स्तेय हिंसाऽनृतं दम्भः कामः क्रोधः स्मयो मदः ।
भेदो वैरमविश्वासः संस्पर्धा व्यसनानि च ॥१८॥
अर्थ सर्वांगें अनर्थभूत । हें माझें वचन त्रिसत्य ।
पृथ्वीमाजीं जे जे अनर्थ । ते ते अर्थांत उपजती ॥३॥
पुसाल अर्थीचे अनर्थ । ते सांगतां असंख्य अनंत ।
संक्षेपें सांगेन येथ । पंधरा अनर्थ अर्थासी ॥४॥
प्रथम अनर्थ अर्थासी । चोरी वसे अर्थापाशीं ।
अर्थु नाहीं गा जयापाशीं । चोरापासून त्याची भय नाहीं ॥५॥
द्रव्य नाहीं ज्याच्या हातीं । त्यातें देखोनि चोर भिती ।
कांहीं मागेल आम्हांप्रती । म्हणोनि लपती त्या भेणें ॥६॥
अतर्क्य नेत्रांतरें नेणें । कां धातुवादें सर्वस्व घेणें ।
परस्व भोळ्यांनीं बुडवणें । कां विजनीं हरणें सर्वस्व ॥७॥
मार्गीं पडलें धन पराचें । स्वयें जाणोनि अमकियाचें ।
नाहीं देणें त्यासी साचें । हेंही चोरीचें लक्षण ॥८॥
स्वर्णस्तेयें नरकप्राप्ती । ऐसे विवेकीही चोरी करिती ।
मा इतरांची कायशी गती । चोरीची वस्ती धनापाशीं ॥९॥
जगीं महापापिणी चोरी । तीस कोणी बैसों नेदी द्वारीं ।
ते राहिली सुवर्णामाझारीं । धन तेथ चोरी निश्चित ॥२१०॥
देखतांचि त्या धनासी । विकल्पी होती संन्यासी ।
इतरांची कथा काइसी । चोरी धनापाशीं स्वयें नांदे ॥११॥
प्रथम अनर्थलक्षण । धनापाशीं चोरी जाण ।;
धन हिंसेचें आयतन । तेंही निरुपण अवधारीं ॥१२॥
धनालागीं द्वंद्व दारुण । पुत्रपौत्र मारिती जाण ।
धनालागीं घेती प्राण । सुहृदपण सांडोनी ॥१३॥
धनलोभाचें कवतिक । कन्या बापासी देतसे विख ।
पितृघाताचें न मानी दुःख । निष्ठुर देख धनलोभ ॥१४॥
धनलोभी सांडी बापमाये । स्त्री घेऊनि वेगळा राहे ।
तेथही धनलोभ पाहें । वैर होये स्त्रीपुरुषां ॥१५॥
धनलोभाची नवलपरी । पुत्र पित्यातें जीवें मारी ।
पिता पुत्रातें संहारी । कठिण भारी धनलोभ ॥१६॥
जे नवमास आहे उदरांत । जे सदा सोशी नरकमूत ।
ते मातेचा करी घात । द्रव्यानिमित्त निजपुत्र ॥१७॥
अभिनव धनलोभाची त्राय । नवल तें मी सांगों काय ।
पोटींचा पुत्र मारी माय । ऐसा अनर्थ होय धनासाठीं ॥१८॥
एवं हिंसा ते हे संपूर्ण । दुसरें अनर्थलक्षण ।;
आतां असत्याचें विंदान । तेंही निरुपण स्वयें सांगे ॥१९॥
असत्य जन्मलें अर्थाच्या पोटीं । अर्थबळें तें दाटुगें सृष्टीं ।
अर्थासवें असत्य उठी । असत्याची गांठी अर्थेंसीं ॥२२०॥
तो अर्थ असे जयापाशीं । कां अर्थअपेक्षा जयासी ।
तेथ असत्य वसे कुटुंबेंसीं । धन तें मिरासी मिथ्यात्वीं ॥२१॥
अर्थबळ थोर असत्यासी । मिथ्या बोलवी बापासी ।
धनलोभें झकवी मातेसी । सत्यत्व धनापाशीं असेना ॥२२॥
क्रयविक्रयीं धनलोभें जाण । मिथ्या बोलती साधारण ।
परी वेदशास्त्रसंपन्न । धनार्थ सज्ञान बोलती मिथ्या ॥२३॥
वेदींचा आठव न ये पूर्ण । तो संभावनेलागीं जाण ।
म्हणवी मी वेदसंपन्न । करावया यजन नीचाचें ॥२४॥
भाग देऊनि मध्यस्था । मी चतुःशास्त्रीं विख्याता ।
ऐसें मिथ्यात्वें छळी पंडिता । राजद्रव्यार्थालागुनी ॥२५॥
विरक्त म्हणविती परमार्थी । तेथही असत्यें घातली वस्ती ।
नाथिल्या सिद्धि दाविती । अर्थप्राप्तीलागोनी ॥२६॥
अर्थी असत्याचा बडिवारु । सद्भावें केला जो सद्गुरु ।
त्यासी मिथ्या नास्तिक विचारु । एकान्तीं नरु प्रतिपादी ॥२७॥
अर्थ नाहीं जयापाशीं । ना अर्थकल्पना जयासी ।
असत्य स्पर्शेना तयासी । कदाकाळेंसीं कल्पांतीं ॥२८॥
अर्थापाशीं असत्य जाण । त्याचें सांगीतलें लक्षण ।;
आतां अर्थापाशीं दंभ संपूर्ण । तेही वोळखण अवधारीं ॥२९॥
पोटीं नाहीं परमार्थ । धरोनियां अर्थस्वार्थ ।
स्वयें म्हणविती हरिभक्त । या नांव निश्चित भजनदंभू ॥२३०॥
धन जोडावयाकारणें । टिळे माळा मुद्रा धारणें ।
धनेच्छा उपदेश देणें । या नांव जाणणें दीक्षादंभू ॥३१॥
देखोनि धनवंत थोरु । त्याचे उपदेशीं अत्यादरु ।
नेमूनि गुरुपूजाकरभारु । सांगे मंत्रू तो दांभिक ॥३२॥
जयांपासोनि होय अर्थप्राप्ती । ते समर्थ शिष्य आवडती ।
दीन शिष्यातें उपेक्षिती । हे दांभिकस्थिती गुरुत्वा ॥३३॥
गुरुसी द्यावें तनु मन धन । ऐसें उपदेशूनि जाण ।
जो द्रव्य संग्रही आपण । तें दांभिकपण गुरुत्वा ॥३४॥
जेथ धनलोभ गुरुपाशीं । तो काय तारील शिष्यासी ।
धनलोभाची जाती ऐसी । करी गुरुत्वासी दांभिक ॥३५॥
आखाडभूतीऐसा जाण । गुरुपाशील न्यावया धन ।
उपदेश घे होऊनि दीन । तो दांभिक जाण शठ शिष्य ॥३६॥
गुरुपदेशें शिकोनि युक्ती । स्वयें ज्ञानाभिमाना येती ।
गुरुतें मानी प्राकृतस्थिती । तोही निश्चितीं दांभिकू ॥३७॥
मी एक सधन सज्ञान । ऐसा सूक्ष्मरुप ज्ञानाभिमान ।
करी गुरुआज्ञेचें हेळण । हेंही लक्षण दंभाचें ॥३८॥
अहं ब्रह्म हेही स्फूर्ती । न साहे जेथ स्वरुपस्थिती ।
तेथ मी ज्ञाता हे धोंगडी युक्ती । स्फुरे निश्चितीं सूक्ष्मदंभें ॥३९॥
जीवासी देहाचें मध्यस्थान । तेथ दंभाचें अधिष्ठान ।
त्यासी मिळोनियां मन । ज्ञानाभिमान उपजवी ॥२४०॥
नवल दंभाचें कवतिक । आम्ही अग्निहोत्री याज्ञिक ।
तेचि जीविका करुनि देख । नाडले वेदपाठक धनलोभें ॥४१॥
सोडोनि परमार्थाची पोथी । ब्रह्मज्ञान सांगे नाना युक्तीं ।
तेही ज्ञाते दंभें नाडिजेती । द्रव्यासक्ती धनलोभें ॥४२॥
मंत्रतंत्रांची कथा कोण । मुख्य गायत्री वेंचिती ब्राह्मण ।
आम्ही स्वधर्मनिष्ठापावन । म्हणती जन दांभिक ॥४३॥
दंभें नाडिले संन्यासी । लौकिक राखणें पडे त्यांसी ।
ज्यालागीं मुंडिले शिसीं । त्या अर्थासी विसरले ॥४४॥
दृष्टि सूनि अन्नसन्मान । संन्यासी करिती शौच स्नान ।
शुद्ध न करवेचि निजमन । वादव्याख्यान अतिदंभें ॥४५॥
घ्यावया परद्रव्य परान्न । कां देहप्रतिष्ठेलागीं जाण ।
मिथ्या दाखवी सात्त्विकपण । हें दंभलक्षण पैं चौथें ॥४६॥;
द्रव्यापाशीं वसे काम । अतिशयें अतिदुर्गम ।
द्रव्य तेथ कामसंभ्रम । अतिविषम सांगात ॥४७॥
द्रव्य नसतां अपेक्षाकाम । तो सबाह्य करवी अतिश्रम ।
अनेक कष्टांचें विषम । अतिदुर्गम भोगवी ॥४८॥
धन झालिया उन्मादकाम । करुं लागे अगम्यागम ।
उपजवी नाना अधर्म । निंद्य कर्म धनवंता ॥४९॥
कामु जडलासे धनेंसीं । तो सदा छळी धनवंतासी ।
काम खवळे धनापाशीं । अहर्निशीं मुसमुशित ॥२५०॥
धनापाशीं अति उद्धतू । काम पांचवा अनर्थू ।;
काम तेथ निश्चितू । क्रोध नांदतू सैन्येंसीं ॥५१॥
कामप्राप्तीसी आडवी काडी । होतां क्रोधाची पडे उडी ।
खवळला अति कडाडी । तपाच्या कोडी निर्दाळित ॥५२॥
जप तप निष्ठा नेम । शिणोनि साधलें दुर्गम ।
क्रोध अति खवळल्या परम । ते करी भस्म क्षणार्धें ॥५३॥
धनाकडे कोणी दावी बोट । तेथ क्रोध उठी अचाट ।
वाढवी प्राणान्त कचाट । क्रोध अतिदुष्ट धनेंसीं ॥५४॥
धनागमनीं अवरोधू । कां धनव्ययाचा संबंधू ।
ते संधीं खवळे क्रोधू । अतिविरोधू उन्मत्त ॥५५॥
धनापाशीं क्रोध समर्थू । हा सहावा अतिअनर्थू ।;
धनापाशीं गर्व अद्भुतू । तेंचि निश्चितू सांगत ॥५६॥
धनगर्वाचिये पुष्टी । सखा बाप नाणी दृष्टी ।
मातेतें म्हणे करंटी । इतरांच्या गोष्टी त्या काय ॥५७॥
सिद्ध साधक तापसी । त्यांतें देखोनि उपहासी ।
म्हणे करंटे ते होती संन्यासी । हरिदासासी विटावी ॥५८॥
अंगीं धनाचें समर्थपण । त्याहीवरी जैं झालें ज्ञान ।
तैं गर्वाचा ताठा चढे पूर्ण । जेवीं घारें धारणू गिळिला ॥५९॥
धनज्ञानगर्वाची जाती कैसी । गर्व करी सद्गुरुसी ।
त्याच्या वचनातें हेळसी । शेखीं धिक्कारेंसीं निर्भर्त्सी ॥२६०॥
धनज्ञानगर्वाचें लक्षण । देखे सद्गुरुचे अवगुण ।
गुरुसी ठेवी मूर्खपण । मी एक सज्ञान हें मानी ॥६१॥
जो भ्रांत म्हणे सद्गुरुसी । गुरु मानी त्यातें द्वेषी ।
बाप गर्वाची जाती कैशी । देखे गुणदोषांसी सर्वांच्या ॥६२॥
नवल गर्वाची पैं काहणी । गुणू सर्वथा सत्य न मानी ।
दोष पडतांचि कानीं । सत्य मानी निश्चित ॥६३॥
सात्त्विक ये गर्वितापुढें । त्यासी सर्वथा मानी कुडें ।
अतिसात्त्विकता दृष्टी पडे । तरी मानी वेडें अर्बुज ॥६४॥
अंगीं भवंडी भरे लाठी । तैं भूमी लागे ललाटीं ।
साष्टांग नमावया सृष्टीं । पात्र गर्वदृष्टीं दिसेना ॥६५॥
तेथें कोण दे सन्मान श्रेष्ठा । कायसी वृद्धाची प्रतिष्ठा ।
धनगर्वें चढला ताठा । मी एक मोठा ब्रह्मांडीं ॥६६॥
एक गुरुसेवाविश्वासकू । निजसेवा झाला वश्यकू ।
त्यासी गर्व चढे मी सेवकू । तो अतिबाधकू सेवका ॥६७॥
ऐसा अतिगर्वें उन्नद्ध । हा सातवा गर्वबाध ।;
आतां धनापाशीं महामद । तोही संबंध द्विज सांगे ॥६८॥
ज्यासी चढे धनमदू । तो उघडे डोळां होय अंधू ।
कानीं नायके शब्दबोधू । धनमदें स्तब्धू सर्वदा ॥६९॥
धनमदें अतिअहंता । धनमदें उद्धतता ।
धनमदें अद्वातद्वता । करी सर्वथा अधर्म ॥२७०॥
धनमद अति अपवित्र । तो चढल्या होय अतिदुस्तर ।
न म्हणे पात्र अपात्र । विचरे विचित्र योनीसी ॥७१॥
जो धनमदा वश होय । तो न मानी कोणाचेंही भय ।
न जावें तेथ स्वयें जाय । न खावें तें खाय यथेष्ट ॥७२॥
न धरावा तो संग धरी । न करावें तें कर्म करी ।
न बोलावें तें उच्चारी । जनभीतरीं उद्धतू ॥७३॥
न देखे आपुलें केलें । परापवाद स्वयें बोले ।
नायके बापाचें शिकविलें । वेडें केलें धनमदें ॥७४॥
शिकविलें तें नायके । वारिलें तें करी आवश्यकें ।
साधुनिंदा निजमुखें । यथासुखें जल्पत ॥७५॥
न मानी स्वयाती स्वाचारु । न मानी दोष अनाचारु ।
न मानी वडिलांचा विचारु । धनमदें थोरु मातला ॥७६॥
आधींच तारुण्यें अतिलाठा । वरी धनमदें चढला ताठा ।
यापरी मातला मोठा । न चाले वाटा सुपंथीं ॥७७॥
स्त्रीकामें अतिविव्हळ । न विचारी कुळशीळ ।
न म्हणे सकाळ सांज वेळ । विचरे केवळ खरु जैसा ॥७८॥
अभिलाषूनि परनारी । दिवसा विचरे दुपारीं ।
गतालकाही अंगीकारी । भय न धरी पापाचें ॥७९॥
जो मातला करुनि मद्यपान । तो मद तत्काळ उतरे जाण ।
त्याहूनि धनमद दारुण । आल्याही मरण उतरेना ॥२८०॥
अकर्म करितां आपण । तेंचि निजघातें घेईल प्राण ।
हेही नाठवे आठवण । धनमदें जाण भुलला ॥८१॥
महाअनर्थी धनमद जाण । हें आठव्या अनर्थाचें लक्षण ।;
आतां धनापाशीं भेद पूर्ण । तेंचि निरुपण द्विज सांगे ॥८२॥
भेद जन्मला धनाचे कुशीं । धन तेथ भेदाची मिराशी ।
भेद सपरिवार धनापाशीं । अहर्निशीं जागत ॥८३॥
हाता आलिया बहु धन । मातेहूनि राखे भिन्न ।
पित्यासी करी वंचन । स्त्रियेसीही जाण कळों नेदी ॥८४॥
अर्थ पुत्रासी अतर्क्यता । तेथ इतरांची कोण कथा ।
भेदू तो अर्थापरता । जगीं सर्वथा असेना ॥८५॥
माथां साहोनि शस्त्रघात । बंधु बंधूसी रणीं साह्य होत ।
तेचि बंधू अनाप्त होत । वांटितां अर्थविभाग ॥८६॥
मित्र मित्रांसी वेंचिती प्राण । तेथें प्रवेशोनियां धन ।
विकल्पा आणी मित्रपण । भेद दारुण धनापाशीं ॥८७॥
आपणचि गांठीं बांधिलें धन । तें क्षणक्षणां पाहे आपण ।
येथवरी धनापाशीं जाण । विकल्प पूर्ण नांदत ॥८८॥
ऐसा धानापाशीं भेदू जाण । हें नववें अनर्थलक्षण ।;
अतिशयें अतिनिर्वाण । वैर दारुण धनेंसीं ॥८९॥
धनापाशीं वैर पूर्ण जाण । हें अंगें भोगूनि आपण ।
सांगे कदर्यु ब्राह्मण । वैरलक्षण धनाचें ॥२९०॥
पित्यापुत्रांमाजीं विरोधू । पाडितो हा द्रव्यसंबंधू ।
वैरी करी सखे बंधू । तो हा प्रसिद्धू धनलोभ ॥९१॥
आपुल्या कळवळयाचे सुहृद । त्यांसी धनलोभ पाडी द्वंद्व ।
धनास्तव अतिसुबुद्ध । वैर विरुद्ध सर्वांसी ॥९२॥
प्राणाहूनि पढिये मित्रू । त्यांसी धनलोभ करी शत्रू ।
धनलोभ अतिअपवित्रू । वैरी दुस्तरु जगीं हा ॥९३॥
बंधुकलहें धन वांटितां । अधिक न ये आपुल्या हाता ।
तैं वांटा करिती जे धर्मतां । त्या साधूंसी तत्त्वतां वैर चाळी ॥९४॥
जिचे उदरीं जन्मला आपण । जिचें सदा केलें स्तनपान ।
ते मातेसी धनलोभें जाण । वैर संपूर्ण चालवी ॥९५॥
आपली जे कां निजजननी । अर्थ तीतें करी वैरिणी ।
बाहेर घाली घरांतूनी । मुख परतोनी पाहेना ॥९६॥
ज्याचेनि तुटे भवबंधन । ज्याचेनि बोलें होइजे पावन ।
त्या सद्गुरुसी अबोला जाण । धनाभिमान धरवित ॥९७॥
धनाभिमानाचा बडिवार । सद्गुरुमाजीं पाडी वैर ।
धनाभिमानी अणुमात्र । नव्हे निर्वैर कोणासी ॥९८॥
जें हें सांगीतलें निरुपण । त्या नांव वैर संपूर्ण ।
हें दहावें अनर्थलक्षण ।; अविश्वासी धन तें ऐक ॥९९॥
धनाभिमानाचा विलास । न मानी पित्याचा विश्वास ।
पूर्ण बंधूचा अविश्वास । केवीं सुहृदांस पातेजे ॥३००॥
’आत्मा वै पुत्रनामासि’ । जो साचार धणी सर्वस्वासी ।
त्या पातेजेना निजपुत्रासी । अतिअविश्वासी धनलोभ ॥१॥
धर्म अर्थ काम संपूर्ण । त्रिसत्य सत्य हें वचना ।
पूर्वजांची भाक निर्वाण । देऊनि आपण जे परणी ॥२॥
जिणें जीवू प्राण सर्वस्वेंसीं । साचार अर्पिला भ्रतारासी ।
ऐशियेही धर्मपत्नीसी । अविश्वासी धनलोभ ॥३॥
जे उदरीं वाहे नवमासीं । जे सर्वदा विष्ठामूत्र सोशी ।
धनलोभाची जाती कैशी । तेही मातेसी न विश्वासे ॥४॥
धनाभिमान ये जयापाशीं । तो विश्वासेना सद्गुरुसी ।
इतरांची कथा कायसी । पूर्ण अविश्वासी धनमानी ॥५॥
अविश्वासाचें मुख्य कारण । धन आणि दुसरी स्त्री जाण ।
तेथ मोहावलें ज्याचें मन । तो अतिसंपन्न अविश्वासें ॥६॥
जो धनमानी आणि स्त्रीजित । त्यासी विमुख होय हृदयस्थ ।
त्यातें सद्गुरुही उपेक्षित । परम अनर्थ अविश्वासें ॥७॥
सकळ दोषां मुकुटमणी । अविश्वास बोलिला पुराणीं ।
जो प्रकटतां अर्धक्षणीं । करी धुळदाणी वृत्तीची ॥८॥
अविश्वासा अभिमान भेटे । तैं मुक्ताची मुक्तता तुटे ।
मग विकल्पाचेनि नेटें । घाली उफराटें देहबंदीं ॥९॥
अविश्वासें कवळिल्या चित्ता । अभिमानें म्हणे मी ज्ञाता ।
तेव्हां उभउभ्यां पळे आस्तिकता । देखे नास्तिकता सर्वत्र ॥३१०॥
अविश्वास येतां पहा हो । सकुंटुंब पळे सद्भावो ।
मग लोकत्रयीं अभावो । नांदवी निर्वाहो विकल्पेंकरुनी ॥११॥
वाडेंकोडें अविश्वासी । विकल्पू नांदे अहर्निशीं ।
जेथ रिगाव अविश्वासासी । विकल्प त्यासी नागवी ॥१२॥
अंगोवांगीं अविश्वास । परमाथराष्ट्र पाडी वोस ।
सद्गुरुचेही दावी दोष । न मनी विश्वास ब्रह्माचा ॥१३॥
यालागीं सकळ दोषांचा राजा । अविश्वासाहूनि नाहीं दुजा ।
तो रिगोनियां निजपैजा । विभांडी वोजा महासिद्धि ॥१४॥
जिकडे अविश्वासें चाली केली । तिकडे परमार्था पळणी झाली ।
विकल्पाची धाडी आली । ते संधी नागवली बहुतेकें ॥१५॥
सिद्धाचें गेलें सिद्धिभूषण । साधकें सपाई नागवलीं जाण ।
रानभरी झाले साधारण । श्रद्धेचें उद्यान छेदिलें ॥१६॥
यमनियमांचीं नगरें जाळी । क्रोधू तापसा करी होळी ।
मोक्षफळें सफळिता केळी । समूळ उन्मळी मोहगजू ॥१७॥
शमदमाचें घरटें । खाणोनि सांडिलें आव्हाटे ।
वोस विवेकाचे चोहटे । कोणी ते वाटे वागेना ॥१८॥
व्रतोपवास यांचीं साजिरीं । निष्काम उपवनें चौफेरीं ।
तीं जाळिलीं उपराउपरी । नानापरी विकल्पें ॥१९॥
ऐशिया अविश्वासासी । ज्ञानाभिमानी आले भेटीसी।
विकल्पें अभय देऊनि त्यांसी । आपणियापाशीं राहविलें ॥३२०॥
ऐशिया अविश्वासापुढें । परमार्थ काइसें बापुडें ।
विकल्पाचें बळ गाढें । तो करी कुडें तत्काळ ॥२१॥
पोटांतून जो अविश्वासी । तो सदा देखे गुणदोषांसी ।
अखंड द्वेषी परमार्थासी । हा त्यापाशीं स्वभावो ॥२२॥
यापरी अविश्वासी । बद्धवैर पडे परमार्थासी ।
यालागीं जो पोटींचा अविश्वासी । हांसल्याही त्यापाशीं न वचावें दीनीं ॥२३॥
सकळ दोषांमाजीं समर्थ । सकळ दोषांचें राजत्व प्राप्त ।
तो हा अकरावा अनर्थ । असे नांदत धनामाजीं ॥२४॥
अकराही इंद्रियांसी । पूर्ण करी अविश्वासेंसी ।
यालागीं अकरावें स्थान यासी । वस्ति अविश्वासासी मनामाजीं ॥२५॥;
मुख्यत्वें स्पर्धेचें आयतन । बहुविद्या कां बहुधन ।
हेंचि स्पर्धेचें जन्मस्थान । येथूनि जाण तें वाढे ॥२६॥
विद्या झालिया संपन्न । पंडित पंडितां हेळण ।
मुख्य गुरुशीं स्पर्धा करी जाण । हें स्पर्धालक्षण विद्येचें ॥२७॥
गांठीं झालिया धन । स्पर्धा खवळे दारुण ।
कुबेर परधनें संपन्न । मी स्वसत्ता जाण धनाढय ॥२८॥
माझिया निजधनापुढें । गणितां अल्प गंगेचे खडे ।
माझिये धनाचेनि पडिपाडें । कोण बापुडें उभें राहे ॥२९॥
मग जे जे देखे धनवंत । ते ते हेळूनि सांडी तेथ ।
यापरी स्पर्धा अद्भुत । धरुनि अर्थ उल्हासे ॥३३०॥
एवं धरुनियां अर्थ । स्पर्धा बारावा अनर्थ ।
सदा नांदे धनाआंत । तो हा वृत्तांत सांगीतला ॥३१॥;
आतां तीन अर्थांचा मेळा । एके पदीं झाला गोळा ।
तोही नांदे धनाजवळा । ऐक वेगळा विभाग ॥३२॥
स्त्री द्यूत आणि मद्यपान । या तिहींतें वाढवी धन ।
हे तीन अनर्थ दारुण । धनवंता पूर्ण आदळती ॥३३॥
स्त्री द्यूत आणि मद्यपान । या तिहींतें वाढवी धन ।
हे तीन अनर्थ दारुण । धनवंता पूर्ण आदळती ॥३३॥
जो कां पुरुष निर्धन । तो स्त्रियेस जडिसासमान ।
देखोनि निर्धनाचें वदन । प्रत्यक्ष जाण स्त्री थुंकी ॥३४॥
धनहीन पुरुषाचे घरीं । कलहो स्त्री-पुरुषांमाझारीं ।
निर्भर्त्सूनि नानापरी । दवडी घराबाहेरी पुरुषातें ॥३५॥
धनवंता पुरुषासी । स्त्री लवोटवो करी कैसी ।
कुटका देखोनि शुनी जैसी । हालवी पुच्छासी कुंकात ॥३६॥
त्या धनाची झालिया तुटी । स्त्री वसवसोनि लागे पाठी ।
आतां नावडती तुमच्या गोठी । रागें उठी फडफडोनी ॥३७॥
दिवसा पोरांची तडातोडी । रात्रीं न सोसे तुमची वोढी ।
हातीं नाहीं फुटकी कवडी । जळो गोडी जिण्याची ॥३८॥
ऐशापरी कडोविकडी । निर्भर्त्सूनि दूरी दवडी ।
निर्धन पुरुषाची आवडी । न धरी गोडी स्वदारा ॥३९॥
यापरी निर्धन पुरुषासी । स्वस्त्री वश्य नव्हे त्यासी ।
स्त्रीबाधा धनवंतासी । अहर्निशीं अनिवार ॥३४०॥
लक्षूनि धनवंत नर । वेश्या मिरवी शृंगार ।
हावभाव चमत्कार । त्यासी धनाढय थोर भाळले ॥४१॥
वेश्याकामसंगें जाण । अखंड लांचावलें मन ।
तद्योगें मद्यपान । करिती सधन धनमदें ॥४२॥
मद्यपानें जो उन्मत्त । तो स्वेच्छा खेळे द्यूत ।
एवं हेही तिन्ही अनर्थ । जाण निश्चित अर्थासी ॥४३॥
अर्थापाशीं पंधरा अनर्थ । ते सांगीतले इत्थंभूत ।
सुखाचा लेशु येथ । नाहीं निश्चित धनवंता ॥४४॥;