मानस [mānasa] a. a. (-सी f.) [मन एव, मनस इदं वा अण्]
Pertaining to the mind, mental, spiritual (opp. शारीर).
Produced from the mind, sprung at will; ब्रह्मणो मानसपुत्राः; किं मानसी सृष्टिः
[Ś.4;] [Ku.1.18;] मद्भावा मानसा जाता
[Bg.1.] 6.
Only to be conceived in the mind, conceivable; अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्रह्मचर्यमलुब्धता । एतानि मानसानि स्युर्व्रतानि ......
Tacit, implied.
Dwelling on the lake Mānasa; न रमते मरालस्य मानसं मानसं विना Udb.
-सः A form of Viṣṇu.
सम् The mind, heart, soul; सपदि मदनानलो दहति मम मानसम्
[Gīt.1;] अपि च मानसमम्बुनिधिः
[Bv.1.113;] मानसं विषयैर्विना (भाति) 116.
N. N. of a sacred lake on the mountain Kailāsa; कैलासशिखरे राम मनसा निर्मितं सरः । ब्रह्मणा प्रागिदं यस्मात्तदभून्मानसं सरः ॥ Rām.; (it is said to be the native place of swans, who are described as migrating to its shores every year at the commencement of the breeding season or the monsoons; मेघश्यामा दिशो दृष्ट्वा मानसोत्सुकचेतसाम् । कूजितं राजहंसानां नेदं नूपुरशिञ्जितम्
[V.4.14,15;] यस्यास्तोये कृतवसतयो मानसं संनिकृष्टं नाध्यास्यन्ति व्यपगतशुचस्त्वामपि प्रेक्ष्य हंसाः
[Me.78;] (see
[Me.11;] Ghaṭ. 9 also);
[R.6.26;] [Me.64.] [Bv.1.3.] (In law) Tacit or implied consent.
A kind of salt.
The mental powers. -Comp.
-आलयः a swan, goose.
-उत्क a. a. eager to go to Mānasa; तच्छ्रुत्वा ते श्रवण- सुभगं गर्जितं मानसोत्काः
[Me.11.] -ओकस्, -चारिन् m. m. a swan.
-जन्मन् m. m.
the god of love.
a swan.
-पूजा mental or spiritual devotion (opp. मूर्तिपूजा).
-शुच् f. f. mental sorrow, grief.