सायंकाळची पूजा
सायंकाळची पूजा ही पंचोपचार असते. सायंकाळी शुचिर्भूत होऊन देवीसमोर बसून आचमन,प्राणायाम इत्यादी केल्यावर संकल्प करावा.
तिथिर्विष्णुस्त्थावारो नक्षत्रं विष्णुरेवच । योगश्च करणं चैव सर्व विष्णुमयं जगत् ॥
अद्य पूर्वोच्चरित वर्तमान एवंगुण विशेषण - विशिष्टायां शुभपुण्यतिथौ मम आत्मन: श्रुतिस्मृति
पुराणोक्त फलप्राप्त्यर्थ अस्माकं सर्वेषां सहकुटुंबानां क्षेम - स्थैर्य - विजय - अभय-आयुरारोग्य- ऐश्वर्यभिवृध्दयर्थ
द्विपदचतुष्पदसहितानां शांत्यर्थपुष्ट्यर्थतुष्टर्थ समस्त मंगलावाप्त्यर्थ समस्ताभ्युदपार्थच श्रीमहाकाली - महालक्ष्मी -
महासरस्वती - नवदुर्गा देवता प्रीत्यर्थ पंचोपचारपूजनमहं करिष्ये ॥
ध्यान -
ॐ नमो देव्यै महादेव्यै शिवायै सततं नम: । नम: प्रकृत्यै भद्रायै निलता: प्रणता: स्म ताम् ॥
श्री महाकाली-महालक्ष्मी - महासरस्वती - नवदुर्गा देवताभ्यो नम:। ध्यायामि ॥
गंध- श्रीखंड चदनं दिव्यं गंधाढयं सुमनोहरम्‍ । विलेपनं सुरश्रेष्ठि चंदनं प्रतिगृह्यताम ॥
श्रीमहाकाली-महालक्ष्मी-महासरस्व्ती-नवदुर्गा देवताभ्यो नम: ।विलेपनार्थ चंदन समर्पयामि ॥
गंध लावावे
फुले -
माल्यादीनि सुगंधीनि मात्सत्यादिनी वै प्रभो । मयार्पितानि पूजार्थ पुष्पाणि प्रतिगृह्यताम् ॥
श्री महाकाली - महालक्ष्मी-महासरस्वती- नवदुर्गा देवताभ्यो नम: । पूजार्थे पुष्पाणि समर्पयामि ॥
फुले वाहावी
धूप- वनस्प्तिरसोदभूतो गंधाढयो गंध उत्तम: । आघ्रेय सर्व देवानां धूपोयं प्रतिगृह्यताम् ॥
श्रीमहाकाली- श्रीमहालक्ष्मी - महासरस्वती - नवदुर्गा- देवताभ्यो नम: । सुवासार्थे धूपं समर्पयामि ॥
धूप,उदबत्ती ओवाळावी
नीरांजनदीप-
आज्यं च वतिंसंयुक्तं वन्हिना योजितं मया । दीपं गृहाण देवशि त्रैलोक्यतिमिरापह ॥
श्रीमहाकाली-श्रीमहालक्ष्मी - महासरस्वती - नवदुर्गा देवताभ्यो नम: । दीपार्थे नीरांजनदीपं समर्पयामि ॥
उजव्या हाताने नीरांजनदीप ओवाळावा व डाव्या हाताने घंटा वाजवावी
नैवद्य -
नैवद्यं गृह्यतां देवि भक्तिं मे ह्यचलां कुरु । ईप्सितं मे वरं देहि परत्र च परां गतिम्‍।
श्रीमहाकाली-महालक्ष्मी - महासरस्वती - नवदुर्गा देवताभ्यो नम: ।नैवेद्यार्थे यथाशत: दुग्ध- शर्करा- नारिकेलफलचूर्ण - पंचखाद्य-नैवेद्यं - समर्पयामि ॥
दूध-साखर-नारळाचे चूर्ण, पंचखाद्य इत्यादी जे पदार्थ अर्पण करावयाचे असतील ते एका वाटीत ठेवून व पाण्याने चौकोनी मंडल करुन त्यावर ठेवावे .
त्याभोवती पळीभर पाणी फिरवून ताम्हनात तुलसीयुक्त पाणी सोडावे व आपला डावा हात स्वत:च्या डोळ्यावर धरुन उजव्या हाताने जणू आपण
देवीला भरवीत आहोत अशा प्रकारे कृती करावी
ॐ प्राणाय स्वाहा । ॐ अपानाय स्वाहा । ॐ व्यानाय स्वाहा । ॐ उदानाय स्वाहा । ॐ समानाय स्वाहा ।
ॐ ब्रह्मणे स्वाहा । नैवेद्यमध्ये पानीयं समर्पयामि ॥
पळीभर पांणी अर्पण करुन पुन्हा स्वाहाकार म्हणावे व नंतर तीन पळ्या पाणी ताम्हनात सोडावे.
उत्तरापोशनं समर्पयामि । हस्तप्रक्षालनं समर्पयामि । मुखप्रक्षालनं समर्पयामि
नंतर गंधजल अर्पण करुन म्हणावे.
करोद्वर्तनार्थ चंदनं समर्पयामि ॥
यानंतर महानीरांजनदीप-कर्पूरदीप - पंचारती ओवाळून आरत्या म्हणाव्या. राष्ट्रीय प्रार्थना म्हणावी . मंत्रपुष्प श्री देवीला समर्पण करावे. नंतर प्रदक्षिणा घालावी, नमस्कार करावा व पूजासमाप्तीचे पूढील मंत्र म्हणून प्रार्थना करावी .
आवाहनं न जानामि न जानामि तवार्चनम्‌ । पूजां चैव न जानामि क्षम्यतां परमेश्वरि ।
मंत्रहीनं क्रियाहीनं भक्तिहीनं सुरेश्वरि यत्पूजितं मया देवि परिपूर्ण तदस्तु मे ॥
अन्यथा शरणं नास्ति त्वमेव शरणं मम । तस्मात् कारुण्यभावेन रक्षस्व परमेश्वरि ॥
अपराधसहस्त्राणि क्रियंतेऽहर्निशं मया। दासोऽहमिति मां मत्वा क्षमस्व परमेश्वरि ॥
क्षमस्व परमेश्वरि ॥ क्षमस्व परमेश्वरि ॥
अनेन कृतपंचोपचार पूजनेन भगवती श्रीमहाकाली - महालक्ष्मी - महासरस्वती - नवदुर्गा देवता: प्रीयताम्।
ॐ तत्सत ब्रह्मार्पणमस्तु । विष्णवे नमो । विष्णवे नमो । विष्णवे नम: । उदयोऽस्तु । जय जगदंब ॥
नंतर दोन वेळा आचमन करावे आणि तीर्थग्रहण करावे .
नऊ दिवस श्री देवीची व घटाची दिवसा षोडशोपचार व सायंकाळी पंचोपचार पूजा करावी. अंगपूजा करण्याची आवश्यकता नाही. निर्माल्य काढताना फुले तेवढी काढावी . स्नान प्रोक्षणाद्वारे घालावे . रुजत घातलेल्या धान्यावर पूजेच्या वेळी रोज पाणी शिंपडावे . नंदादीपाकडे अहोरात्र लक्ष ठेवणे आवश्यक आहे.
नवरात्रौत्थापन कुलाचाराप्रमाणे करावयाचे असते.