|
यज्ञः [yajñḥ] [यज्-भावे न]
A sacrifice, sacrificial rite; any offering or oblation; यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवाः; तस्माद्यज्ञात् सर्वहुतः &c.; यज्ञाद् भवति पर्जन्यो यज्ञः कर्मसमुद्भवः [Bg.3.14.]
An act of worship, any pious or devotional act. (Every householder, but particularly a Brāhmaṇa, has to perform five such devotional acts every day; their names are: भूतयज्ञ, मनुष्ययज्ञ, पितृयज्ञ, देवयज्ञ, and ब्रह्मयज्ञ, which are collectively called the five 'great sacrifices'; see महायज्ञ, and the five words separately.)
N. N. of Agni.
Of Viṣṇu; ऋषयो यैः पराभाव्य यज्ञघ्नान् यज्ञमीजिरे [Bhāg.3.22.3.] -Comp.
-अंशः a share of sacrifice ˚भुज् m. a deity, god; निबोध यज्ञांशभुजामिदानीम् [Ku.3.14.] -अ(आ)गारः,
-रम् a sacrificial hall.
अङ्गम् a part of a sacrifice.
any sacrificial requisite, a means of a sacrifice; यज्ञाङ्गयोनित्वमवेक्ष्य यस्य [Ku.1.17.]
पशुः an animal for sacrifice, a sacrificial victim.
a horse.
-पात्रम्, -भाण्डम् a sacrificial vessel.
-पुंस्, -पुमान् m. m. N. of Viṣṇu.
-पुरुषः, -फलदः epithets of Viṣṇu.
भागः a portion of a sacrifice, a share in the sacrificial offerings.
a god, deity. ˚ईश्वरः N. of Indra. ˚भुज् m. a god, deity.
-भावनः N. N. of Viṣṇu.
-भावित a. a. honoured with sacrifice; इष्टान् भोगान् हि वो देवा दास्यन्ते यज्ञभाविताः [Bg.3.12.]
-भुज् m. m. a god.
-भूमिः f. f. a place for sacrifice, a sacrificial ground.
-भूषणः white darbha grass.-भृत् m. an epithet of Viṣṇu.
-भोक्तृ m. m. an epithet of Viṣṇu or Kṛiṣṇa.
-महीत्सवः a great sacrificial caremony.
-योगः the Udumbara tree.
-रसः, -रेतस् n. n. Soma.
-वराहः Viṣṇu in his boar incarnation.
-वल्लिः, -ल्ली f. f. the Soma plant.
-वाटः a place prepared and enclosed for a sacrifice.
-वाह a. a. conducting a sacrifice.
वाहनः an epithet of Viṣṇu.
a Brahmaṇa.
N. N. of Śiva.
-वृक्षः the fig-tree.-वेदिः,
-दी f. f. the sacrificial altar.
-शरणम् a sacrificial shed or hall, a temporary structure under which a sacrifice is performed ; [M.5.]
-शिष्टम्, -शेषः -षम् the remains of a sacrifice; यज्ञशिष्टाशिनः सन्तो मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः [Bg.3.13;] यज्ञशेषं तथामृतम् [Ms.3.285.] -शील a. zealously performing sacrifice; यद् धनं यज्ञशीलानां देवस्वं तद् विदुर्बुधाः [Ms.11.2.]
-श्रेष्ठा the Soma plant.-संस्तरः the act of setting up the sacrificial bricks; यज्ञ- संस्तरविद्भिश्च [Mb.1.7.42.]
-सदस् n. n. a number of people at a sarifice.
-संभारः materials necessary for a sacrifice.
-सारः an epithet of Viṣṇu.
-सिद्धिः f. f. the completion of a sacrifice.
-सूत्रम् see यज्ञोपवीत; अन्यः कृष्णाजिन- मदाद् यज्ञसूत्रं तथापरः [Rām.1.4.21.]
-सेनः an epithet of king Drupada.
-स्थाणुः a sacrificial post.
-हन् m. m.,-हनः epithets of Śiva.
-हुत् m. m. a sacrificial priest.
(गः) the glomerous figtree (उदुम्बर).
the Khadira tree.
the black-spotted antelope.
अन्तः the completion of a sacrifice.
an ablution at the end of a sacrifice for purification.
a supplementary sacrifice. ˚कृत् m. N. of Viṣṇu.
-अरिः an epithet of Śiva.-अर्ह a.
deserving sacrifice.
fit for a sacrifice. (-m. dual) an epithet of the Aśvins.
-अवयवः N. N. of Viṣṇu.-अशनः a god.
-आत्मन् m. m.
-ईश्वरः N. N. of Viṣṇu.-आयुधम् an implement of a sacrifice. These are said to be ten in number; स्पयश्च कपालानि च अग्निहोत्रहवणी च शूर्पं च कृष्णाजिनं च शम्या चोलूखलं च मुसलं च दृषच्चोपला एतानि वै दश यज्ञायुधानीति (quoted in ŚB. on [MS.4.7.] )
ईशः N. of Viṣṇu.
of the sun.
-इष्टम् a kind of grass (दीर्घरोहिततृण).
-उपकरणम् any utensil or implement necessary for a sacrifice.
-उपवीतम् the sacred thread worn by members of the first three classes (and now even of other lower castes) over the left shoulder and under the right arm; see [Ms.2.63;] वामांसावलम्बिना यज्ञोपवीतेनोद्भासमानः K.; कौशं सूत्रं त्रिस्त्रिवृतं यज्ञोपवीतम् ...... Baudhāyana; (originally यज्ञोपवीत was the ceremony of investiture with the sacred thread).
-उपासक a. a. performing sacrifices.
-कर्मन् a. a. engaged in a sacrifice. (-n.) a sacrificial rite.
-कल्प a. a. of the nature of a sacrifice or sacrificial offering.
-कालः the last lunar day of every fortnight (full-moon and newmoon).
-कीलकः a post to which the sacrificial victim is fastened.
-कुण्डम् a hole in the ground made for receiving the sacrificial fire.
-कृत् a. a. performing a sacrifice. (-m.)
a priest conducting a sacrifice.
क्रतुः a sacrificial rite; [Ait. Br.7.15.]
a complete rite or chief ceremony.
an epithet of Viṣṇu; ईजे च भगवन्तं यज्ञक्रतुरूपम् [Bhāg.5.7.5.]
-क्रिया a sacrificial rite.
-गम्य a. a. accessible by sacrifice (Viṣṇu).
-गुह्यः N. N. of Kṛiṣṇa.
-घ्नः a demon who interrupts a sacrifice.
-दक्षिणा a sacrificial gift, the fee given to the priests who perform a sacrifice.
दीक्षा admission or initiation to a sacrificial rite.
performance of a sacrifice; (जननम्) तृतीयं यज्ञदीक्षायां द्विजस्य श्रुतिचोदनात् [Ms.2.169.]
-द्रव्यम् anything (e. g. a vessel) used for a sacrifice.
-द्रुह् m. m. an evil spirit, a demon.
-धीर a. a. conversant with worship or sacrifice.
पतिः one who institutes a sacrifice. See यजमान.
-पत्नी the wife of the institutor of a sacrifice.
|