व्यर्थ करिती पुरश्र्चरण ॥ स्त्रियेनें हरूनि नेलें मन ॥ करूं बैसतां जो ध्यान ॥ तों ध्यानीं चिंतन स्त्रियेचें ॥५१॥
काय अध्ययन काय कीर्तन ॥ व्यर्थ गेले पुराणश्रवण ॥ काय करूनि धर्म दान ॥ स्त्रियांनीं मन हरियेले ॥५२॥
स्त्री स्वरूपाची धरोन दिवी ॥ महानरकाची वाट दावी ॥ सज्ञानीयासही भुलवी ॥ वनीं हिंडवी विषयांचिया ॥५३॥
कीं काळें दूती पाठविली देखा ॥ चाळवूनि नेत महानरका ॥ दुराविलें मोक्षसुखा ॥ अधःपातीं पाडिलें ॥५४॥
आतां असो हा अनुवाद ॥ जरी कृपा करील ब्रह्मानंद ॥ तरीच तुटेल भवबंध ॥ हृदयीं बोध ठसावे ॥५५॥
जरी कृपा करील जगज्जीवन ॥ तरी हरिरूप दिसे जन वन ॥ कैचा पुरुष नपुंस कामिन ॥ व्यापिलें पूर्ण श्रीरामें ॥५६॥
नर नारी मिथ्याभास ॥ अवघा ओतला पुराणपुरुष ॥ जैं कृपा करील सर्वेश ॥ ब्रह्मानंद स्वामी पैं ॥५७॥
असो आतां श़ृंगीऋषी ॥ म्हणे कधीं येतील ते तापसी ॥ तों अकस्मात त्या समयासी ॥ रंभा ऊर्वशी पातल्या ॥५८॥
उत्तम स्वरूपें मंजुळ गायन ॥ सुंदर मुख आकर्णनयन ॥ श़ृंगीलागीं खुणावून ॥ कामभाव दाविती ॥५९॥
नानापक्वान्नें अमृतफळें ॥ श़ृंगीस देती बहु रसाळें ॥ मग तो उतरोनि खालें ॥ जवळी येवोनि बैसला ॥१६०॥
तयांसी पुसे आवडीकरून ॥ सांगा तुमचीं नामखूण ॥ हीं गलंडें काय म्हणोन ॥ वक्षःस्थहीं तूमच्या पैं ॥६१॥
येरी गदागदां हांसती ॥ तुझिया माथां श़ृंग निश्र्चिती ॥ म्हणोनि श़ृंगऋषि म्हणती ॥ तुजलागीं ऋषिपुत्रा ॥६२॥
आमचें नांव गलंडऋषि ॥ बहु सुख असे आम्हांपाशीं ॥ येरं म्हणे ते दाखवा आम्हांसी ॥ चवी कैसी पाहों पा ॥६३॥
त्या म्हणती जी तत्वतां ॥ कामासन तुज शिकवूं आतां ॥ तों मदनें मोहिलें ऋषिसुता ॥ आसक्त सुरतालागीं होय ॥६४॥
मग तो म्हणे मी तुम्हांधीन ॥ जिकडे न्याल तिकडे येईन ॥ मग त्यांनीं विमानीं बैसवून ॥ आणियेला अयोध्येसी ॥६५॥
दशरथें करूनि नमस्कार ॥ केला बहुत आदर ॥ म्हणे महाराज तुम्ही बहु थोर ॥ दर्शन आम्हां दीधलें ॥६६॥
मग पाळककन्या आपुली ॥ श़ृंगऋषीस दीधली ॥ लग्नसोहळा ते वेळीं ॥ चार दिवस जाहला ॥६७॥
मग ऋषि मेळविले बहुत ॥ जे शापानुग्रहसमर्थ ॥ वसिष्ठ मुख्य आचार्य जेथ ॥ न पडे पदार्थ न्यून कांहीं ॥६८॥
इकडे ज्ञानी पाहे विभांडकमुनी ॥ तों स्त्रियांनीं सुत नेला चाळवुनी ॥ परम क्रोधाविष्ट होऊनि ॥ अयोध्येसी पातला ॥६९॥
तों ऋषिवेष्टित देखिला कुमर ॥ जैसा नक्षत्रीं वेष्टिला रोहिणीवर ॥ कीं किरणीं वेष्टिला दिवाकर ॥ तैसा स्वसुत देखिला ॥१७०॥
स्नुषा देखोनि नयनीं ॥ विभांडक निवाला मनीं ॥ दशरथ लागला ऋषिचरणीं ॥ आनंदेंकरून तेधवां ॥७१॥
विभांडक आनंदें बहुत ॥ नृपासी आशीर्वाद देत ॥ तुज होतील चौघे सुत ॥ जे कां समर्थ त्रिभुवनीं ॥७२॥
असो यज्ञमंडपीं श़ृंगीं आपण ॥ सकळ ऋषिमंडळ घेऊन ॥ स्वाहाकारासी अवदान ॥ मंत्रयुक्त टाकित ॥७३॥
पूर्णाहुतीचिये काळीं ॥ प्रत्यक्ष प्रकटला ज्वाळामोळी ॥ जैसा सूर्य उगवे उदयाचळीं ॥ प्रातःकाळीं अकस्मात ॥७४॥
चत्वारिश़ृंग द्विमूर्धन ॥ सप्तपाणी त्रिचरण ॥ देखतां यज्ञनारायण ॥ ऋषिजन सुखावले ॥७५॥
हातीं पायसताट भरून ॥ श़ृंगीपाशीं देत कृशान ॥ म्हणे अविलंबें पिंड करून ॥ तिघी राणियांस देइंजे ॥७६॥
बहु त्वरा करावी ये क्षणीं ॥ विलंबें होय कार्यहानी ॥ पोटा येईल कैवल्यदानी ॥ क्षीरसागर विहारी जो ॥७७॥
ऐसें बोलोनि तये काळीं ॥ गुप्त जाहला ज्वाळामाळी ॥ श़ृंगीनें वसिष्ठाजवळी ॥ पायसपात्र दीधलें ॥७८॥
वसिष्ठें करूनि तीन विभाग ॥ राणियांस देत सवेग ॥ कौसल्येसी श्रेष्ठ भाग ॥ देता जाहला ऋषि तो ॥७९॥
दुजा सुमित्रेप्रति देत ॥ तिजा कैकयीकरीं घालित ॥ देखोनि ऐसें अद्भुत ॥ क्रोध आला कनिष्ठेते ॥१८०॥
म्हणे मी रायासी प्रियकर ॥ म्यां रथचक्रीं घालोनि कर ॥ रणीं विजयी केला नृपवर ॥ इंद्रादिक देवांदेखतां ॥८१॥
वयेंकरूनि वृद्ध फार ॥ ते ज्येष्ठ नव्हे साचार ॥ जियेमाजी गुण थोर ॥ तेच श्रेष्ठ जाणिजे ॥८२॥
केतकीचें लघु पत्र ॥ त्या मानिती सर्वत्र ॥ इतर पत्रें दिसती थोर ॥ परि चतुर न मानिती ॥८३॥
अमोलिक लहान रत्न ॥ काय करावे थोर पाषाण ॥ मृगेंद्राची आकृति लहान ॥ थोर वारण कासया ॥८४॥
जवादिबिडालांचें वृषण सुवास ॥ लहान परी आवडी श्रीमंतांस ॥ रासभाचें थोर बहुवस ॥ न शिवे कोणी तयांतें ॥८५॥
मज आधीं न देतां मान ॥ काय करावा भाग मागून ॥ म्हणोनि कैकयी रुसोन ॥ अधोवदन बैसली ॥८६॥
मग बोले वसिष्ठ मुनी ॥ विघ्न होईल येच क्षणी ॥ तों करींचा पिंड झडपोनी ॥ घारीनें नेला अकस्मात ॥८७॥
हाहाकार जाहला ते अवसरीं ॥ निमिष न लागतां गेला घारी ॥ कैकयी पडे धरणीवरी ॥ आक्रंदत तेधवां ॥८८॥
म्हणे माझें पूर्वकर्म गहन ॥ मज कैंचें पुत्रसंतान ॥ अभाग्यासी निधान ॥ जिरेल कोठून सांग पां ॥८९॥
परम चिंताक्रांत दशरथ ॥ कौसल्येकडे विलोकित ॥ मग कैकयीचें समाधान करीत ॥ पट्टमहिषी तेधवां ॥१९०॥
कौसल्या सुमित्रा दोघीजणी ॥ अर्ध विभाग काढोनी ॥ देत्या जाहल्या ते क्षणीं ॥ पूर्ण पिंड कैकयीतें ॥९१॥
जैशा भागीरथी आणि मंदाकिनी ॥ तैशा कौसल्या सुमित्रा दोघीजणी ॥ मत्सर अणुमात्र मनीं ॥ न करिती स्वप्नीं सर्वथा ॥९२॥
जे अत्यंत कुटिल देख ॥ तयांसि स्वप्नींही नाहीं सुख ॥ न कदां मानिती कोणी लोक ॥ सदा अपेशपात्र ते ॥९३॥
असो वसिष्ठें दीधलें तीर्थ ॥ तिघीही पिंड प्राशन करीत ॥ कैकयीच्या कंठीं पिंड अडकत ॥ कासाविस जाहली ते ॥९४॥
मग वसिष्ठें शिंपितां तीर्थ ॥ अंतरीं पिंड उतरत ॥ आनंदला राजा दशरथ ॥ दानें देत अपार ॥९५॥
वस्त्राभरणें उदंड दक्षिणा ॥ देवोनि गौरविलें ब्राह्मणां ॥ सकळ ऋषि पावले स्वस्थाना ॥ श़ृंगीआदिकरूननि ॥९६॥
तिघी राण्या जाहल्या गर्भस्थ ॥ आनंदला राजा दशरथ ॥ म्हणे माझे भाग्य उदित ॥ दिसतें पुढें येथोनी ॥९७॥
घारीनें जो पिंड झडपिला ॥ त्याचा वृत्तांत काय जाहला ॥ श्रोतयांनीं आक्षेप केला ॥ कथा समूळ सांगा पां ॥९८॥
तरी केसरीनामें वानर ॥ त्याची स्त्री अंजनी सुंदर ॥ ऋष्यमूकपर्वतीं घोर ॥ तप करीत बैसली ॥९९॥
सात सहस्र वर्षेपर्यंत ॥ मौन धरोनि शुचिष्मंत ॥ आराधिला उमाकांत ॥ प्रसन्न जाहला तपांतीं ॥२००॥