रामप्राप्तीविण कर्म देख ॥ नाशिती कुश मृत्तिका उदक ॥ तरी ते पिशाच नर ओळख ॥ भुलले मूर्ख जाणिजे ॥१॥
श्रीरामप्राप्तीवीण ज्ञान ॥ त्याचें नांव म्हणिजे अज्ञान ॥ विद्या तेचि अविद्या पूर्ण ॥ धर्म तो अधर्म जाणिजे ॥२॥
असो धन्य भाग्य कोशिकाचें ॥ पुढें निधान श्रीवैकुंठीचें ॥ घेऊन पहुडला साचें ॥ नाहीं चिंतेचें वास्तव्य ॥३॥
निद्रा लागली जों ऋषीस निश्र्चिती ॥ तों जागे जाहले दोघे दशरथी ॥ श्रीराम म्हणे सौमित्राप्रति ॥ परियेसीं एक जिवलगा ॥४॥
आम्ही कधीं जाऊं अयोध्येसी ॥ पाहूं दशरथाचा वदनशशी ॥ बोलतां श्रीरामाचे नेत्रांसी ॥ अश्रु आले तेधवां ॥५॥
तों शयनीं जागा जाहला गाधिसुत ॥ दोघांच्या ऐशा गोष्टी ऐकत ॥ स्फुंदस्फुंदोनि बोले रघुनाथ ॥ श्रीदशरथ देखों कधीं ॥६॥
सकळ रायांचे मुकुट एकसरीं ॥ नमस्कारिती ते अवसरीं ॥ पडती दशरथाचे प्रपदावरी ॥ किणी पडली चरणीं तेणें ॥७॥
ते चरण मी कधी देखेन ॥ दशरथाच्या पादुका घेऊन ॥ दिव्यरत्नीं मंडित पूर्ण ॥ मी उभा ठाकेन कधीं पुढें ॥८॥
जे अयोध्याप्रभूची पट्टराणी ॥ श्रीकौसल्या आमुची जननी ॥ ते अत्यंत कृश होउनी ॥ वाट पाहात असेल कीं ॥९॥
ऐसें विश्र्वामित्रें ऐकिलें ॥ उठोनि रामासी हृदयीं धरिलें ॥ म्हणे बारे जनकाचें पत्र आलें ॥ उदयीं जाऊं मिथुलेसी ॥११०॥
तेथें केवळ विजयश्री सीता ॥ ते तुज माळ घालील रघुनाथा ॥ कौसल्येसहित दशरथा ॥ तेथेंचि तुज भेटवीन ॥११॥
तूं जगद्रुरु श्रीरामचंद्र ॥ दाविसी लौकिक लीलाचरित्र ॥ असो उदयाचळीं प्रकटलें रविचक्र ॥ विप्र सारिती नित्यनेम ॥१२॥
घेऊन ऋषीश्र्वरांचे संभार ॥ श्रीराम आणि सौमित्र ॥ निघता जाहला विश्र्वामित्र ॥ मिथुलापंथे ते काळीं ॥१३॥
चरणचालीं ऋषि चालती ॥ म्हणोनि रथ टाकोनि रघुपति ॥ चरणीं चालतां हो जगती ॥ धन्य जाहलें म्हणतसे ॥१४॥
दोहीं बाहीं विश्र्वामित्र आणि सौमित्र ॥ मध्यें जगद्वंद्य राजीवनेत्र ॥ जो घनश्याम चारुगात्र ॥ कैसा शोभला ते काळीं ॥१५॥
पूर्वीं मंथावया क्षीरसागर ॥ निघाला जेव्हां क्षीराब्धिजावर ॥ ते वेळीं कमलोद्भव आणि उमावर ॥ दोहीं भागीं शोभेल जेंवीं ॥१६॥
कीं शशिमंडळा दोहींकडे लखलखित ॥ शोभती भृगुतनय अंगिरासुत ॥ की शंखचक्र विराजत ॥ श्रीविष्णुच्या दोहीं भागीं ॥१७॥
असो ऐसा चालतां रघुनाथ ॥ ऋषि आपुलाले आश्रम दावित ॥ ठायीं ठायीं बैसवूनि रघुनाथ ॥ पूजा करिती आदरें ॥१८॥
समस्तांचा करित उद्धार ॥ पुढें चालत जगदोद्धार ॥ तों पुढें प्रचंडशिळा दुर्धर ॥ दृष्टीं देखिली राघवें ॥१९॥
तों श्रीरामचरणरज ते वेळे ॥ वायुसंगें पुढें धांविन्नले ॥ शिळेवरी जाऊन पडले ॥ नवल वर्तलें अद्भुत ॥१२०॥
अहल्येसी लाविला चरण ॥ ऐसी कथा वर्णिती कविजन ॥ तरी अहल्या ब्राह्मणकन्या पूर्ण ॥ गौतमाची निजपत्नी ॥२१॥
ब्राह्मणपत्नी ते महासती ॥ तियेतें पाय लावील रघुपति ॥ हें न घडे कल्पांतीं ॥ बरवे संतीं विचारिजे ॥२२॥
असो चरणरजेंचि ते वेळां ॥ कांपों लागली प्रचंड शिळा ॥ विश्र्वामित्राप्रति घनसांवळा ॥ पुसता जाहला वृत्तांत ॥२३॥
म्हणे ऋषि हें नवल वर्तत ॥ थरथरां शिळा कांपत ॥ जैसा चंद्रोदय हळूहळू होत ॥ तैसें दिव्य रूप दिसत स्त्रियेचें ॥२४॥
परम शोभती विद्रुमाघर ॥ जे चंपकवर्ण सुकुमार ॥ उर्वशी रंभा म्हणती सुंदर ॥ परी इजवरोनि ओंवाळिजे ॥२५॥
मस्तकींचें रुळती कबरीभार ॥ वल्कलें वेष्टित सुंदर ॥ मज वाटतें इंद्रादि सुरवर ॥ इचे पोटी जन्मले ॥२६॥
कीं हे आदिभवानीसाचार ॥ आम्हांस आली हो समोर ॥ कीं हे कोणी ऋषिपत्नी सुंदर ॥ निद्रा घेऊन उठली पैं ॥२७॥
कीं पडली होती मूर्च्छा येउनी ॥ कीं निघाली पाताळाहुनी ॥ कीं कोणी टाकिली वधोनी ॥ प्राण येऊन उठली आतां ॥२८॥
कीं केलें शासन ॥ बैसली होती रुसोन ॥ कीं तुमची तपश्र्चर्या संपूर्ण ॥ येणें रूपें आकारली ॥२९॥
मग विश्र्वामित्र म्हणे राजीवनेत्रा ॥ हे ब्रह्मकन्या परम पवित्रा ॥ पतीनें शापितां मदनारिमित्रा ॥ शिळारूप जाहली हे ॥१३०॥
श्रीराम म्हणे महाऋषि ॥ अहल्या शिळा जाहली कैशी ॥ तो वृत्तांत मजपाशीं ॥ कृपा करोनि सांगिजे ॥३१॥
ऋषि म्हणे विरिंचीनें ब्रह्मांड रचिलें ॥ चित्र विचित्ररूप विस्तारिलें ॥ सकळांमाजी विशेष केलें ॥ अहल्येचें स्वरूप पैं ॥३२॥
देखोनि परम सुंदर ॥ तीस मागों येती बहुत वर ॥ कमलोद्भवासी पडला विचार ॥ स्वयंवर थोर मांडिलें ॥३३॥
ब्रह्मा बोले मानसींचा पण ॥ दों प्रहरांत पृथ्वीची प्रदक्षिण ॥ करून येईल पुढें पूर्ण ॥ त्यासी देईन हे अहल्या ॥३४॥
ऐकोन ऐशिया पणासी ॥ धांवो लागले देव ऋषि ॥ यज्ञ गंधर्व तापसी ॥ पृथ्वीप्रदक्षिणेसी चालिले ॥३५॥
त्यांत अवघ्यापुढें अमरपति ॥ ऐरावतारूढ धांवे शीघ्रगती ॥ इतर लोकपाळही धांवती ॥ वाहनीं बैसोनि आपुलाल्या ॥३६॥
एक ऊर्ध्वपंथें वेगें जाती ॥ एक समीरगतीं धांवती ॥ एक मार्गी अडखळून पडती ॥ सवेंचि पळती उठोनियां ॥३७॥
तंब इकडे गौतम मुनि ॥ जान्हवीजीवनीं स्नान करूनि ॥ बाहेर येतां नयनीं ॥ द्विमुखी कपिला देखिली ॥३८॥
तंव गायत्रीमंत्र जपोन ॥ विधियुक्त केल्या प्रदक्षिणा तीन ॥ नित्यकर्म अनुष्ठान ॥ गौतमें केलें सावकाश ॥३९॥
सत्यलोकास आला परतोन ॥ ज्ञानीं पाहे कमलासन ॥ तों पृथ्वीप्रदक्षिणा तीन ॥ करून आला गौतम मुनि ॥१४०॥
विधि म्हणे धन्य जाहलें ॥ अहल्येचें भाग्य फळासी आलें ॥ तात्काळ दोघांसी लग्न लाविलें ॥ यथाविधि पाणिग्रहण ॥४१॥
तों अवघ्यांपुढें अमरपति ॥ धांवत आला शीघ्रगती ॥ वधूवरें देखोनियां चित्तीं ॥ परम क्रोध संचरला ॥४२॥
विरिंचीस म्हणे सहस्रनयन ॥ वृद्धास केलें कन्यादान ॥ तूं असत्यनाथ पूर्ण ॥ कळों आलें येथोनि आम्हां ॥४३॥
स्रष्टा म्हणे वज्रधरासी ॥ मज असत्य तूं किमर्थ म्हणसी ॥ येणें तीन प्रदक्षिणा केल्या पृथ्वीसी ॥ पाहें मानसीं विचारूनि ॥४४॥
विचार न करितां बोले वचन ॥ सज्जनासी ठेवी नसतें दूषण ॥ वेदवाणी मानी अप्रमाण ॥ शतमूर्खाहूनि मूर्ख तो ॥४५॥
असो इंद्रें द्वेष धरोनि मानसीं ॥ म्हणे एकवेळ भोगीन अहल्येसी ॥ परतोन गेला स्वस्थानासी ॥ खेद अत्यंत पावोनियां ॥४६॥
घेऊनियां अहल्येसी ॥ गौतम आला निजाश्रमासी ॥ बहुत क्रमिलें काळासी ॥ परी इंद्र अहर्निशीं जपतसे ॥४७॥
तंव आलें सूर्यग्रहण ॥ गौतम अहल्या सनन करून ऋषि ध्यानीं बैसला तल्लीन ॥ अहल्या परतोन घरा आली ॥४८॥
ब्रह्मकन्या एकली गृहांत ॥ जाणोनि शक्र आला धांवत ॥ गौतमाचा वेष धरित ॥ सतीलागीं भोगावया ॥४९॥
कपाट देवोन गृहांतरीं ॥ आंत बैसली ब्रह्मकुमारी ॥ तो हा कपटवेषधारी ॥ येऊन द्वारी उभा ठाके ॥१५०॥