श्री गणेशाय नमः ॥
श्रीसीतारामचंद्राभ्यां नमः ॥
श्रीरामकथा तेजः पुंज ॥ हेंचि विशाळ दिव्य जहाज ॥ जयासी नवखण सहज ॥ नवविधा भक्तीचे ॥१॥
एकएका खणाआंत ॥ बैसले अनुतापी महाभक्त ॥ प्रेमाचें शीड वरी फडकत ॥ पालवीत मुमुक्षूंतें ॥२॥
येथें कर्णधार निश्र्चित ॥ स्वयें जाणिजे श्रीरघुनाथ ॥ तोचि पैलपारासी नेत ॥ निजदासां बैसवूनि ॥३॥
त्या श्रीरामाचें नाम गोड ॥ कथा ज्याची गगनाहूनि वाड ॥ जे लीला ऐकतां पुरे कोड ॥ नलगे चाड आणिकांची ॥४॥
जों जों श्रोते कथेसी सादर ॥ तां तों रस चढे अपार ॥ जैसा पुष्करी देखतां रोहिणीवर ॥ चंद्रकांता पाझर सुटे ॥५॥
बृहस्पतीसारिखा वक्ता मतिमंद मिळालिया श्रोता ॥ तैं व्यर्थ गेली ते कथा ॥ जों नाहीं सादरता श्रोतयांसी ॥६॥
जैसें काननामाजी रुदन ॥ कोणी न पुसे तयालागून ॥ तैसें मतिमंदाप्रति श्रवण ॥ करवणें त्याचप्रकारें ॥७॥
जैसीं अन्नें केलीं स्वादिष्ट ॥ परि जेवणार बैसले रोगिष्ठ ॥ तरी ते सुगरणीचे कष्ट ॥ शून्यस्थानीं पडिले कीं ॥८॥
षड्रसअन्नें केलीं परिकर ॥ परि तो जेवूं जाणे काय खर ॥ पंकगर्तेंत सुंदर ॥ हिरा नेऊन टाकिला ॥९॥
कवित्वसागरींचीं रत्नें दृष्टांत ॥ त्यांचे परिक्षक ज्ञाते पंडित ॥ मतिमंद कुटिल निश्र्चित ॥ त्यांस परीक्षा नकळे हे ॥१०॥
सुधारस उकिरडां ओतिला ॥ गर्भांधासी दर्पण दाविला ॥ कीं दिव्य मंचक घातला ॥ चिताभूमीस नेऊनीयां ॥११॥
कीं कागासी समर्पिलीं अमृतफळें ॥ उष्ट्रापुढें सोलींव केळें ॥ कीं जे मृत्युप्राय निजेले ॥ त्सांसी पूजिले व्यर्थ जेंवि ॥१२॥
कीं अनर्ध्य रत्नमाळा ॥ घातली दिवाभीताचे गळां ॥ कीं कस्तूरीटिळक रेखिला ॥ सूकराचे लल्लाटीं ॥ तैसी मतिमंदापुढें कथा ॥
वाग्विलासिनी संतापें बोलतां ॥ जैसी पद्मिणी राजदुहिता ॥ षंढाप्रति दीधली ॥१४॥
भग्नपात्रामाजी नीर ॥ कदाकाळीं न राहे स्थिर ॥ तरी तुम्ही भक्त वरिष्ठ चतुर ॥ कथा सादर परिसा हो ॥१५॥
आधींच मुक्ताफळ वरी सुवास ॥ आधींच हिरा त्यावरी परिस ॥ तैसा आधीं चतुर वरी प्रेमरस ॥ श्रीरामासी आवडे तो ॥१६॥
असो चतुर्थाध्यायाचे अंतीं ॥ कथा सुरस परिसिली संतीं ॥ सांगितली श्रीरामाची जन्मस्थिति ॥ बंधूसहित सर्वही ॥१७॥
जो सरसिजोद्भवाचा पिता ॥ त्यासी दशरथ बाप कौसल्या माता ॥ भक्त तरावया तत्वतां ॥ अयोध्येमाजी प्रकटला ॥१८॥
अहो दशरथाचें भाग्य थोर ॥ रत्नजडित पालख सुंदर ॥ चारी लांबविले परिकर ॥ चौघे कुमर निजती तेथें ॥१९॥
तेरावे दिवशीं पाळणां ॥ पहुडविला रामराणा ॥ जो अगम्य वेदपुराणां ॥ जो जो म्हणोनि हालविती ॥२०॥
जो सनकादिकांचें ध्यान ॥ मृडानीपतीचें चिंतन ॥ जो चतुरास्याचें देवतार्चन ॥ जो जो म्हणोनि हालविती ॥२१॥
जो आदिमायेचा निजवर ॥ जो पुराणपुरुष परात्पर ॥ जो मायाचक्रचाळक चतुर ॥ जो जो म्हणोनि हालविती ॥२२॥
जो अगम्य दशशतवदना ॥ प्रेमपाळणीं तो रामराणा ॥ जवळीं ज्या उभ्या ललना ॥ सुवासिनी कोण त्या ऐका ॥२३॥
निर्वाणदीक्षा स्वरूपस्थिती ॥ मुमुक्ष निष्कामना प्रतीति ॥ सुलीनता समाधि सद्भति ॥ लीला गाती स्वानंदें ॥२४॥
परा पश्यंती मध्यमा वैखरी ॥ गजरें गाती चौघी नारी ॥ चाऱ्ही मुक्ति निर्धारी ॥ चहूं कोणीं तटस्थ ॥२५॥
घरांत मुख्य ह्या सुंदरी ॥ इतर बैसल्या बाहेरी ॥ जागृति स्वप्न सुषुप्ति नारी ॥ त्यांसी रावणारी दिसेना ॥२६॥
असंभावना विपरीतभावना ॥ विक्षेपता गतायाता जाणा ॥ तुर्या दावी शहाणपणा ॥ बहुत जाणती असें मी ॥२७॥
बारा सोळा चौदा नारी ॥ गलबला करिती बाहेरी ॥ चौसष्टी दाविती कळाकुसरी ॥ परी अंतरीं प्रवेश नव्हेचि ॥२८॥
असो सकळ नितंबिनी ॥ ओंटी कौसल्येची भरूनि ॥ वस्त्रें अलंकार समर्पूनि ॥ सदनीं गेल्या आपुलाल्या ॥२९॥
अयोध्येसी जन्मतां रघुपति ॥ विघ्नें राक्षसां जाणवती ॥ प्रळयविजा कडकडून पडती ॥ लंकेवरी अकस्मात ॥३०॥
कांपों लागलें लंकानगर ॥ भूकंप होत वारंवार ॥ उगेंच मोडलें राजछत्र ॥ सभा प्रेतवत दिसतसे ॥३१॥
महाद्वारीं भूमि उलत ॥ रावण जों भद्रीं चढत ॥ तों दाही मस्तकींचे पडत ॥ मुकुट खालीं उगेचि ॥३२॥
शक्रारि पाहे आरसा निर्मळ ॥ तों आंत न दिसे शिरकमळ ॥ राजमंदिरावरी अमंगळ ॥ दिवाभीतें बोभावती ॥३३॥
स्वप्न देखे मंदोदरी ॥ कीं मर्कटें तोडिली गळसरी ॥ विगतधवा ज्या कां नारी ॥ ओंटी भरिती धुळीनें ॥३४॥
ललाटशून्य सुलोचना ॥ देखती जाहली मयकन्या ॥ चिंता पडली रावणा ॥ म्हणे ईश्र्वर क्षोभला कीं ॥३५॥
ईश्र्वर जाहलिया पाठमोरा ॥ नसतीं विघ्नें येती घरा ॥ महारत्नें होती गारा ॥ कोणी न पुसती तयांतें ॥३६॥
आपुलें द्रव्य लोकांवरी ॥ तें बुडोन न जाय लाभे करीं ॥ ज्यांचें देणें ते द्वारीं ॥ बैसती आण घालोनी ॥३७॥
वैरियां करी सांपडे वर्म ॥ अपयश येऊन बुडे धर्म ॥ विशेष वाढे क्रोध काम ॥ तरी देव क्षोभला जाणिजे ॥३८॥
आपुले जे कां शत्रु पूर्ण ॥ ज्यांसी आपण पीडिलें दारुण ॥ अडल्या धरणें त्यांचे चरण ॥ तरी देव क्षोभला जाणिजे ॥३९॥
लाभाकारणें निघे उदीमास ॥ तों हानिच होय दिवसेंदिवस ॥ पूज्यस्थानीं अपमान विशेष ॥ तरी देव क्षोभला जाणिजे ॥४०॥
सुहृद आप्त द्वेष करिती ॥ नसते व्यवहार येऊन पडती ॥ सदा तळमळ वाटे चित्तीं ॥ तरी देव क्षोभला जाणिजे ॥४१॥
आपलें राज्य संपत्ति धन ॥ शत्रु भोगूं पाहे आपण ॥ देहीं पीडील व्याधिविण ॥ तरी देव क्षोभला जाणिजे ॥४२॥
विद्या बहुत जवळी असे ॥ परी तयासी कोणी न पुसे ॥ बोलों जातां मति भ्रंशे ॥ तरी देव क्षोभला जाणिजे ॥४३॥
ठेविला ठेवा न सांपडे ॥ नसतीच व्याधि आंगीं जडे ॥ सदा भय वाटे चहूंकडे ॥ तरी देव क्षोभला जाणिजे ॥४४॥
वृद्धपणीं येई दरिद्र ॥ स्त्री मृत्यु पावे गेले नेत्र ॥ उपेक्षूनि हेळसिती पुत्र ॥ तरी देव क्षोभला जाणिजे ॥४५॥
असो लंकेमाजी रावण ॥ सांगे प्रधानासी बोलावून ॥ अहोरात्र सावधान ॥ लंकानगर रक्षावें ॥४६॥
अयोध्येसी राम जन्मतां तात्काळ ॥ वृक्ष विराजती सदा फळ ॥ गाई दुभती त्रिकाळ ॥ क्षीर तुंबळ न सांवरे ॥४७॥
आधिव्याधिरहित लोक ॥ नाहीं चिंता दरिद्र दुःख ॥ शुष्क धरणी अपार पीक ॥ पिकों लागली तेधवां ॥४८॥
अवतरतांच जगज्जीवन ॥ जन जरारहित जाहले तरुण ॥ अविद्यापाप मुळींहून ॥ देशधडी जाहलें ॥४९॥
दरिद्री जाहले भाग्यवंत ॥ मूर्ख ते बोलके पंडित ॥ कुरूप ते स्वरूपवंत ॥ दैदीप्यमान तेजस्वी ॥५०॥