म्हणे-स्वकृतिच्या उणे किमपि एक वर्णी न हो;
असे तुज कधी बरे विगतशंक वर्णीन हो !
असेचि अशि आवडी, करिसि कां न अत्यादर ?
स्वभक्तसुरपादपा ! हरि ! नसेचि सत्या दर ॥६१॥
ध्रुव स्तवनि आवडी धरि, म्हणोनि अत्यादरे
तुम्ही करुनि दाविली, शिवुनि गल्ल सत्या दरे ।
तसे मज करा, करांबुज धरा शिरी मावरा !
वराभयपरा ! पराक्रमपटो ! मना आवरा ॥६२॥
करांबुज असो. नसे उचित त्यास मी पामर;
प्रणाम करिती पदाप्रतिहि सन्मुनी सामर; ।
पदाब्जरजही जगत्रयनमस्क्रियाभाजन;
प्रसादचतुरा ! कसा तरि करा बरा हा जन ॥६३॥
तुम्ही करुनि दाविला ध्रुव कृतार्थ जैसा दरे,
तसेचि जरि योजिले तुमचिया मनें सादरे, ।
असो; विहित ते करा; परि बरोबरी त्यासवे
नसे उचित; तो महाप्रभळ, वंदिजे वासवे ॥६४॥
किती वय ? कसे तप प्रखर ? काय विश्वास तो ?
ध्रुव ध्रुव खरा; स्तवा उचित होय विश्वास तो; ।
कशी तुळितसा तुम्ही प्रकट मेरुशी मोहरी ?
प्रसाद करितां उणे अधिक नाठवा, हो ! हरी ! ॥६५॥
प्रभुत्व तरि हेच की करुनि दे कृपा दान ते,
स्वसाम्य यदुपार्जने मिरविजे स्वपादानते, ।
प्रसाद मग काय तो? जरि निवारिना लाघवा ?
कसे दशमुखानुजा विसरलां ! अहो ! राघवा ! ॥६६॥
असो वरि कसा तरी, विमल भाव ज्याचा, करा
तयावरि दया; पचे वर, असाचि द्या चाकरा ।
वृथाचि गमते दिले, बहुहि, जे न दासा जिरे;
पुसोनि अधिकार द्या; सुकर ते सदा साजिरे ॥६७॥
प्रसन्न बहु होतसां, परि कराल हो ! बावरे
शिवापरि वरासवे ह्रदय, हे न हो बा ! वरे; ।
असा वृक कृतघ्न हे न कळले कसे हो ! हरा ?
भला जगविला तुम्ही भवमहाहिचा मोहरा ॥६८॥
भजे सुदृढनिश्चये द्विजकुमारक क्षीरधी,
तया करि तुम्हीच द्या मदनमारक ! क्षीरधी; ।
उदारपण ते बरे, सुखवि जे सुपात्रा सदा;
दिले अमृत पन्नगा, तशि खळी कृपा त्रासदा ॥६९॥
अतिप्रिय, सुखप्रद, प्रथम तूं मुदंभोद या
मयूरह्रदया; तुझी क्षण विटो न शंभो ! दया; ।
उदारपण वानिले; अजि ! गुरूपहासा बळे
कसे करिल लेकरू ? निपट हे पहा साबळे ॥७०॥
(हरिहरांचे अभिन्नत्व.)
तुम्हा हरिहरांत ज्या दिसतसे, दिसो; ’वास्तव’
प्रबुद्ध म्हणती ’नसे तिळहि भेद;’ मी यास्तव ।
म्हणे मनि, ’यथार्थ जे स्वमत वर्णिती शैव ते
न; वैष्णव दुराग्रही; परम मुख्य ही दैवते.’ ॥७१॥
म्हणे क्षण पुरांतक, क्षण मुरांतक; ब्राह्मणा
मला जरि म्हणाल वा ! तरि विशंक लुब्रा म्हणा; ।
तुम्हां शिव, शिवा तुम्ही भजतसां; शुक, व्यास हा
सदर्थ वदले; पुरातन कथा, न नव्या, सहा. ॥७२॥
(व्यासस्तवन)
तुझाचि अवतार तो सुत पराशराचा; वळे,
तदुक्तिस जन; प्रभो ! जरि निजेमधे चावळे ।
तरि, त्रिभुवनेश्वरा ! तव विशुद्ध नामावली
मुखी प्रकट होय, जी करि सुखी जना मावली ॥७३॥
(भगवन्नाममाहात्म्य)
तुझे कुशळ नाम बा ! हळुहळू मना आकळी;
दुरत्यय असा महा खळहि त्यास भी हा कळी; ।
हरि व्यसन पाप हे बहु कशास ?
कायाधवा-परि त्वरित भेटवी तुजहि, योगमायाधवा ! ॥७४॥
तुम्हांसमचि हे गुणे; अणु उणे नसे नाम; हा
दिसे अधिकही, तसा गुण तुला असेना महा; ।
सदैव भलत्यासही सुलभ; आणखी गायका
छळी न, न अधोगति क्षणहि दे जगन्नायका ! ॥७५॥
(बळीभक्ताचा छळ व त्याची सहनशीलता.)
छळी नृप बळी बळी, तरिच तो नसे आटला;
गमे बहु भला मला न, सकळांसही वाटला;
परीक्षक करी, तसे जडहि सोशिते हेमही;
न केवळ विरोचनात्मज तरे पदे, हे मही ॥७६॥
(भक्तच्छळाची आवश्यकता)
असा न करिता जरी छल, तरी प्रभो ! तो भली
सुकीर्ति कशि पावता कविसभा जिणे शोभली ? ।
पदी उपजती नदी कशि? कशी त्रिलोकी सती
अशा अतुल मौक्तिकावलिविणे बरी दिसती ? ॥७७॥
(छळ सोसण्याविषयी कवीचे असामर्थ्य)
नको छळ; अधीर मी; तशि न कीर्ति हो; चामरे
नृपासि उचिते; वृथा, मिरविली जरी पामरे; ।
अकीर्तिच असो, रुचे तुज कशी व्रजी कांबळी ?
असे न समजा कसे? वरिल हारिला कां बळी ?॥७८॥
छळाल कृपणासि कां ? अजि ! दयानिधे ! कांपिती
भटासि भट संगरी, परि न कातरा दापिती; ।
कराल तितुकी कृपा बहु; अहो ! शरण्या ! तमी
बुडोनि शरणागत श्रमतसे अरण्यात मी ॥७९॥
(रामावतारस्मरण-रामवनवास)
मुखासि जव पातली ’श्रम’, ’अरण्य’ ऐशी पदे,
निजस्मृतिस जाहली विषय ती तव श्रीपदे,
गुरुक्तिस करावया सफळ, जानकीजीवना !
धरासुरतपःफळे त्वरित धावली जी वना ॥८०॥