श्रीगणेशाय नमः ॥
जो पद्मिनीवल्लभकुलभुषण ॥ जो पद्मजातजनक पद्मलोजन ॥ विषकंठहृदय दशकंठदलन ॥ सच्चिदानंदतनु जो ॥१॥
जो रघुकुलकमलदिवाकर ॥ अजित भ्रांतिविपिनवैश्वानर ॥ जो भक्तहृदयाब्जभ्रमर ॥ लीलावतार धरी जो ॥२॥
जो षड्गुणैश्वर्यसंपन्न ॥ यश श्री कीर्ति विज्ञान ॥ जो औदार्यवैराग्यपरिपूर्ण ॥ सत्यज्ञान शाश्वत जो ॥३॥
जो कां निर्विकल्प अनंत ॥ हेतुदृष्टांत विवर्जित ॥ तो सुवेळाचळीं रघुनाथ ॥ राक्षसवधार्थ पातला ॥४॥
जो भवगजविदारक मृगनायक ॥ मोक्षफळाचा परिपाक ॥ तो राम ताटिकांतक ॥ सुरपाळ जगद्रुरु ॥५॥
गतकथाध्यायीं निरूपण ॥ गुणसिंधूचा बंधु लक्ष्मण ॥ इंद्रजिताचा वध करून ॥ शिर घेऊन पैं गेला ॥६॥
शरीराचे प्राक्तन विचित्र ॥ ऋषभें सुवेळेसी नेलें शिर ॥ धड रणीं भुजा सत्वर ॥ लंकेवरी पडियेली ॥७॥
भुजा आपटोनि मागुती उडत ॥ जैसा कंदुक आदळोनि उसळत ॥ तैसा भुजदंड अकस्मात ॥ निकुंभिलेंत पडियेला ॥८॥
सुलोचनेचे आंगणीं ॥ भुजदंड पडिला ते क्षणीं ॥ तों रावणस्नुषा अंतरसदनीं ॥ सुखरूप बैसली असे ॥९॥
ते दशशतवदनाची कुमरी ॥ कीं लावण्यसागरींची लहरी ॥ ज्येष्ठ स्नुषा निर्धारीं ॥ राघवारीची ती होय ॥१०॥
जे नगारिशत्रूची राणी ॥ यामिनाचरांची स्वामिणी ॥ जिचें स्वरूपलावण्य देखोनी ॥ सुरांगना होती लज्जित ॥११॥
देवगणगंधर्वराजकुमरी ॥ सेवा करिती अहोरात्री । सहस्रनेत्राची अंतुरी ॥ न पवे सरी जियेची ॥१२॥
आंगींचा सुवास अद्भुत ॥ धांवे एक कोशपर्यंत ॥ विषकंठरिपूची कांता यथार्थ ॥ तुळितां न पुरे इयेसीं ॥१३॥
नैषधजाया परम सुंदर ॥ वर्णिती काव्यकर्ते चतुर ॥ परी शेषकन्येसी साचार ॥ उपमा द्यावया पुरेना ॥१४॥
आंगींच्या प्रभेने भूषणें ॥ झळकती अत्यंत दिव्य रत्नें ॥ किन्नरकन्या गायनें ॥ मधुरस्वरें जवळ करिती ॥१५॥
एक शृंगार सांवरिती ॥ एक चामरें घेऊनि वारिती ॥ एक उपभोग आणोनि देती ॥ संतोषविती नानाशब्दें ॥१६॥
सुलोचनेचे आनंदु ॥ तों अमृतीं पडे विषबिंदु ॥ तैसा तो भुज सुबुद्धु ॥ अंगणीं येऊन पडियेला ॥१७॥
भुज पडतांचि ये धरणी ॥ दणाणिली तये क्षणीं ॥ दूती कित्येक धांवूनी ॥ पहावया बाहेर आल्या ॥१८॥
ते पाचबंध अंगणांत ॥ वीरपाणि पडिला अद्भुत ॥ देखोनि दासी भयभीत ॥ आल्या शंकित सांगावया ॥१९॥
म्हणती नवल वर्तलें वो साजणी ॥ महावीराचा तुटोनि पाणी ॥ येऊन पडिलासे अंगणीं ॥ निराळमार्गें अकस्मात ॥२०॥
ऐकोनि दासींचे वचन ॥ दचकलें सुलोचनेंचें मन ॥ रत्नपादुका त्वरेंकरून ॥ अंध्रियुगुळीं लेइल्या ॥२१॥
तडित्प्राय झळके अंबर ॥ आंगणांत आली सत्वर ॥ उतरला तेव्हां मुखचंद्र ॥ विव्हळनेत्र जाहले ॥२२॥
अंग जाहलेसें विकळ ॥ पुढें न घालवेचि पाऊल ॥ वदनींचें काढोनि तांबूल ॥ एकीकडे भिरकाविलें ॥२३॥
सखियांसी म्हणे सुलोचना ॥ प्राणपति आज गेले रणा ॥ सीतेलागीं अयोध्याराणा ॥ सुवेळाचळीं बैसला ॥२४॥
ऐसें बोलतां शेषनंदिनी ॥ भुजेसमीप येतां ते क्षणीं ॥ तंव ते शक्रजिताचा पाणी ॥ पतिव्रतेनें ओळखिला ॥२५॥
पंचांगुळीं मुद्रिका मंडित ॥ वीरकंकणें दिव्य विराजित ॥ दंडीं कीर्तिमुखें झळकत ॥ चपळेहूनि विशेष पै ॥२६॥
आजि माझें जहाज बुडालें ॥ म्हणोनि वदन हातीं पिटिलें ॥ परम आंकंत ते वेळे ॥ वाटे बुडाले ब्रह्मांड ॥२७॥
सुमनकळिकेवरी सौदामिनी ॥ पडतां उरी न उरे ते क्षणीं ॥ तैसी निस्तेज होउनी ॥ भोगींद्रनंदिनी पडियेली ॥२८॥
लोभियाचे गेलें धन ॥ कीं जळचरें जीवनावांचून ॥ तैसी पतिवियोगेंकरून ॥ सुलोचना तळमळे ॥२९॥
म्हणे विपरीत काळाची गती ॥ मृगाजळी बुडाला अगस्ती ॥ दीपतेजें रोहिणीपती ॥ आहाळोनि खालीं पडियेला ॥३०॥
तमकूपीं बुडाला तरणी ॥ पाडसें सिंह धरिला वनी ॥ पिपीलिकेनें मुखी घालोनि ॥ मेरु कैसा रगडिला ॥३१॥
अळिकेनें गिळिला सुपर्ण ॥ मशकीं ग्रासिला महाअग्न ॥ भूतांनीं काळ धरून ॥ समरांगणीं मारिला ॥३२॥
मग सुलोचनेसी उचलोनी ॥ सखिया बैसविती सांवरूनी ॥ पतीची भुजा हृदयीं धरूनी ॥ आक्रंदत सुलोचना ॥३३॥
मग भुजेप्रति बोले वचन ॥ कैसें प्राणपतीस आलें मरण ॥ तरी तें सर्व वर्तमान ॥ लिहून मज विदित करीं ॥३४॥
पतिचरणीं माझें मन ॥ जरी असेल रात्रंदिन ॥ तरीच पत्रीं लिहून ॥ वर्तमान दृश्य करीं ॥३५॥
हाटकरसपात्र पुढें ठेविलें ॥ भूर्जपत्र उकलोनि पसरिलें ॥ लेखनी हाती देतां शीघ्रकाळें ॥ भुजेनें लिहिलें ते समयीं ॥३६॥
नवल अद्भुत वर्तलें ॥ सर्व वर्तमान पत्रीं लिहिलें ॥ सुलोचनेनें पत्र घेतलें ॥ मस्तकीं वंदिलें ते वेळे ॥३७॥
नयनीं लोटले अश्रुपात ॥ शेषकन्या पत्र वाचित ॥ भोंवत्या ललना समस्त ॥ ऐकती निवांत ते काळीं ॥३८॥
ऐकें दशशतमुखकन्यके ॥ सुकुमारे चंपककलिके ॥ मम मानससरोवरमरालिके ॥ प्राणवल्लभे सुलोचने ॥३९॥
जयआशा अंतरीं धरून ॥ गूढस्थळीं करितां हवन ॥ अग्नींतून दिव्य स्यंदन ॥ निघाला पूर्ण राजसे ॥४०॥
फळप्राप्तीचा समय लक्षून ॥ शत्रू आलें तेथें धांवून ॥ चंउ शिळा वरी घालोन ॥ आराध्यदैवत क्षोभविलें ॥४१॥
पर्वत चढला संपूर्ण ॥ शिखरीहून दिधला ढकलून ॥ कीं नदी अवघी उतरून ॥ तीरासमीप बुडाला ॥४२॥
प्रगटतां वैराग्यज्ञान ॥ वरी विषयघाला पडे येऊन ॥ कीं प्राप्त होतां निधान ॥ विवसी येऊनि वरी पडे ॥४३॥
कष्टें करितां वेदाध्ययन ॥ वरी धाड घाली अभिमान ॥ सूर्य सर्व अंबर क्रमून ॥ राहुमुखीं सांपडें जेवीं ॥४४॥
वल्लभे तैसेंच येथे जाहलें ॥ शत्रूंनीं शेवटी वैर साधिलें ॥ प्रारब्धबळ उणें पडलें ॥ होणार न टळे कल्पांतीं ॥४५॥
पुढें दारुण संग्राम मांडिला ॥ परी जय आम्हांस पारखा जाहला ॥ जाऊनि सौमित्रासी मिळाला ॥ शत्रूचा वाढला पराक्रम ॥४६॥
सौमित्र परम निधडा वीर ॥ धनुर्विद्या त्याची अपार ॥ देखोनि उचित दिधलें शिर ॥ राम मित्र जोडिला ॥४७॥
देहआशा जीवीं धरून ॥ भयें शरण गेला बिभीषण ॥ म्यां देहत्रय निरसून ॥ विदेहजामात मित्र केला ॥४८॥
सौमित्र तपस्वी पूर्ण पवित्र ॥ बहुत दिवस निराहार ॥ उतरूनियां सिंधु समग्र ॥ मागावया शिर पातला ॥४९॥
मग मी कृपणता टाकून ॥ निजशिराचें केले दान ॥ तेणें रामचरणीं नेऊन ॥ शिर माझे समर्पिलें ॥५०॥