहींशी होते - भाब ८४ . २ तेज ; गुण ; प्रभाव . ३ श्रेष्ठता ; उत्कृष्टपणा . ( बुध्दिबळें ) अधिकाराचें क्षेत्र , टापू . ३ ( बुध्दिबळें ) राजास बचावण्यासाठीं एखादें मोहरें मध्यें घालणे , मध्यें टाकणें . बुध्दिबळाच्या डावांत राजास शह देणारें मोहरें व राजा यामध्यें मोहरें टाकणें . ईर पहा .
  पु. योध्दा ; लढवय्या ; शूर पुरुष ; उत्साही मनुष्य ( लढाईत , दुसर्‍याची आपत्ति दूर करण्यांत किंवा दान करण्यांत ). आणीकही द्रौपदीकुमर । हे सकळही महारथी वीर । मिती नेणिजे परी अपार । मीनले असती । - ज्ञा १ . १०२ . २ नवरसांपैकीं एकः - उत्साह , शौर्य , पराक्रम दाखविणारा भाव . ३ ज्याचा कोणी पूर्वज लढाईत मेला असून , जो फाल्गुन वद्य प्रतिपदेचे दिवशीं , योध्दयाच्या समारंभानें देवदर्शनासाठीं जातो असा . ४ वरील मृत मनुष्याचा देवांमध्यें बसविलेला टांक . वीर बैसविला देव्हारां । - दावि ६३ . ५ मोठया मनुष्याची मरणोत्तर दशा . - बदलापूर ४९२ . ६ विशेषनाम , हुद्दा किंवा वर्णनपर नांव यांस जोडून येतो ; त्यावेळीं पुढारी , प्रमुख , श्रेष्ठ असा अर्थ होतो . उदा० रघुवीर ; कुरुवीर ; यदुवीर ; दैत्यवीर ; कपिवीर ; भक्तवीर ; वदान्यवीर इ० तैसा तुका वैष्णववीर । अवीट आवडी त्याची थोर । मोजुनि त्याहि कृष्णवीर । स्वहस्तें चौगुणें घेती वर . ७ एक पदवी . कोणतेही धाडस , उत्साह , औदार्य , परोपकार , जनकल्याण इ० गुणाविषयीं प्रसिध्द असलेल्या पुरुषास लावतात . उदा० वीर नरीमन , वीर वामनराव . - वि . १ शूर ; पराक्रमी . २ वैराग्यशील . [ सं . ] सामाशब्द -
०कंकण  न. वीर पुरुषाचा मान म्हणून , पराक्रमाचें द्योतक असें मनगटांत घातलेलें कडें . वीर कंकण घालितां नाकीं । परी तें शोभा पावेना कीं । - दा ७ . ९ . १५
०कन्या  स्त्री. ( वीर पुरुषाची मुलगी ) युध्दप्रिय , धाडशी , खंबीर मनाची स्त्री . वीरभार्या , वीरपत्नी , वीर भगिनी हे समधर्मी शब्द होत . [ सं . ]
०कल्लु  पु. ( गो . ) वीराचा दगड ; वीरगळ . [ का . कल्लु = दगड ]
०गड  पु. घोसाळा किल्ला . - शिदि १५१ .
०गंठी   ( महानु . ) वीरगुंठी पहा . विरली रुळती वीरगंठी । - दाव २४४ .
०गर्जना  स्त्री. वीराच्या आरोळया ( आव्हान , उत्तेजन देणार्‍या ). [ सं . ]
०गांठ  स्त्री. विशिष्टप्रकारची केसांची गांठ ; वीरगुंठी पहा . बासींगे हीरेयाची जोती मीरबती वीती वीरगांठी । - धवळेपू ६९ .
०गुंठी  स्त्री. विशिष्ट प्रकारानें केंस बांधणें ; वीराला शोभण्याससारखी डोक्यावरील केंसाची गांठ . अविरळ कुरळांची मस्तकीं वीरगुंठी । - सारुह ८ . ११८ . सरसावुनी वीरगुंठी । - मुसभा ७ . १७ ; - ह १९ . ३७ .
०घंटा  स्त्री. दौंडी पिटण्याचें साधन अशी घंटा ; एकच वाद्य . डौंडीची ढवंस ढोला । वीरघंटा तांबकिया । - शिशु १०२६ .
०घोषणा  स्त्री. वीरगर्जना ; योध्दयांना युध्दास निमंत्रण . [ सं . ]
०जननी  स्त्री. जिचीं मुलें शूर , पराक्रमी आहेत अशी स्त्री ; वीरमाता . [ सं . ]
०जयंतिका   जयंति - स्त्री . युध्दप्रसंगीं किंवा युध्दांत विजय मिळाल्यावर योध्दयांनीं केलेला नाच ; युध्दनृत्य . [ सं . ]
०ठाण  न. वीरासन . [ सं . वीरस्थान ]
०दृष्टि  स्त्री. ( नृत्य ) डोळे लाल करणें , बुबुळें उंच नेणें ; डोळयाचा मध्यभाग विकासित करणें ( वीररसाचा अभिनय ).
०पट्ट  पु. वीराचें ललाटपदक ; शिरताज .
०पत्नी  स्त्री. वीराची भार्या , बायको ; वीरकन्या पहा . [ सं . ]
०पाण   पान - न . युध्दापूर्वी किंवा युध्द चालत असतांना , जोर येण्यासाठी वीरांनीं नवचैतन्यवर्धक पेय पिणें . [ सं . ]
०पीर वि.  १ बोंबल्या ; अरेराव ; रगडमल्ल ; धटिंगण माणूस . २ ( प्रशंसार्थी ) उत्साही , धाडसी माणूस .
०प्रसू  स्त्री. शूर अशा पुत्रांना प्रसवणारी स्त्री ; वीरमाता . [ सं . ]
०भगिनी  स्त्री. वीराची बहीण . [ सं . ]
०भद्र  पु. १ दक्षयज्ञाचा विध्वंस करण्यासाठीं शंकरानीं जटेपासून निर्माण केलेला वीर पुरुष ; अकरा रुद्रांपैकीं एक . २ ( ल . ) उग्र स्वरूपाचा व बिनाशक प्रवृत्तीचा मनुष्य . ३ शिवगणांचा एक वर्ग . ४ लिंगायत लोकांमधील एक विशेष दीक्षा . ५ रागीट , हट्टी व सुधारणार नाहीं अशा मुलास म्हणतात . [ सं . ]
०भाग  पु. वीराचा भाग ; शूर पुरुषाची वस्तू . मी तंव तुझेचि अर्धांग । केविं शिशुपाळ शिवेल माझे आंग । तूं शिरावरी असतां श्रीरंग । मी वीरभाग यदुवीरा । - एरुस्व ४ . १६ .
०भार्या  स्त्री. वीरपत्नी ; वीराची बायको ; वीरकन्या पहा . [ सं . ]
०भाषण  न. वीराची भाषा ; वीराचें वचन . [ सं . ]
०माता  स्त्री. शूरांची आई ; वीरजमनी पहा . [ सं . ]
०मुष्टि  पु. मद्रासैलाख्यांतील एक भिकार्‍यांची जात . हे लोक शारीरिक करामतीचे खेळ करून पैसे मिळवितात . हे लिंगायत धर्माचे आहेत .
०रस  पु. वीराला युक्त अशी भावना , विकार ; नवरसांपैकीं एक , याचे चार विभाग पडतातः - विद्या , युध्द , दया व दान . वीररसाचें उदा० गर्वोक्ति फाल्गुन वदे जगदेकराया । आहे मशीं कवण तो झगडा कराया । म्यां कालखंज वधिले अतुलप्रतापी । पौलोमही असुर गोसुर विप्रतापी । - वामन , भीष्मप्रतिज्ञा . [ सं . ]
०राणा वि.  वीरश्रेष्ठ . पाठीं धरा वाहक वीरराणा । चाले करें वोढुनि चापबाणा । मुरामायण अयोध्दया .
०वाद  पु. वीराचें प्रतिपक्षीयास युध्दासाठीं केलेलें आव्हान ; युध्दास निमंत्रण . [ सं . ]
०विलास  पु. वीराची क्रीडा . - वि वीरांना ज्यांपासून विलास ( आनंद ) होतो असा ( अर्जुन ). हारपलें दावूनि जैसा । मागु सरे वीरविलासा । ज्ञानचि कळस वळघे तैसा । कर्मप्रसादा । - ज्ञा १५ . ५८६ .
०वृत्ति  स्त्री. वीराची प्रकृति - शौर्य , पराक्रम . तयाचि तुलगासवें । वीरवृत्तीचेनि थावें । - ज्ञा १ . १२७ .
०वैष्णव  पु. १ वैष्णवांचें आचार कडकडीत पाळणारा एक वर्ग . याच्याप्रमाणें वीरशैव असा एक वर्ग आहे . २ वैष्णववीर ; कट्टर , थोर वैष्णव . तैसा तुका वैष्णववीर । अवीट आवडी त्याची थोर । [ सं . ]
०शय्या  स्त्री. रणभूमि . [ सं . ]
०शैव  पु. लिंगायतांचा एक वर्ग .
०श्री  स्त्री. १ अंगांत संचरणारें शौर्याचें वारें ; स्फुरण ; वीराचें यश ; अब्रू . २ शौर्य . कीं अतिथीविण भोजन । कीं वीरश्रीविणरण । [ सं . ]
०सभा  स्त्री. योध्दयांची सभा . [ सं . ]
०सू  स्त्री. वीरमाता ; वीरजननी पहा . [ सं . ]
०हंता वि.  वीरांचा पराभव करणारा किंवा त्यांस ठार करणारा .
०क्षेत्र  न. बडोदें . वीरक्षेत्रीं महाराज प्रथुत्तम खंडेराव राजे बहादूर । - गापो ११ .
०क्षेत्री  पु. क्षत्रीयवीर . वरी विराजे वीर - क्षेत्री । हरिश्चंद्र नृपनाथ । - मुहारिश्चंद्राख्यान नवनीत पृ . १८३ . वीराशंसन - न . युध्दांतील वीरांनां प्रिय अशी जागा ; प्राणावर बेतण्याचा जेथें प्रसंग येतो अशी धोक्याची जागा . [ सं . ] वीरासन - न . १ डावा गुढघा मोडून व उजवा उभा करून , किंवा दोन्ही गुढगे जमीनीस टेंकून बसणें ; आसनाचा एक प्रकार . योध्दयाची बसण्याची रीत ( युध्दांत बाण सोडतांना , दरबारांत किंवा सभेंत बसणें झाल्यास ). ( क्रि० घालणें , धरणें ). २ वीराची बसावयाची जागा , आसन इ० ३ रणभूमि . [ वीर + आसन ] वीरेंवीर - क्रिवि . एकूणएक वीर . वीरेंवीर बुडाला । अवघा हळकल्लोळ जाला । महारुद्र खवळला । ज्ञाते लोक जाणती । - दावि ४९६ . [ वीर + वीर ]

नेपाली (Nepali) WN

 noun  त्यो पुरुष जो बलवान छ या साहसपूर्ण या वीरतापूर्ण कार्य गर्छ   Ex. सोहराब र रुस्तम दुवै वीर आपसमा लडेँ

ONTOLOGY:

व्यक्ति (Person) ➜ स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

बलवान बहादुर नरवीर नर व्याघ्र शूर शूरवीर वीर पुरुष सिंह

Wordnet:

asm বীৰ

bd जोहोलाव

ben বীর

guj વીર

hin वीर

kan ವೀರ

kas بہادُر , دِلیر , دِلاوَر

kok बळीश्ट

mal ധീരനായ

mar वीर

mni ꯊꯧꯅꯥꯐꯕ

ori ବୀର

pan ਸੂਰਮਾ

san वीरः

tam வீரன்

tel వీరుడు

urd بہادر , جری , جواںمرد , شجاع , سورما , دلیر

 adjective  जसले वीरतापूर्वक कुनै काम गर्छ   Ex. वीर मान्छे कुनै पनि काममा पछि हट्दैनन्

MODIFIES NOUN:

व्यक्ति

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

बहादुर सुरो पराक्रमी पुरूषार्थी पौरखी

Wordnet:

bd साहसि

guj વીર

hin वीर

kan ವೀರರು

kas بہادُر

kok वीर

mal വീരന്‍

mni ꯊꯧꯅꯥ꯭ꯐꯕ

ori ବୀର

san वीर

tel వెనుకాడడు

urd بہادر , دلیر , شورما , شجاع , نڈر

 adjective  ज्यानसम्म फाल्न तयार रहने वा ज्यानको बाजीसम्म लगाउने   Ex. भारतका वीर सैनिकहरू परेड गर्दैछन्

MODIFIES NOUN:

व्यक्ति

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

पराक्रमी

Wordnet:

bd जिउबादायगिरि

ben মৃত্যুভয়হীন

guj જાંબાઝ

hin जाँबाज

kas جانٛباز

mal ദ്രുതകർമ്മ സേനയിലുള്ള

mar वीर

mni ꯊꯋꯥꯏ꯭ꯊꯥꯕ꯭ꯄꯥꯃꯨꯗꯕ

ori ଜୀବନ ଉତ୍ସର୍ଗ କାରୀ

pan ਜਾਬਾਜ਼

tam வீரமான

tel ప్రాణాలిచ్చే

urd جانباز , جانثار

   See : पराक्रमी

A Sanskrit English Dictionary

वीर  m.  m. a man, ( esp.) a brave or eminent man, hero, chief (sometimes applied to gods, as to इन्द्र, विष्णु &c.; pl. men, people, mankind, followers, retainers), [RV.] &c. &c.
   a hero (as opp. to a god), [RTL. 272 n.]
   a husband, [MBh.]; [R.]; [Pur.]
   a male child, son (collect. male progeny), [RV.]; [AV.]; [Br.]; [GṛŚrS.]
   (collect. male progeny), [RV.]; [AV.]; [Br.]; [GṛŚrS.]
   the male of an animal, [AV.]; [ŚāṅkhŚr.]
दिव्य   (with, तान्त्रिकs) an adept (who is between the and the पशु, [RTL. 191]), [Rudray.]
   (in dram.) heroism (as one of the 8 रसs [q.v.]; the वीर-चरित [q.v.] exhibits an example), [Bhar.]; [Daśar.]; [Sāh.] &c.
   an actor, [W.]
   a partic. अग्नि (son of तपस्), [MBh.]
   fire, ( esp.) sacred or sacrificial fire, [L.]
    N. of various plants ( Terminalia Arunja; Nerium Odorum; Guilandina Bonduc, manioc-root), [L.]
    N. of an असुर, [MBh.]
   of a son of धृत-राष्ट्र, ib.
   of a son of भरद्-वाज, ib.
   of a son of पुरुष वैराज and father of प्रिय-व्रत and उत्तान-पाद, [Hariv.]
   of a son of गृञ्जिम, ib.
   of two sons of कृष्ण, [BhP.]
   of a son of क्षुप and father of विविंश, [MārkP.]
   of the father of लीलावती, ib.
   of a teacher of विनय, [Buddh.]
   of the last अर्हत् of the present अवसर्पिणी, [L.]
भट्ट   (also with , आचार्य &c.) of various authors &c., [Cat.]
   ( pl.) of a class of gods under मनु तामस, [BhP.]
वीर  n.  n. (only [L.]) a reed ( Arundo Tibialis)
   the root of ginger (?)
   pepper
   rice-gruel
   the root of Costus Speciosus, of Andropogon Muricatus &c.
वीर  mfn.  mf( आ)n. heroic, powerful, strong, excellent, eminent, [L.]
वीर   [ cf. Lat. vir; Lith. výras; Goth. wair; Angl.Sax. wër, wëre-wulf; Eng. werewolf; Germ. Werwolf, Wergeld.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

वीर [vīra]   [अजेः रक् वीभावश्च [Uṇ.2.13] ] a.
   Heroic, brave.
   Mighty, powerful.
   Excellent, eminent.
   रः A hero, warrior, champion; कोऽप्येष संप्रति नवः पुरुषावतारो वीरो न यस्य भगवान् भृगुनन्दनोऽपि [U.5.33.]
   The sentiment of heroism (in rhetoric); अस्तोक- वीरगुरुसाहसमद्भुतं च [Mv.1.6;] it is distinguished under four heads; दानवीर, धर्मवीर, दयावीर and युद्धवीर; for explanation see these words s. v.).
   An actor.
   Fire.
   The sacrificial fire.
   A son; अस्य कुले वीरो जायते [Ch. Up.3.13.6;] वीरं मे दत्त पितरः Śrādhamantras.
   A husband.
   The Arjuna tree.
   A Jaina.
   The Karavīra tree.
  N. N. of Viṣṇu.
   वृक्षः the Arjuna tree.
   the marking-nut plant.
-व्रत a.  a. adhering to one's purpose; पूर्णः श्रुतधरो राजन्नाह वीरव्रतो मुनिः [Bhāg.1.87.45.]
-तम्   heroism.-शङ्कुः an arrow.
-शयः, -शयनम्, -शय्या   the couch of a dead or wounded hero in a battle; battlefield; कलेवरं योगरतो विजह्याद्यदग्रेणीर्वीरशयेऽनिवृत्तः [Bhāg.6.1.33.]
   a particular posture.
-सूः  f. f. the mother of a hero; (so
-वीरप्रसवा, -प्रसूः, -प्रसविनी); तस्यात्मनोऽर्धं पत्न्यास्ते नान्वगाद्वीरसूः कृपी   Bhāg.1.7.45.
   the mother of a male child.
-सेनः  N. N. of the father of Nala.
-सैन्यम्   garlic.
-स्कन्धः   a buffalo.
-स्थानम् = वीरासन (1); स्थाणु- भूतो महातेजा वीरस्थानेन पाण्डव   Mb.3.122.2;13.142.8; (= स्वर्ग) heaven; वीरासनं वीरशय्यां वीरस्थानमुपागतम् । अक्षया- स्तस्य वै लोकाः सर्वकामगमास्तथा ॥ [Mb.13.7.13.]
-हत्या   the killing of a man; murder of a son; चान्द्रायणं चरेन्मासं वीरत्यासमं हि तत् [Ms.11.41;] वीरहत्यामवाप्तोऽसि वह्नीनुद्वास्य यत्नतः [Śāṅkaradigvijaya 8.26.]
-हन्  m. m. a Brāhmaṇa who has neglected his domestic fire; तेनादृश्यन्त वीरघ्ना न तु वीरहणो जनाः [N.17.197] ;(cf. Note on [N.17.197] given by the English translator Handiqui, [P.63.] ).
   A childmurderer; वीरहा वा एष देवानां भवति योऽग्निमुद्वासयते [Ts.1.5.2.]
   रम् A reed.
   Pepper.
   Rice-gruel.
   The root of Uśīra q. v.
   Iron; Gīrvāṇa. -Comp.
-अध्वन्, -मार्गः   a heroic death.
-अम्लः   a kind of sorrel.
   आशंसनम् keeping watch.
   the post of danger in battle.
   a forlorn hope.
   a field of battle; पयोदजालमिव तद्वीरा- शंसनमाबभौ [Śi.19.79.]
   आसनम् a kind of posture practised in meditation; एकं पादमथैकस्मिन् विन्यस्योरौ तु संस्थितम् । इतरस्मिंस्तथैवोरुं वीरासनमिति स्मृतम् ॥ cf. पर्यङ्क.
   kneeling on one knee.
   a field of battle.
   the station of a sentinel.
   ईशः, ईश्वरः epithets of Śiva.
   a great hero.
-उञ्झः   a Brahmaṇa who omits to offer oblations to the sacrificial fire.
-काम a.  a. desirous of male offspring.
-कीटः   an insignificant or contemptible warrior.-गतिः Indra's heaven.
   जयन्तिका a war-dance.
   war, battle.
   तरुः the Bilva tree.
   the Arjuna tree.
-धन्वन्  m. m. an epithet of the god of love.
-पट्टः   a sort of military dress.
-पट्टिका   a gold band worn by men across the forehead; नलस्य भाले मणिवीरपट्टिकानिभेव लग्नः परिधिर्विधोर्बभौ [N.15.61.]
-पत्नी   the wife of a hero.-पानम् (णम्) an exciting or refreshing drink taken by soldiers either before or after a battle; मदोऽयं संप्रहारेऽस्मिन् वीरपानं समर्थ्यताम् [Rām.4.11.38.]
   भद्रः N. of a powerful hero created by Śiva from his matted hair; see दक्ष; महावीरोऽपि रे भद्र मम सर्वगणेष्विह । वीरभद्राख्यया हि त्वं प्रथितिं परमं व्रज । कुरु मे सत्वरं कर्म दक्षयज्ञं क्षयं नय ॥ Kāśīkhaṇḍa.
   a distinguished hero.
   a horse fit for the Aśvamedha sacrifice.
   a kind of fragrant grass.
-भवन्ती   the elder sister; Gīrvāṇa.
-भावः   heroic nature.
-मर्दलः   a war-drum.-मुद्रिका a ring worn on the middle toe.
-रजस्  n. n. red lead.
   रसः the sentiment of heroism.
   a warlike feeling.
-रेणुः  N. N. of Bhīmasena.
-लोकः   Indra's heaven.-वादः glory.
-विप्लावकः   a Brāhmaṇa who performs sacrifices by means of money got from the lowest castes.

Shabda-Sagara

वीर  mfn.  ( -रः-रा-रं)
   1. Excellent, eminent, (used chiefly in composition.) 2. Heroic.
   3. Powerful, mighty.
   4. Strong, robust.
  m.  ( -रः)
   1. A hero, a warrior, a champion.
   2. Heroism, the heroic Rasa or feeling, as an object of poetical description especially; It is fourfold; viz:-- दानवीर, धर्मवीर, दयावीर and युद्घवीर .
   3. The last Jina or Jaina pontiff of the present æra.
   4. An actor, a mime.
   5. A flower, (Nerium odorum.)
   6. Fire.
   7. Sacrificial fire.
   8. An epithet of VISHṆU.
   9. A son.
   10. A husband.
  f.  ( -रा)
   1. A matron, a wife and mother.
   2. A sort of perfume, commonly Murā.
   3. A medicinal root, commonly Kshira-kākolī.
   4. A plant, (Flacourtia cataphracta.)
   5. A drug (Elabāluka.)
   6. Plantain tree.
   7. A sort of Asclepias, (A rosea.)
   8. Opposite-leaved fig tree.
   9. A sort of Convolvulus, (C. paniculatus, the white and dark kind.)
   10. A small tree, (Gmelina arborea.)
   11. Spirituous liquor or a particular kind of it.
   12. The aloe.
   13. A plant, commonly Atis.
  n.  ( -रं)
   1. A reed, (Arundo tibialis.)
   2. The root of the ginger plant.
   3. Pepper.
   4. Rice-gruel.
   5. The root of the Costus speciosus.
   6. The root of the Andropogon muricatum.
    E. अज् to go, and वी substi- tuted for the root, रक् Unādi aff.; or वीर् to be powerful, aff. अच् .

ROOTS:

अज् वी रक् वीर् अच् .

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 adjective  यः किमपि कार्यं धैर्येण करोति।   Ex. वीरः किम् अपि कार्यं कर्तुं न बिभेति।

MODIFIES NOUN:

मनुष्यः

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

शूर धीर धृषित प्रगल्भ वागर भद्रक उरुविक्रम वृषमणस् वृषमण्यु सपराक्रम समितिशालिन् सुविक्रम सुवीर्य

Wordnet:

bd साहसि

guj વીર

hin वीर

kan ವೀರರು

kas بہادُر

kok वीर

mal വീരന്‍

mni ꯊꯧꯅꯥ꯭ꯐꯕ

nep वीर

ori ବୀର

tel వెనుకాడడు

urd بہادر , دلیر , شورما , شجاع , نڈر

 adjective  धैर्ययुक्तः।   Ex. वीरः व्यक्तिः धैर्यात् नैकानि कार्याणि लीलया करोति।

MODIFIES NOUN:

मनुष्यः

ONTOLOGY:

गुणसूचक (Qualitative) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

शूर धीर प्रगल्भ वागर समितिशालिन् उदारविक्रम उरुविक्रम ऋत प्रधानोत्तम

Wordnet:

asm সাহসী

bd साहस गोनां

ben সাহসী

guj સાહસિક

hin साहसी

kan ಸಾಹಸಿ

kas دِلیر

mal സാഹസിയായ

mar साहसी

mni ꯊꯧꯅꯥ꯭ꯐꯕ

nep साहसी

ori ସାହସୀ

pan ਸਾਹਸੀ

tam வீரமான

tel సాహసవంతమైన

urd جرأتمند , دلیر , بہادر , شجاعت مند , حوصلہ مند

   See : धीर