श्रीगणेशाय नमः ॥
जनमेजयो ह्मणे गा मुनी ॥ पुढें कैसी जाहली करणी ॥
तें सांगाजी बोधवचनीं ॥ मजप्रती ॥१॥
कैसा काळयवन आणिला ॥ त्यासी उपाय काय जाहला ॥
तो सांगाजी वहिला ॥ वृत्तांत मज ॥२॥
मग ह्मणे वैशंपायन ॥ राया परिस आतां वचन ॥
जरासंध देशा जाऊन ॥ काय करी ॥३॥
जाहला जाणोनि अपमान ॥ बोलाविला काळयवन ॥
मागुती आला चालोन ॥ जरासंध ॥४॥
तो यवनाचे नगरीं ॥ काळयवन राज्य करी ॥
ऋषिवरदानें महाभारीं ॥ अजिंक्य तो ॥५॥
तंव तेथें गेला नारद ॥ काळयवनासि करी अनुवाद ॥
ह्मणे पीतवस्त्राचा गोविंद ॥ जाण निरुता ॥६॥
मेघश्याम चतुर्भुज ॥ करीं कमळ गदा अंबुज ॥
कंठीं कौस्तुभ मणि विराज ॥ जाणिजे तुवां ॥७॥
तनु सुरेख सुनीळ ॥ करचरण जैसे रातोत्पल ॥
मुकुटीं नवरत्‍नांचे झळाळ ॥ हृदयीं विप्रपद ॥८॥
गळां वैजयंती माळा ॥ तुलसीमंजिरीवरी मेखळा ॥
तो जाणावा गा भूपाळा ॥ श्रीकृष्णदेवो ॥९॥
ऐसा वोळखावा लक्षणीं ॥ त्यासि युद्धकरिता नाहीं कोणी ॥
ऐसें सांगे नारदमुनी ॥ काळयवनासी ॥१०॥
तूं ऋषीचा वरदानी ॥ तुज न पुरती यादवकोणी ॥
तरी यादवांसि भिडतां रणीं ॥ भय नसे तुज ॥११॥
ऐसा करोनि अनुवाद ॥ जरासंधाजवळी गेला नारद ॥
तयाप्रति सांगे भेद ॥ सकळ त्याचा ॥१२॥
राया आलिया यवनवीर ॥ तो यादवांचा करील संहार ॥
त्यासी नचले प्रतिकार ॥ जुंझावयाचा ॥१३॥
मुनीसि ह्मणे जरासंधवीर ॥ त्यासि कोणाचा असे वर ॥
तंव बोले ब्रह्मकुमर ॥ जरासंधासी ॥१४॥
गर्गाचार्य महामुनी ॥ नित्य लोहचूर्णाचिये भक्षणीं ॥
दहासहस्त्र वर्षें अनुष्ठानीं ॥ राहिला तो ॥१५॥
त्यासि यादवीं दीधली कुमरी ॥ ते पूर्ण तारुण्यें उपवरी ॥
परि गर्ग ब्रह्मचारी ॥ न पाहे तियेसी ॥१६॥
ऐसा तो मुनी विख्यात ॥ यादवांचा असे जामात ॥
परि स्त्रियेसि नेदी एकांत ॥ तापसपणें ॥१७॥
तंव कोणे एके काळीं ॥ शालंकीं मांडिली रळी ॥
कीं हा नपुंसक सर्वकाळीं ॥ ह्मणती तया ॥१८॥
ऐसें तेणें ऐकतां कानीं ॥ मग खवळला तो मुनी ॥
निघाला होवोनि साभिमानी ॥ रुद्रसेवे ॥१९॥
नित्य सेवी लोहचूर्ण ॥ केलें द्वादशवर्षें धूम्रपान ॥
तंव रुद्र जाहला प्रसन्न ॥ ह्मणे माग काहीं ॥२०॥
मुनि ह्मणे देवा महेशा ॥ मज पुत्र दे गा ऐसा ॥
जो या यादवांचिया वंशा ॥ जिंकों शके ॥२१॥
मग रुद्र ह्मणे तथास्तु ॥ पुरेल मनींचा मनोरथु॥
ऐसें ह्मणोनि जगन्नाथु ॥ अदृश्य जाहला ॥२२॥
मुनि हर्षें झाला निर्भर ॥ गांवा येतां ऋषेश्वर ॥
यवनें केला पाहुणेर ॥ गर्गमुनीसी ॥२३॥
तयाचिया लाहोनि सन्माना ॥ हर्ष जाहला ब्राह्मणा ॥
ह्मणे इच्छित माग यवना ॥ प्रसन्न झालों ॥२४॥
मग ह्मणे यवनराजा ॥ मज नाहीं पुत्रप्रजा ॥
स्त्रिया असती वांझा ॥ आमुचे घरीं ॥२५॥
त्या यवनाची मुख्य राणी ॥ काळी नामें गुणनिधानी ॥
ती धाडिली श्रृंगारोनी ॥ ऋषीजवळी ॥२६॥
येरें मंत्रोनि अक्षरीं ॥ पुत्र रचिला तिचे उदरीं ॥
मग निघाला गर्गाचारी ॥ तेथोनियां ॥२७॥
ऐसा तो जन्मला दारुण ॥ त्या यवनरायाचा नंदन ॥
रुपें सांवळा काळयवन ॥ नाम तयाचें ॥२८॥
राया आतां तो काळयवन ॥ यादवांचें कुळदहन ॥
ऐसा नारदें सांगितला प्रश्न ॥ जरासंधासी ॥२९॥
तुज नागवती कृष्णबळिभद्र ॥ तरी आणीं यवनपुत्र ॥
तो करील निश्चयें संहार ॥ यादवांचा ॥३०॥
नीलकंठाचें वरदान ॥ आणि गर्गऋषीचा नंदन ॥
ऐसा असे तो काळयवन ॥ ब्रह्मपुत्र ॥३१॥
मग मिळोनि समस्तीं ॥ भाट पाठविला यवनाप्रती ॥
मागोनि आणिला त्वरितीं ॥ काळयवन ॥३२॥
तयासि झुंजतां रणीं ॥ काहीं नकरावी काचणी ॥
ऐसें सांगोनि नारदमुनी ॥ आला कृष्णाप्रती ॥३३॥
ह्मणे तो येतसे तुझा वैरी ॥ वेगीं सांडी मथुरानगरी ॥
ऐसें सांगोनि झडकरी ॥ गेला नारद ॥३४॥
मग कृष्ण आणि बळिभद्र ॥ यादवां सांगती विचार ॥
काळयवनासवें धीर ॥ नव्हे आह्मां ॥३५॥
हे समस्त मथुरानगरी ॥ नेवोनि घालारे डोंगरीं ॥
सकळांहीं निघावें गौभारीं ॥ बाळकेंसीं ॥३६॥
मग बोले विकुद्रु वीर ॥ कृष्णा तूं येवढा झुंजार ॥
तरि काळयवनाभेणें सागर ॥ सेवितोसि कां ॥३७॥
मग बोले कृष्णराणा ॥ मी येकला मारुं कवणा ॥
येकला सिंह तरी गजग्रामा ॥ भिवोंशके ॥३८॥
ह्मणोनि दाखवावया दृष्टांत ॥ सर्प आणवी गोपिनाथ ॥
घटीं घातला धुंधुवात ॥ महाफणी ॥३९॥
मग वस्त्रें बांधोनि त्या वेळीं ॥ धाडिला काळयवना जवळी ॥
हे वस्तु तुह्मां वनमाळीं ॥ धाडिली असे ॥४०॥
दृष्टीं पाहे यवननाथ ॥ तंव सर्प देखिला धुंधुवात ॥
मग विचारोनि मनांत ॥ रचिला मंत्र ॥४१॥
जे कृष्ण आहे सर्पवंत ॥ हा आह्मां जाणविला दृष्टांत ॥
तरी बहुतांसि काय मदोन्मत्त ॥ पुरों शके ॥४२॥
मग आणोनि पिपीलिका ॥ लक्षकोटी त्या अनेका ॥
घटीं घालोनियां मुखा ॥ बांधिलें वस्त्रें ॥४३॥
तो धाडिला मथुरेप्रती ॥ कृष्ण मुख सोडोनि पाहती ॥
तंव वेगळालिया अस्थी ॥ सर्पाचिया ॥४४॥
यादवां ह्मणे यदुनंदन ॥ मज नागवील काळयवन ॥
आतां पळाल तरी प्राण ॥ वांचेल तुमचा ॥४५॥
मी येकला न पुरें समस्तां ॥ हें आणिलें तेणें दृष्टांता ॥
हे हरिवंशींची कथा ॥ सांगितली ॥४६॥
तंव आले कृष्णाचे हेर ॥ ह्मणती आलें परचक्र ॥
पुढां येताति महाभार ॥ काळयवनाचे ॥४७॥
मग कृष्ण ह्मणे बळिभद्रा ॥ मी येकला राहीन घरा ॥
तुह्मीं यादवप्रजा समग्रा ॥ घेवोनि जावें ॥४८॥
समुद्राचिये निकट तीरीं ॥ रचिली द्वारकानगरी ॥
तेथें जावोनि समग्रीं ॥ राहावें तुह्मीं ॥४९॥
मग बोलाविला वैनत ॥ तयासि सांगे गोपिनाथ ॥
नगर रचावें क्षणांत ॥ समुद्रतीरीं ॥५०॥
तेणें आणोनि विश्वकर्मा ॥ रचिलें नगर वैकुंठउपमा ॥
कनक रत्‍नांची चित्रधामा ॥ देत वोप ॥५१॥
मग लोकां दीधला निघावा ॥ कृष्ण सांगे बळदेवा ॥
अश्वरथेंसीं यादवां ॥ न्यावें द्वारके ॥५२॥
मग ते निघाले समस्त ॥ आपुलाले घेऊनि अश्वरथ ॥
हें भागवतीचें मत ॥ बोलिलों असे ॥५३॥
परि पुराणीं विष्णूचेनि मतें ॥ कीं रात्री नेलीं निद्रिस्थें ॥
पेवें ठेवे मंडप वित्तें ॥ बाळकेंसीं ॥५४॥
मग सरलिया सुषुप्ति अवस्था ॥ गोधनें सोडिलीं पाहाटां ॥
तंव समुद्रजळाचा भोंवता ॥ देखिला वेढा ॥५५॥
परि जाहला हाहाःकार ॥ ह्मणती प्रळय मांडिला थोर ॥
कीं मथुरेवांचूनि समग्र ॥ बुडाला देश ॥५६॥
आतां हेंही विरेल डिखळ ॥ ह्मणोनि बाळकां झोंबती सकळ ॥
मग ठेवे काढोनि अचळ ॥ धरिती पोटीं ॥५७॥
तें श्रुत जाहलें बळिभद्रा ॥ तेणें नगरीं केली पुकारा ॥
जे कृष्णें आणिली मथुरा ॥ रात्रिमध्यें ॥५८॥
पाहती नगरींची खुण ॥ तंव तेचि वृक्ष तेंचि अंगण ॥
पेवें पाली द्रव्यकण ॥ तेंचि असे ॥५९॥
मग होवोनि विस्मित ॥ लोक जाहले निश्चिंत ॥
ह्मणती कृष्ण परमदैवत ॥ यादवकुळीं ॥६०॥
ऐसा तो लीलालाघवी ॥ येका निजवी येका जागवी ॥
हें सांगितलें स्वभावीं ॥ कथेसारिखें ॥६१॥
तो असे सहजसमर्थ ॥ येकला येक अनंत ॥
हे स्तुति करितां ग्रंथ ॥ नपुरे मज ॥६२॥
द्वारके पाठविला संकर्षण ॥ आपण येकला श्रीकृष्ण ॥
तंव आला काळयवन ॥ मथुरेवरी ॥६३॥
कृष्ण देखिला नगरद्वारीं ॥ मेघवर्ण पीतांबरधारी ॥
ह्मणे हाचि निश्चयें श्रीहरी ॥ नारदखुणें ॥६४॥
जरी यासि करुं तुंबळ ॥ तरी सवें नाहीं दळ ॥
रथेंसीं झुंजों तरी भूपाळ ॥ हांसती मज ॥६५॥
हा असे चरणचाली ॥ मग आपण उतरे रथाखालीं ॥
ह्मणे जरासंध बांधला कालीं ॥ तोचि हरी हा ॥६६॥
आणि मारिला कंसासुर ॥ तूं तंव दैत्यवनाचा कुठार ॥
तरी आतां करीन संहार ॥ तुझिया कुळाचा ॥६७॥
कृष्णाहातीं न देखे शस्त्र ॥ आपणही ठेवी धनुष्यशर ॥
मग धांविन्नला शीघ्र ॥ धरावयासी ॥६८॥
मागुल्या पाउलीं कृष्णनाथ ॥ लीलेनें निघाला चालत ॥
तंव धांवला गर्गसुत ॥ हरिमागें ॥६९॥
हातावितीचें अंतर ॥ काहीं धांवे काहीं स्थिर ॥
कृष्णासि घालूं पाहे कर ॥ काळयवन ॥७०॥
आतां धरीन ह्मणे हरी ॥ ऐसा नेला गिरिकंदरीं ॥
तंव सैन्य अंतरलें दूरी ॥ काळयवनाचें ॥७१॥
गणगंधर्व ब्रह्मचारी ॥ योगी धरिती नानापरी ॥
परि जवळी असतांहि शरीरीं ॥ दूर तयां जो ॥७२॥
तो एका दूरी एका जवळी ॥ दुरावितां नाहीं वेगळी ॥
आतां असो हे दिव्य बोली ॥ परमार्थाची ॥७३॥
पूर्वभक्तीचा पुढार ॥ तें जाणोनि गेला शारंगधर ॥
जेथें निद्रिस्थ असे अंगार ॥ मुचुकुंद पैं ॥७४॥
तो मांधातयाचा सुत ॥ सूर्यवंशींचा नृपनाथ ॥
मुचुकुंदनामें विख्यात ॥ अठ्ठावीस युगें ॥७५॥
तो जाणोनि पूर्ण भक्त ॥ पूर्वबोल करावया सत्य ॥
ह्मणोनि आला अनंत ॥ तया स्थाना ॥७६॥
आणि वधावा काळयवन ॥ युद्धाविणें घ्यावा प्राण ॥
ह्मणोनि आला श्रीकृष्ण ॥ तया स्थानीं ॥७७॥
मग आपुला कटिबंध ॥ तेणें झांकिला मुचुकुंद ॥
पीतांबर टाकोनि गोविंद ॥ अदृश्य जाहला ॥७८॥
मागां येतसे काळयवन ॥ जैसा पतंग दीप देखोन ॥
कीं नदी जाय धांवोन ॥ सागराप्रती ॥७९॥
येवोनियां काळयवन ॥ मुचुकुंदासि ह्मणे हाचि श्रीकृष्ण ॥
ह्मणोनि हाणितला चरण ॥ हृदयावरी ॥८०॥
जैसा पेटारींचा फुंकिला फणी ॥ कीं कुंडीं चेतविला अग्नी ॥
अथवा नेत्र उघडी शूळपाणी ॥ मदनावरी ॥८१॥
जंव उघडिला नेत्रबुबुळ ॥ तंव निघाला अग्निकल्लोळ ॥
काळयवनाचें तात्काळ ॥ झालें भस्म ॥८२॥
मग भोंवतें पाहे मुचुकुंद ॥ ह्मणे मज कोणें केलें सावध ॥
जीवीं होतसे आनंद ॥ कवणेगुणें ॥८३॥
कोटि सूर्यांचें महातेज ॥ प्रभा फांकली असे चोज ॥
आणि हा पीतांबर मज ॥ दीधला कवणें ॥८४॥
जंव करी दृष्टिन्याहाळा ॥ तंव देखिलें नंदगोपाळा ॥
चतुर्भुज ब्रह्मगोळा ॥ विरुढला जो ॥८५॥
शंख चक्र गदा कमळ ॥ कंठीं कौस्तुभ वैजयंती माळ ॥
मेघश्याम वरी झळाळ ॥ पीतांबराचा ॥८६॥
चरणीं ब्रीदाचा तोडर ॥ प्रथम वयसा निमासुर ॥
कर्णीं कुंडलें मकराकार ॥ माथां दिव्यमुकुट ॥८७॥
ह्मणे काय देखतसें स्वप्न ॥ तंव झालें मागील ज्ञान ॥
मग घातलें लोटांगण ॥ गोविंदचरणीं ॥८८॥
प्रेमें केला जयजयकार ॥ ह्मणे आज मी जाहलों पवित्र ॥
मज द्यावजी नाभिकार ॥ देववाणीचा ॥८९॥
मग बोलिला श्रीअनंत ॥ तुझा पूर्ण होईल मनोरथ ॥
कैवल्य पावसील ह्मणोनि हात ॥ ठेविला मस्तकीं ॥९०॥
आतां जाईं स्वस्थानाप्रती ॥ देहाची करीं निवृत्ती ॥
मग पावसि स्वयंज्योती ॥ सत्य जाण ॥९१॥
ऐसा देवोनियां वर ॥ केला दुष्टाचा संहार ॥
तेथोनि गेला शारंगधर ॥ द्वारकेसी ॥९२॥
मग ह्मणे जन्मेजयो ॥ येक असे जी संदेहो ॥
मुचुकुंदासि कृष्णदेवो ॥ भेटला कवणेगुणें ॥९३॥
कैसा मागील पुढार ॥ कवणाचा असे जी वर ॥
अठ्ठावीस युगें नृपवर ॥ निद्रिस्थ कां ॥९४॥
तंव ह्मणे वैशंपायन ॥ सूर्यवंशमुकुटरत्‍न ॥
इक्ष्वाकुरायाचा नंदन ॥ मांधाता जो ॥९५॥
त्या मांधातयाचा सुत ॥ मुचुकुंद नामें विख्यात ॥
तो राज्य करी नृपनाथ ॥ अयोध्येचें ॥९६॥
तंव उठला दैत्य तारक ॥ तयासि प्रसन्न चतुर्मुख ॥
मग पळविला त्रिलोक ॥ तेणें असुरें ॥९७॥
संवत्सर साठीसहस्त्र ॥ झुंजले देव आणि असुर ॥
परि देव पळाले समग्र ॥ दैत्यभेणें ॥९८॥
ते सांगावी सविस्तर कथा ॥ तरि ग्रंथ न पुरे लिहितां ॥
दृष्टांत देइजे समस्ता ॥ तारकासुराचा ॥९९॥
देवीं सांडिली अमरावती ॥ तों नारदें सांगितलें त्यांप्रती ॥
कीं भूमंडळींचा नृपती ॥ मुचुकुंद नामा ॥१००॥
त्याचे पुण्यासि नाहीं पार ॥ तपव्रतांचा कनकाचळ ॥
आणि समरंगणीं धनुर्धर ॥ नाहीं दुजा ॥१॥
तो कासेभाषेचा निर्मळ ॥ आचारनिष्ठ धर्मशीळ ॥
पराक्रमें रक्षील भूपाळ ॥ अमरावती हे ॥२॥
मग तो घालोनि विमानीं ॥ मुचुकुंद आणिला वज्रपाणीं ॥
तया निरविली राजधानी ॥ अमरावती ते ॥३॥
तो धनुर्धरशिरोमणी ॥ तारकासि झुंजे समरंगणीं ॥
दोन युगेंवरी नयनीं ॥ नाहीं निद्रा ॥४॥
तो घेऊं पाहे अमरावती ॥ तयासि बाणीं पिटी नृपती ॥
जैसे ज्ञानियापुढें दुर्मती ॥ राहों न शकती ॥५॥
पुढें जन्मला रुद्रकुमर ॥ जो बोलिजे षड्‌वक्र ॥
मग तेणें वधिला असुर ॥ तारकासुर तो ॥६॥
मुचुकुंदासि विनवी शचीनाथ ॥ राया तूं श्रमलासि बहुत ॥
तरि मागावें गा उचित ॥ प्रसन्न झालों ॥७॥
येरु ह्मणे द्यावें कैवल्यदान ॥ येर तवप्रसादें असे संपूर्ण ॥
तंव देव ह्मणती हें वचन ॥ बोलिलासि वायां ॥८॥
त्याचा ब्रह्मादिकां नकळे पार ॥ तेथें आह्मी कायसे सुरवर ॥
परि तुवां कष्ट केले अपार ॥ तरी ऐक गा ॥९॥
महाविष्णूचेनि दर्शनें ॥ तें तूं पावसी आणिके गुणें ॥
तरि द्वापारीं भेटलिया खुणें ॥ हरि वोळखावा ॥११०॥
चतुर्भुज वैजयंती ॥ कंठीं कौस्तुभ महा दीप्ती ॥
श्रीवत्सलांछन अंगकांती ॥ मेघवर्ण ॥११॥
शंख पद्म गदा चक्र ॥ जया परिधान पीतांबर ॥
हें सांगितलें समग्र ॥ खुणें तयासी ॥१२॥
मग ह्मणे नृपनाथ ॥ स्वलोक तरी निमाला समस्त ॥
आतां काय जाऊं तेथ ॥ अयोध्येसी ॥१३॥
मी शिणलों असें झुंजारीं ॥ जागिन्नलों दिवसरात्रीं ॥
तरी निद्रा द्यावी जी शरीरीं ॥ अनंत वर्षें ॥१४॥
मग ह्मणती देव समस्त ॥ तुज करील जो जागृत ॥
तो होईल भस्मभूत ॥ सत्य जाण ॥१५॥
मुचुकुंद आला मृत्युभुवना ॥ अठ्ठावीस युगें केलें शयना ॥
इतुक्यांत भेटला यादवसणा ॥ निद्रांतीं तया ॥१६॥
ऐसा सांगितला वृत्तांत ॥ तंव आणिक पुसे भारत ॥
कैसा जन्मला रुद्रसुत ॥ षण्मुख तो ॥१७॥
मग तयासि ह्मणे मुनी ॥ रुद्रें पर्णिली भवानी ॥
परि दोघां असे विघडणी ॥ तपःश्रियेची ॥१८॥
ऐसें जाणोनि विपरीत ॥ देव ह्मणती समस्त ॥
रुद्रसुतावांचोनि जैत ॥ नये आह्मां ॥१९॥
देवीं विचारोनि सकळीं ॥ अग्नि पाठविला शिवाजवळी ॥
कीं कामें चेतवोनि चंद्रमौळी ॥ भेटवीं उमा ॥१२०॥
मग तो आला कृशान ॥ तंव ध्यानस्थ पंचानन ॥
रुप आला पालटोन ॥ मयूराचें ॥२१॥
तेणें मांडिलें तांडवनृत्य ॥ पिसें वाजवी स्वर सप्त ॥
तेणें नादें झाला जागृत ॥ महादेवो ॥२२॥
दृष्टीं पाहे पशुपती ॥ तंव मयूर नाचतसे गीतीं ॥
तेणें उपजली कामप्रीती ॥ विरहानळें ॥२३॥
मग नृत्याचे समरसीं ॥ संतोष जाहला मानसीं ॥
तेणें वोलंडला तापसी ॥ अमोघ वीर्य ॥२४॥
तें वीर्य लोटलें वसुंधरे ॥ परि काहीं प्राशिलें मयूरें ॥
जठर भरोनि वक्त्रें ॥ सांडिलें काहीं ॥२५॥
तेथें आली शैलनंदिनी ॥ ह्मणे भली गे तूं मेदिनी ॥
या बीजाची असें धनी ॥ मीचि येकी ॥२६॥
ऐसी तूं वो लंपट क्षिती ॥ मग शाप बोलिली पार्वती ॥
कीं तुज भोगितील भूपती ॥ असंख्यात ॥२७॥
मग बोले वसुंधरा ॥ म्यां प्रार्थिलें नाहीं रुद्रा ॥
मज सर्वांचिया आधारा ॥ रचिलें देवें ॥२८॥
मज नाहीं शत्रुमित्र ॥ चंदन हो कां अंगार ॥
अमृत आणि विखार ॥ समान मज ॥२९॥
मज त्वां शापिलें अकारण ॥ आतां घेईं प्रतिवचन ॥
तुझ्या उदरीं प्रजादान ॥ नव्हे रुद्राचें ॥१३०॥
जें कां मयूराचें वमन ॥ तें जाहलें शुद्ध कांचन ॥
दुजें वमनाचें आन ॥ तें जाहलें रुपें ॥३१॥
ऐशा झालिया सप्त धातु ॥ हे रामायणींची मातु ॥
पद्मपुराणींचा वृत्तांतु ॥ अनारिसा हा ॥३२॥
तेथें ब्राह्मणाचेनि वेषें ॥ अग्नि आला असे भिक्षे ॥
तो अतीत जाऊं नये विन्मुखें ॥ जाणितलें उमेनें ॥३३॥
मग रुद्रवीर्य होतें पात्रीं ॥ ते तयासि घातली माधोकरी ॥
तें अमृत ह्मणोनि उदरीं ॥ घालीत अग्नी ॥३४॥
तेणें वाढलें त्याचें उदर ॥ रुद्रबीज महा थोर ॥
तेणें कृश जाहलें शरीर ॥ अग्निपुरुषाचें ॥३५॥
तंव सप्तऋषींच्या युवती ॥ वांचोनियां अरुंधती ॥
साही आल्या गंगेप्रती ॥ स्नानालागीं ॥३६॥
त्या माघमासीं ऋतुमंता ॥ आंगीं झालिया सुस्नाता ॥
सीर्ते तयांसि पावे व्यथा ॥ तैं आलिंगिला अग्नी ॥३७॥
वीर्य संचरलें इंद्रियद्वारीं ॥ तोचि गर्भ राहिला सुंदरी ॥
दृष्टीं पाहती तंव उदरीं ॥ अनारिसें दिसे ॥३८॥
कीं आह्मां देखती प्राणेश्वर ॥ तैं कोपतील साचार ॥
ह्मणोनि उदरें चिरोनि समग्र ॥ सांडिती गर्भां ॥३९॥
आणिक असे पुराणांतरीं ॥ कीं गर्भ सांडिला रोमरंध्रीं ॥
जान्हवीच्या पुण्यतीरीं ॥ कुशांमाजी ॥१४०॥
मग त्या गर्भांचिया अंबिका ॥ तप साधनें गेल्या परलोका ॥
त्या गगनीं जाहल्या कृत्तिका ॥ साही जणी ॥४१॥
तीं आंगें एकवटलीं समग्रें ॥ एक पिंड सहा वक्त्रें ॥
तंव देखिलें शब्दमात्रें ॥ नारददेवें ॥४२॥
तेणें तो रुद्रबालक ॥ उमेसि दाखविला तारकांतक ॥
ह्मणे स्तनीं लावोनि कार्तिक ॥ वाढवीं दुर्गें ॥४३॥
ऐसा जन्मला रुद्रसुत ॥ जो दैत्यकुळासि धूमकेत ॥
मग येवोनि सुरनाथ ॥ नेला षण्मुख तो ॥४४॥
तेव्हां मांडलें युद्ध घोर ॥ जाणों मिळाले मेरुमांदार ॥
तैं मांडला असे पुढार ॥ देवदैत्यांचा ॥४५॥
आतां असो हा विस्तारु ॥ सांगतां न सरे वीरु ॥
पुढें असे कथाकल्पतरु ॥ बोलणें ग्रंथ ॥४६॥
जैसे गरुडाचे पक्षवातीं ॥ सर्पांचे पाय पोटीं जाती ॥
तैसी दैत्यासि केली भ्रांती ॥ षडाननें ॥४७॥
यापरि जन्मला रुद्रसुत ॥ सुखी जाहला सुरनाथ ॥
पुढें पुसेल भारत ॥ आणिक कांहीं ॥४८॥
वधिला तो तारकासुर ॥ पुष्पें वर्षला सुरेश्वर ॥
देवीं केला जयजयकार ॥ षडाननासी ॥४९॥
आतां ऐका पुण्यावन ॥ द्वारावतीचें आख्यान ॥
तें मुक्तीचें मूलस्थान ॥ ह्मणे कृष्णयाज्ञवल्की ॥१५०॥
इति श्रीकथाकल्पतरु ॥ द्वितीयस्तबक मनोहरु ॥
षडाननजन्मप्रकारु ॥ तृतीयो‍ऽध्यायीं कथियेला ॥१५१॥
श्रीसांबसदाशिवार्पणमस्तु ॥