Dictionaries | References

विराज्

   { virāj }
Script: Devanagari

विराज्     

विराज् n.  (स्वा. नाभि.) एक राजा, जो विष्णु के अनुसार नर राजा का पुत्र था ।
विराज् II. n.  स्वायंभुव मनु का नामान्तर [मत्स्य. ३.४५] ;[ब्रह्मांड. २.९.३९] ; मनु स्वायंभुव देखिये ।

विराज्     

A Sanskrit English Dictionary | Sanskrit  English
वि—राज्  m. 1.m. (for 2. See s.v.) king of birds, [BhP.]
ROOTS:
वि राज्
वि-√ राज्   aP.Ā.-राजति, °ते, to reign, rule, govern, master (gen. or acc.), excel (abl.), [RV.] ; [AV.] ; [Br.] ;
to be illustrious or eminent, shine forth, shine out (abl.), glitter, [ChUp.] ; [Mn.] ; [MBh.] &c.;
to appear as (nom.), [MBh.] :
Caus.-राजयति, (rarely °ते) cause to shine forth, give radiance or lustre, brighten, illuminate, [MBh.] ; [R. &c.]
ROOTS:
वि √ राज्
वि-राज्  mfn. 2.mfn. (for 1. See p. 949, col. 3) ruling far and wide, sovereign, excellent, splendid, [RV.]
ROOTS:
वि राज्
वि-राज्  mfn. mfn. a ruler, chief. king or queen (applied to अग्नि, सरस्वती, the Sun &c.), ib.; [AV.] ; [VS.] ; [Br.] ; [MBh.]
ROOTS:
वि राज्
वि-राज्  f. f. excellence, pre-eminence, high rank, dignity, majesty, [TS.] ; [Br.] ; [ŚrS.]
ROOTS:
वि राज्
वि-राज्  mf. mf. the first progeny of ब्रह्मा (according to, [Mn. i, 32 &c.] , ब्रह्मा having divided his own substance into male and female, produced from the female the male power विराज्, who then produced the first मनु or मनुस्वायम्भुव, who then created the ten प्रजा-पतिs; the [BhP.] states that the male half of ब्रह्मा was मनु, and the other half शत-रूपा, and does not allude to the intervention of विराज्; other पुराणs describe the union of शत-रूपा with विराज् or पुरुष in the first instance, and with मनु in the second; विराज् as a sort of secondary creator, is sometimes identified with प्रजा-पति, ब्रह्मा, अग्नि, पुरुष, and later with विष्णु or कृष्ण, while in [RV. x, 90] , he is represented as born from पुरुष, and पुरुष from him; in the [AV. viii, 10, 24;  xi, 8, 30] , विराज् is spoken of as a female, and regarded as a cow; being elsewhere, however, identified with प्राण), [IW. 22 &c.]
ROOTS:
वि राज्
वि-राज्  m. m. (in वेदान्त) N. of the Supreme Intellect located in a supposed aggregate of gross bodies (= वैश्वानर, q. v.), वेदान्तs.
ROOTS:
वि राज्
क्षत्रिय   a warrior (= ), [MBh.] ; [BhP.]
the body, [MW.]
a partic.एकाह, [PañcavBr.] ; [Vait.]
N. of a son of प्रिय-व्रत and काम्या, [Hariv.]
of a son of नर, [VP.]
of बुद्ध, [L.]
of a son of राधा, [MW.]
of a district, ib.
वि-राज्  f. f. a particular Vedic metre consisting of four पादs of ten syllables each (and therefore also a symbolical N. of the number ‘ten’; in [RV. x, 130, 5] this metre is represented as attaching itself to मित्र and वरुण, and in [AitBr. i, 4] विराज् is mystically regarded as ‘food’, and invocations are directed to be made in this metre when food is the especial object of prayer; in prosody विराज् is applied to any metre defective by two syllables, [RPrāt.] )
ROOTS:
वि राज्
वि-राज्  f. f. pl.N. of partic. bricks (40 in number), [VS.] ; [ŚBr.]
ROOTS:
वि राज्

विराज्     

विराज् [virāj]   1 [U.]
To shine, glitter; शाखिनोऽन्ये विराजन्ते खण्ड्यन्ते चन्दनद्रुमाः [Bv.1.88.]
To appear or look like; तदन्तरे सा विरराज धेनुः R 2.2.
To be eminent or illustrious. -Caus. To brighten, illuminate, irradiate.
विराज् [virāj]   a.
Splendid, excellent; मृत्युर्भोजपतेर्विराडविदुषां तत्त्वं परं योगिनाम् [Bhāg.1.43.17.]
A ruler, chief. -m.
Beauty, splendour.
A man of the Kṣatriya or warrior tribe; विराडायुषोऽर्घमथात्यगात् [Bhāg.4.27.6.]
The first progeny of Brahman; cf. [Ms.1.32;] तस्मात् विराडजायत [Ṛv.1.9.5] (where विराज् is represented as born from Puruṣa.)
The body.
(In Vedānta phil.) N. of 'intellect' considered as ruling over the aggregate of bodies.
The universe (ब्रह्माण्ड); नानावीर्याः पृथग्भूता विराजं जनयन्ति हि [Bhāg.1.3.15.] f.
 N. N. of a Vedic metre.
Excellence, dignity. -Comp.
-सुतः (विराट्सुतः))   a class of deceased ancestors; विराट्सुताः सोमसदः साध्यानां पितरः स्मृताः [Ms. 3.195.]

Related Words

विराज्   विराट्स्वरूप   विराड्देह   विराडष्टम   विराड्वर्ण   विराट्त्व   विराट्सुत   gild   brighten   irradiate   वैराज   enlighten   illume   धीमत्   विराज   bright   पयस्   परमेष्ठिन्   वैश्वानर   छन्दस्   सुतपस्   अक्षर   साध्य   १६   हंस   नर   હિલાલ્ શુક્લ પક્ષની શરુના ત્રણ-ચાર દિવસનો મુખ્યત   ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ନୂଆ ବା   વાહિની લોકોનો એ સમૂહ જેની પાસે પ્રભાવી કાર્યો કરવાની શક્તિ કે   સર્જરી એ શાસ્ત્ર જેમાં શરીરના   ન્યાસલેખ તે પાત્ર કે કાગળ જેમાં કોઇ વસ્તુને   બખૂબી સારી રીતે:"તેણે પોતાની જવાબદારી   ਆੜਤੀ ਅਪੂਰਨ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ   బొప్పాయిచెట్టు. అది ఒక   लोरसोर जायै जाय फेंजानाय नङा एबा जाय गंग्लायथाव नङा:"सिकन्दरनि खाथियाव पोरसा गोरा जायो   आनाव सोरनिबा बिजिरनायाव बिनि बिमानि फिसाजो एबा मादै   भाजप भाजपाची मजुरी:"पसरकार रोटयांची भाजणी म्हूण धा रुपया मागता   नागरिकता कुनै स्थान   ३।। कोटी      ۔۔۔۔۔۔۔۔   ۔گوڑ سنکرمن      0      00   ૦૦   ୦୦   000   ০০০   ૦૦૦   ୦୦୦   00000   ০০০০০   0000000   00000000000   00000000000000000   000 பில்லியன்   000 மனித ஆண்டுகள்   1                  1/16 ರೂಪಾಯಿ   1/20   1/3   ૧।।   10   १०   ১০   ੧੦   ૧૦   ୧୦   ൧൦   100   ۱٠٠   १००   ১০০   ੧੦੦   ૧૦૦   ୧୦୦   1000   १०००   ১০০০   ੧੦੦੦   ૧૦૦૦   ୧୦୦୦   10000   १००००   ১০০০০   ੧੦੦੦੦   ૧૦૦૦૦   ୧୦୦୦୦   100000   ۱٠٠٠٠٠   १०००००   ১০০০০০   ੧੦੦੦੦੦   
Folder  Page  Word/Phrase  Person

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP