अम्बु [ambu] n. n. [अम्ब्-शब्दे उण्]
Water; गाङ्गमम्बु सितमम्बु यामुनम्
[K. P.1.] The watery element of the blood (cf. imber).
N. N. of a metre.
A term in astrology (लग्नावधिकं चतुर्थस्थानम्). -Comp.
-कणः a drop of water.
-कण्टकः (short-nosed), alligator.
-कन्दः An acquatic plant Trapa bispinosa (Mar. शिंगाडा).-किरातः alligator.
-कीशः, कूर्मः a tortoise (शिशुमार); particularly Gangetic.
-केशरः lemon-tree (छालङ्गवृक्ष).-क्रिया libation of water; Bk.; presentation of water to the Manes of the deceased.
-कुक्कुटी An acquatic hen.
-ग, -चर, -चारिन् a. a. moving or living in water, aquatic (as fish &c.); अद्रिं दधाराम्बुचरात्मना
[Bhāg.8.5.] 11;
[Ms.12.57.] -घनः hail.
-चत्वरम् a lake.
-चामरम् an aquatic plant (शैवाल).
-ज a. a. produced in water, aquatic (opp. स्थलज); सुगन्धीनि च माल्यानि स्थलजान्यम्बु- जानि च
[Rām.] (जः) the moon.
camphor.
the Sārasa bird.
the conch; दध्मौ तारेण चाम्बुजम्
[Mb.7.173.9.] N. N. of a tree (हिज्जल). (-जम्)
a lotus.
Sārasa.
-रुहः, हम्, a lotus; विपुलिनाम्बुरुहा न सरिद्वधूः
[Ki.5.1.] (-हा) N. of the land-lotus plant (स्थलपद्मिनी).
-रोहिणी a lotus.
-वाची [अम्बु तद्वर्षणं वाचयति सूचयति] an epithet applied to the earth during four days from the 1th to the 13th in the dark half of the month of Āṣāḍha when it is supposed to be unclean (रजस्वला इव) and agriculture is prohibited;
[Brav. P.2.77.] ˚प्रदः the 1th day; ˚त्यागः 13th day.
-वासिनी, -वासी N. N. of a plant (पाटला), the trumpet flower.
-वाहः [अम्बु वहतीति]
a cloud; तडित्वन्त- मिवाम्बुवाहम्
[Ki.3.1;] भर्तुर्मित्रं प्रियमविधवे विद्धि मामम्बुवाहम्
[Me. 11.] a lake.
water-bearer.
the number 17.
a sort of grass.
-वाहिन् a. a. carrying or conveying water. -m.
a cloud.
= मुस्तक.
(नी) a wooden vessel, a sort of bucket.
a woman fetching water.
N. N. of a stream.
-विहारः sporting in water.-विस्रवा = घृतकुमारी.
-वेग a. a. flowing quickly; यथानदीनां बहवोऽम्बुवेगाः
[Bg.11.28.] -वेतसः a kind of cane or reed growing in water. (Mar. लव्हाळा).
-शिरीषिका N. N. of plant.
-सरणम् flow or current of water.
-सर्पिणी a leech (अम्बुनि सर्पति).
-सेचनी a wooden baling vessel.
a lotus; इन्दीवरेण नयनं मुखमम्बुजेन
[Ś. Til.3;] [A. Rām. 4.1.2.] the thunderbolt of Indra. ˚भूः, ˚आसनः 'the lotus-born god' Brahmā; A. Rām. ˚आसना the goddess Lakṣmī.
-जन्मन् n. n. a lotus; -m.
the moon.
the conch.
Sārasa.
-तस्करः 'waterthief', the sun (whose heat drinks up water).
-तालः = ˚चामर.-द a. a. giving or yielding water. (-दः)
a cloud; नवाम्बुदानीकमुहूर्तलाञ्छने
[R.3.53;] -देवम्, -दैवम् The astronomical mansion पूर्वाषाढा.
-धर [धरतीति धरः, अम्बूनां धरः; धृ-अच्]
a cloud; वशिनश्चाम्बुधराश्च योनयः
[Ku.4.43;] शरत्प्रमृष्टाम्बुधरोपरोधः
[R.6.44.] the plant मुस्तक.
talc.-धिः [अम्बूनि धीयन्ते अत्र; धा-कि]
any receptacle of waters; such as a jar; अम्बुधिर्घटः Sk. ˚-स्रवा Aloe perfoliata (Mar. कोरफड).
the ocean; क्षार˚
[Bh.2.6.] the number four (in Math.). ˚प्रसवा N. of a plant (घृतकुमारी).
-नाथः The ocean.
-नामन् Andropogon muricatum (Mar. वाळा).
-निधिः 'treasure of waters', the ocean; देवासुरैरमृतम्बुनिधिर्ममन्थे
[Ki.5.3.] -प a. drinking water.
(पः) the ocean.
Varuṇa, the regent of waters; रक्षोऽम्बुपानिलशशीशपुराणि चाष्टौ Śid. Śir; शक्राम्बुपयमानां च चतुर्थस्त्वं भविष्यसि
[Rām.7.4.17.] N. N. of a plant (चक्रमर्दक; Mar.टाकळा).
-पतिः Varuṇa; यथाम्बुपतिमित्रौ हि तारकं दैत्यसत्तमम् (अधावताम्)
[Mb.7.155.36.] -पत्रा N. N. of a plant (उच्चटावृक्ष; Mar. फुरडी).
-पद्धतिः f. f.
-पातः current, flow or stream of water, cascade; गङ्गाम्बुपातप्रतिमा गृहेभ्यः
[Bk.1.8.] -प्रसादः -प्रसादनम् [अम्बूनि प्रसादयति] the clearing nut tree (कतक Mar. निवळी). Strychnos Potatorum (the nuts of this tree are used for purifying water; when rubbed on the inner surface of the vessel, they precipitate the impurities which the water contains; (फलं कतकवृक्षस्य यद्यप्यम्बुप्रसादकम् । न नामग्रहणादेव तस्य वारि प्रसीदति)
[Ms.6.67.] -भवम् a lotus.
-भृत् m. m.
water-bearer, a cloud.
the ocean.
= ˚पत्रा q. v.
N. N. of a plant मुस्तक.
talc.
-मात्रज a. a. produced only in water. (-जः) a conchshell.
-मुच् m. m. a cloud; ध्वनितसूचितमम्बुमुचां चयम्
[Ki.5.12.] राजः the ocean.
Varuṇa.
-राशिः receptacle or store of water, the ocean; त्वयि ज्वलत्यौर्वं इवाम्बुराशौ
[Ś.3.3;] चन्द्रोदयारम्भ इवाम्बुराशिः
[Ku.3.67,] [R.6.57;9.82.] -रुह् n.