अयन

{ ayana }

हिन्दी (hindi) WN

 noun   सूर्य या चंद्रमा का दक्षिण से उत्तर या उत्तर से दक्षिण की ओर गमन   Ex. दक्षिण की ओर के अयन को दक्षिणायन और उत्तर की ओर के अयन को उत्तरायण कहते हैं ।

HYPONYMY:

उत्तरायण दक्षिणायन

ONTOLOGY:

प्राकृतिक प्रक्रिया (Natural Process) ➜ प्रक्रिया (Process) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben অয়ন

kok अयन

ori ଅୟନ

 noun   वह समय जब सूर्य दक्षिण या उत्तर दिशा में रहता है   Ex. दो अयन का एक वर्ष होता है ।

HYPONYMY:

उत्तरायण दक्षिणायन

ONTOLOGY:

अवधि ( period) ➜ time)"> समय ( time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अयन काल अयनकाल अयन- काल

Wordnet:

ben অয়ন কাল

guj અયન

mar अयन

ori ଅୟନ କାଳ

pan ਅਯਨ

san अयनम्

    see : गमन, थन

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  सुर्याची वा चंद्राची दक्षिणे कडल्यान उत्तरेक वा उत्तरे कडल्यान दक्षिणे वटेन वचपाची क्रिया   Ex. दक्षिणे वटेनच्या अयनाक दक्षिणायन आनी उत्तरे वटेनच्या अयनाक उत्तरायण म्हणटात

HYPONYMY:

उत्तरायण दक्षिणायण

ONTOLOGY:

प्राकृतिक प्रक्रिया (Natural Process) ➜ प्रक्रिया (Process) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben অয়ন

ori ଅୟନ

 noun   जेन्ना सुर्य दक्षिण वा उत्तर दिशेंत आसता असो काळ   Ex. दोन अयनाचें एक वर्स जाता

HYPONYMY:

उत्तरायण दक्षिणायण

ONTOLOGY:

अवधि ( period) ➜ time)"> समय ( time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben অয়ন কাল

guj અયન

hin अयन

mar अयन

ori ଅୟନ କାଳ

pan ਅਯਨ

san अयनम्

A dictionary, Marathi and English

   A tree, Pentaptera tomentosa. Grah.
   ; solar northing or southing. see उत्तरायन & दक्षिणा- यन. 2 A half- year, the period of the sun's approach to the tropic of cancer, or that of his recession to the tropic of capricorn. Ex. कोठें वर्ष कोठें अ0. 3 In comp. going, coming, progress. 4 A road or a way.

Aryabhushan School Dictionary

 n   The sun's journey ( north or south.). A half- year. solstice.

मराठी (Marathi) WN

 noun   जेव्हा सूर्य दक्षिण किंवा उत्तर दिशेत असतो तो काळ   Ex. दोन अयन मिळून एक वर्ष होते.

HYPONYMY:

उत्तरायण दक्षिणायन

ONTOLOGY:

अवधि ( period) ➜ time)"> समय ( time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

अयनकाळ

Wordnet:

ben অয়ন কাল

guj અયન

hin अयन

ori ଅୟନ କାଳ

pan ਅਯਨ

san अयनम्

 noun  सूर्याचे उत्तरेकडून दक्षिणेकडे किंवा दक्षिणेकडून उत्तर दिशेकडे गमन   Ex. दक्षिणेकडील अयनास दक्षिणायन आणि उत्तरेकडूल अयनास उत्तरायण म्हणतात.

HYPONYMY:

उत्तरायण

ONTOLOGY:

प्राकृतिक प्रक्रिया (Natural Process) ➜ प्रक्रिया (Process) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben অয়ন

kok अयन

ori ଅୟନ

महाराष्ट्र शब्दकोश

  न. 
    अईन पहा .
   सूर्याचें उत्तर किंवा दक्षिण दिशेनें गमन . उ० उदगयन - उत्तरायण ;= सायनमकरारंभापासून कर्कारंभापर्यंतचा उत्तरायणाचा काळ ; दक्षिणायन = कर्कारंभापासून मकरारंभापर्यंतचा दक्षिणायनाचा काळ .
    सहा महिने ; अर्धे वर्ष ; तीन ऋतु . कोठें वर्ष कोठें अयन .
    अयनांत ; अयनबिंदु ; इं . सॉल्स्टिस .
    रस्ता ; मार्ग ; पंथ . पौष्याप्रति जातां जो पुरुष वृषारुढ देखिला अयनीं । - मोआदि २ . १२८ .
   ( समासांत ) जाणें ; येणें ; गति .
    प्रवेशद्वार ( सैन्याचें ); सैन्यप्रवेशमार्ग . - भगवदगीता १ . ११ ; - गीर ६०४ . [ सं . इ = जाणें ].
०काल  पु.  दोन संपातांमधील काल ( सूर्याच्या गतीला लागणारा ); दोन अयनबिंदूतील काळ ; अयन पहा .
०चलन  न. पृथ्वीचे ध्रुव एका बिंदूभोंवती फिरत असल्यानें तार्‍यांचें होणारें चलन ; क्रांतिपात किंवा क्रातिसंपातगति ; संपाताच्या स्थानाचें मागें सरणें .
०वलन  न.  विशिष्ट तार्‍याच्या क्रांतिवृत्तीय स्थानापासून ध्रुव व कदंब यांवर जाणार्‍या सूत्रांमधील कोण .
०वायु  पु.  एक प्रकारचे नियतकाल वाहणारे वारे ; ६ । ६ महिन्यांनीं यांची दिशा बदलतें त्यावेळीं मोठमोठीं वादळें होतात . मुख्यत : हिंदीमहासागरांत वाहतात . - सृष्टिज्ञान २८ .
०वृत्त  न.  भवलय ; भवृत्त ; क्रांतिवृत्त ; विषुववृत्तापासून २३॥ अंशांवर उत्तरेस व दक्षिणेस असलेलीं अक्षवृत्तें . उत्तरेकडील कर्कवृत्त व दक्षिणेकडील मकरवृत्त . या दोन वृत्तांमधील प्रत्येक अंक्षांशावर एकदां सुर्य अगदीं डोक्यावर येतो . ( इं . ट्रॉपिक्स . ) [ सं . ]

A Sanskrit English Dictionary

अयन  mfn.  a mfn. going, xxii, 7"> [VS. xxii, 7]; [Nir.]
अयन  n.  n. walking, a road, a path, iii, 33, 7&c."> [RV. iii, 33, 7&c.] ( often end of a compound.*">ifc. cf. नैमिषा-यन, पुरुषा-यण, प्रशमा-यन, समुद्रा-यण, स्वेदा-यन), (in astron.) advancing, precession, [Sūryas.]
अन्गिरसाम्   (with gen. [ e.g., आदित्या॑नाम्, गवाम्, &c.] or end of a compound.*">ifc.) ‘ course, circulation’, also title or epithet).">N. of various periodical sacrificial rites, [AV.]; [ŚBr.] &c. the sun's road north and south of the equator, the half year, [Mn.] &c., the equinoctial and solstitial points, [VarBṛS.] &c.
    way, progress, manner, [ŚBr.]
    place of refuge, [Mn. i, 10]
शास्त्र   a treatise ( cf. ज्योतिषाम्-अयन), --- 10---
अयन    b see √ अय्, col. 2.

The Practical Sanskrit-English Dictionary

अयन [ayana] a.  a. [अय्-ल्युट्] going (at the end of comp.); यथेमा नद्यः स्यन्दमानाः समुद्रायणाः [Praśn. Up.]
    going, moving, walking; as in रामायणम्.
   A walk, path, way, road; आयन्नापोऽयनमिच्छमानाः [Rv.3.33.7.] अगस्त्य- चिह्नादयनात् [R.16.44.]
   A place, site, abode, place of resort; [Bṛi. Up.2.4.11.] ता यदस्यायनं पूर्वम् [Ms. 1.1] (occurring in the derivation of the word नारायण).
   A way of entrance, an entrance (to an array of troops or व्यूह); अयनेषु च सर्वेषु यथाभागमव- स्थिताः [Bg.1.11.]
    rotation, circulation period; अङ्गिरसां अयनम्; इष्टि˚, पशु˚.
   A particular period in the year for the performance of particular sacrificial or other religious works; N. of certain sacrificial performances; as गवामयनम्.
   The sun's passage, north and south of the equator.
   ( hence) The period of this passage, half year, the time from one solstice to another; see उत्तरायण and दक्षिणायन; cf. also सायन and निरयण.
   the equinoctial and solstitial points; दक्षिणम् अयनम् winter solstice; उत्तरम् अयनम् summer solstice;
    method, manner, way.
   A Śāstra, scripture or inspired writing.
    final emancipation; नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय Śvet. [Up.]
   A commentary; treatise.
   The deities presiding over the ayanas. -Comp.
-अंशः, -भागः   the arc between the vernal equinoctial point and beginning of the fixed zodiac or first point of aries.
-कलाः   The correction (in minutes) for ecliptic deviation. Sūryasiddhānta.
-कालः   the interval between the solstices.
-ग्रहः   A planet's longitude as corrected for ecliptic deviation; ibid.
-जः   a month caused byayanāṁśa.
-परिवृत्तिः    change of the अयन; sun's passage from one side of the equator to the other; अयनपरिवृत्ति- र्व्यस्तशब्देनोच्यते । ŚB. on [MS.6.5.37.]
-संक्रमः,   -संक्रान्तिःf. passage through the zodiac.
-वृत्तम्   the ecliptic.

Shabda-Sagara

अयन  n.  ( -नं)
   1. A road, a path.
   2. The half year, that is, the sun's road north and south of the equator. see उत्तरायण, &c.
   3. The equinoe- tial and solstitial points.
   4. A sastra or inspired writing.
    E. इण to go, and ल्युट् aff.

ROOTS:

इण ल्युट्