अर्थशास्त्रम् अध्याय ०३ - भाग १४
कौटिल्य अर्थात् चाणक्य द्वारा रचित अर्थशास्त्र हा प्राचीन ग्रंथ आहे.
१४.०१
गृहीत्वा वेतनं कर्म_अकुर्वतो भृतकस्य द्वादश.पणो दण्डः, संरोधश् च_आ.करणात् ॥
१४.०२
अशक्तः कुत्सिते कर्मणि व्याधौ व्यसने वा_अनुशयं लभेत, परेण वा कारयितुम् ॥
१४.०३
तस्य.व्यय.कर्मणा लभेत भर्ता वा कारयितुम् ॥
१४.०४
"न_अन्यस् त्वया कारयितव्यो, मया वा न_अन्यस्य कर्तव्यम्" इत्य् अवरोधे भर्तुर् अकारयतो भृतकस्य_अकुर्वतो वा द्वादश.पणो दण्डः ॥
१४.०५
कर्म.निष्ठापने भर्तुर् अन्यत्र गृहीत.वेतनो न_असकामः कुर्यात् ॥
१४.०६
"उपस्थितम् अकारयतः कृतम् एव विद्याद्" इत्य् आचार्याः ॥
१४.०७
न_इति कौटिल्यः ॥
१४.०८
कृतस्य वेतनं न_अकृतस्य_अस्ति ॥
१४.०९
स चेद् अल्पम् अपि कारयित्वा न कारयेत् कृतम् एव_अस्य विद्यात् ॥
१४.१०
देश.काल.अतिपातनेन कर्मणाम् अन्यथा.करणे वा न_असकामः कृतम् अनुमन्येत ॥
१४.११
सम्भाषिताद् अधिक.क्रियायां प्रयासं न मोघं कुर्यात् ॥
१४.१२
तेन संघ.भृता व्याख्याताः ॥
१४.१३
तेषाम् आधिः सप्त.रात्रम् आसीत ॥
१४.१४
ततो_अन्यम् उपस्थापयेत्, कर्म.निष्पाकं च ॥
१४.१५
न च_अनिवेद्य भर्तुः संघः कंचित् परिहरेद् उपनयेद् वा ॥
१४.१६
तस्य_अतिक्रमे चतुर्.विंशति.पणो दण्डः ॥
१४.१७
संघेन परिहृतस्य_अर्ध.दण्डः ॥ इति भृतक.अधिकारः ॥
१४.१८
संघ.भृताः सम्भूय.समुत्थातारो वा यथा.सम्भाषितं वेतनं समं वा विभजेरन् ॥
१४.१९
कर्षण.वैदेहका वा सस्य.पण्य.आरम्भ.पर्यवसान.अन्तरे सन्नस्य यथा.कृतस्य कर्मणः प्रत्यंशं दद्युः ॥
१४.२०
पुरुष.उपस्थाने समग्रम् अंशं दद्युः ॥
१४.२१
संसिद्धे तु_उद्धृत.पण्ये सन्नस्य तदानीम् एव प्रत्यंशं दद्युः ॥
१४.२२
सामान्या हि पथि.सिद्धिश् च_असिद्धिश् च ॥
१४.२३
प्रक्रान्ते तु कर्मणि स्वस्थस्य_अपक्रामतो द्वादश.पणो दण्डः ॥
१४.२४
न च प्राकाम्यम् अपक्रमणे ॥
१४.२५
चोरं त्व् अभय.पूर्वं कर्मणः प्रत्यंशेन ग्राहयेद्, दद्यात् प्रत्यंशम् अभयं च ॥
१४.२६
पुनः.स्तेये प्रवासनम्, अन्यत्र.गमने च ॥
१४.२७
महा.अपराधे तु दूष्यवद् आचरेत् ॥
१४.२८
याजकाः स्वा.प्रचार.द्रव्य.वर्जं यथा.सम्भाषितं वेतनं समं वा विभजेरन् ॥
१४.२९
अग्निष्टोम.आदिषु च क्रतुषु दीक्षणाद् ऊर्ध्वं तृतीयम् अंशं, मध्यम.उपसद ऊर्ध्वम् अर्धम् अंशं, सुत्ये प्रातः.सवनाद् ऊर्ध्वं पाद.ऊनम् अंशम् ॥
१४.३०
माध्यन्दिनात् सवनाद् ऊर्ध्वं समग्रम् अंशं लभेत ॥
१४.३१
नीता हि दक्षिणा भवन्ति ॥
१४.३२
बृहस्पति.सव.वर्जं प्रतिसवनं हि दक्षिणा दीयन्ते ॥
१४.३३
तेन_अहर्.गण.दक्षिणा व्याख्याताः ॥
१४.३४
सनानाम् आ.दश.अहो.रात्रात्_शेष.भृताः कर्म कुर्युः, अन्ये वा स्व.प्रत्ययाः ॥
१४.३५
कर्मण्य् असमाप्ते तु यजमानः सीदेद्, ऋत्विजः कर्म समापय्य दक्षिणां हरेयुः ॥
१४.३६
असमाप्ते तु कर्मणि याज्यं याजकं वा त्यजतः पूर्वः साहस.दण्डः ॥
१४.३७
अनाहित.अग्निः शत.गुरु.यज्वा च सहस्रगुः ।
१४.३७
सुरापो वृषली.भर्ता ब्रह्महा गुरु.तल्पगः ॥
१४.३८
असत्.प्रतिग्रहे युक्तः स्तेनः कुत्सित.याजकः ।
१४.३८
अदोषस् त्यक्तुम् अन्योन्यं कर्म.संकर.निश्चयात् ॥
N/A
References : N/A
Last Updated : November 11, 2016
TOP