वेळ

कोंकणी (Konkani) WN

noun  असो वेळ वा परिस्थिती जातूंत खंयचेंय काम वा उद्देश सोपे, बेगीन वा सोपेपणीन जाता   Ex. हें काम करपाचो वेळ आयलो

HYPONYMY:

पाळी शूभ म्हूर्त शेतकापणी व्याघात

ONTOLOGY:

अवधि (Period) ➜ समय (Time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

घडी म्हूर्त

Wordnet:

asm সময়

bd खाबु

ben সময়

guj અવસર

hin अवसर

kan ಅವಸರ

kas موقعہ

mal സന്ദര്ഭം

mar संधी

nep अवसर

ori ଅବସର

pan ਵਕਤ

san अवसरः

tam தக்கசமயம்

tel అవకాశం

urd موقع , نوبت , وقت , گھڑی , مناسب وقت

noun  जेवण जेवपाचो एक थारायिल्लो काळ   Ex. आयज लेगीत आमच्या देशांत गरिबांक दोन वेळांचें जेवण मेळना

ONTOLOGY:

अवधि (Period) ➜ समय (Time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

guj ટંક

mni ꯆꯔꯥ

ori ବକତ

pan ਡੰਗ

tam வேளை

tel జూన్

urd وقت , جون , ٹائم

noun  साधनाच्या रुपांत समजतात असो कोणाल्याय नियंत्रणांत आसपी काळ   Ex. म्हजे लागीं जेवपाक वेळ ना / म्हजो चडसो वेळ तुज्या ह्या कामांत गेलो

ONTOLOGY:

अवधि (Period) ➜ समय (Time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

guj સમય

urd وقت , مدت , زمانہ , عرصہ

noun  जीब नितळ करतात असो धातूचो धनुषाकार वा प्लास्टिकाचो लांब पटो   Ex. आमकां सद्दां वेळान आपली जीब नितळ करपाक जाय

MERO STUFF OBJECT:

धातू

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben জিব

guj ઊલિયું

hin जीभी

kan ಟಂಗ್ ಕ್ಲೀಲನರ್

kas ٹَنٛگ کٕلیٖنر , زیٛو صاف کَرُن آلہٕ

mal ടങ്ങ് ക്ളീനര്

mar जिभळी

ori ଜିଭଛେଲା

pan ਜੀਭੀ

san जिह्वाशोधनी

tam நாக்கு வழிப்பான்

tel నాలుకబద్ద

urd جیبھی , جیبھییا , چِٹھا

noun  न्हंयेची रेंवाटाळ देग   Ex. भुरगे वेळेर धांवतात

ATTRIBUTES:

रेंवटाळ

ONTOLOGY:

भौतिक स्थान (Physical Place) ➜ स्थान (Place) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben বেলাভূমি

guj પુલિન

hin पुलिन

mal നദീതീരം

mar पुळण

ori ପୁଳିନ

san कूलम्

tel ఇసుకతిన్నె

urd پلن

noun  दर्याची सपाट रेंवताळ देग   Ex. आमी भोंवपा खातीर वेळेर गेल्ले

ONTOLOGY:

प्राकृतिक वस्तु (Natural Object) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben বালুচর

guj ચોપાટી

hin चौपाटी

kas چوپاٹی

mar चौपाटी

ori ବେଳାଭୂମି

pan ਚੌਪਾਟੀ

san तटः

urd چوپاٹی

noun  खंयच्याय दर्याच्या वा तळेच्या देगे वेलो रेंवाट वाठार   Ex. सांजेच्या वेळार जुहू वेळेर खूब गर्दी आसता

ONTOLOGY:

भौतिक स्थान (Physical Place) ➜ स्थान (Place) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

बीच

Wordnet:

ben বিচ

guj બીચ

kan ಕಡಲ ತೀರ

kas بیٖچ , سوٚتھ

mal ബീച്ച്

mar बीच

ori ବିଚ

pan ਬੀਚ

See : उशीर, काळ, मुदत, काळ, उशीर, नशीब, कळाव, काळ, काळ, काळ, काळ

A dictionary, Marathi and English

into which the day is divided. 8 A division of the thirty घटिका whether of the day or of the night. There are eight, each consisting of 3¾ घटिका; viz. अमृत -उद्योग -काळ or मृत्यु -चंचळ or चोर -रोग -लाभ -शुभ -स्थिर -वेळ or वेळा. These all bear astrological significance, and are seasons, charged respectively with certain astral influences, and appropriate to certain human performances. Besides the above there are numerous other वेळ or periods of prevalence, suitableness, convenience &c.; e.g. अंधळीवेळ, घोर- वेळ, घातवेळ, चोरवेळ, जातीवेळ, येतीवेळ, राक्षसवेळ. वेळ दवडणें or फुटफुट वेळ दवडणें To drive on the hours; to misspend time. वेळभर During, through, or for one वेळ or half a day. 2 A long while. वेळ मारून नेणें See the phrase प्रसंग मारून नेणें. वेळ वाहणें To flow freely; to be propitious, favorable, suitable--the time or season of or for. वेळेचा गुण The quality of the time; the sway, bearing, secret influence of the occasion. Said in excuse of transgression, inadvertence, idleness, listlessness &c.
The sea-shore.
vēḷa f A plant, Basella rubra vel alba. 2 An ornament of females, worn on the elbow.

Aryabhushan School Dictionary

 m f  Time. Leisure, interval. Delay.
 f  वेळ दवडणें Misspend time.
वेळ मारून नेणें   Triumph over an emergent trouble or difficulty.
वेळेचा गुण   The sway, bearing, secret influence of the occasion.
 f  An ornament.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

ना.  फुरसत , मोकळीक , रिकामा वेळ , सवड ;
ना.  नियमित वेळ , समय ;
ना.  अवकाश , उशीर , खोटी , खोळंबा , दिरंगाई , विलंब ;
ना.  प्रसंग , संधी .

मराठी (Marathi) WN

noun  जेवायचा किंवा जेवण घेण्याचा एक निश्चित समय   Ex. आज देखील आपल्या देशात गरीबांना दोन वेळचे जेवण मिळत नाही.

ONTOLOGY:

अवधि (Period) ➜ समय (Time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

guj ટંક

mni ꯆꯔꯥ

ori ବକତ

pan ਡੰਗ

tam வேளை

tel జూన్

urd وقت , جون , ٹائم

noun  वारंवारता दर्शविताना वा मोजताना वापरला जाणारा एकक   Ex. त्याने खूप वेळा मला दूरध्वनी केला.

ONTOLOGY:

अवधि (Period) ➜ समय (Time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben বার

guj વાર

hin बार

kan ಸಾರಿ

kas لَٹہِ

kok फावट

mal പ്രാവശ്യം

mni ꯍꯟꯅ

pan ਵਾਰ

tel చాలాసార్లు

urd بار , دفہ , مرتبہ

noun  एखाद्याच्या नियंत्रणात असलेला कालावधी   Ex. माझ्याकडे खायला वेळ नाही

ONTOLOGY:

अवधि (Period) ➜ समय (Time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

guj સમય

urd وقت , مدت , زمانہ , عرصہ

noun  फालतू किंवा जास्तीचा वेळ   Ex. माझ्याकडे कुठे यायला जायला वेळच कुठे असतो.

ONTOLOGY:

अवधि (Period) ➜ समय (Time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben অবকাশ

guj અવકાશ

hin अवकाश

kok आलायतो वेळ

ori ଅବକାଶ

urd فرصت , زائدوقت , اضافی وقت

See : काळ, मुदत, संधी, काळ

महाराष्ट्र शब्दकोश

 पु. वेळू पहा .
पुस्त्री . १ कालविभाग ; काळ . २ आतांचा काळ व कांहीं कार्य होण्याचा काळ यांमधील अवकाश , अंतर . पेरे होण्यास अझून वेळ आहे म्हणून अधीं घरें शाकारून घ्या . ३ फुरसत ; न गुंतलेला , रिकामा वेळ . माझे पाठीसी काम आहे वेळ सापडल्यास येईन . ४ अपेक्षित किंवा योग्य कालापेक्षां जास्त काळ ; उशीर ( क्रि० लावणें , लागणें ). मला शाळेत जाण्यास वेळ झाला . वेळ लावला - ली , वेळ लागला - ली . ५ ( स्त्री . ) उशीर झाला . समय ; हंगाम ; विशिष्ट काल . ही पोथी वाचावयाची नव्हे . ६ दिवसाचा अर्ध भाग ; सकाळ किंवा दुपार . ७ तीस घटिकांच्या ( रात्री किंवा दिवसां ) आठ विभागापैकी एक . अमृत , उद्योग , काळ ( मृत्यु ), चंचळ ( चोर ), रोग , लाभ , शुभ आणि स्थिर वेळ . यांखेरीज इतर पुष्कळ प्रकारच्या वेळा आहेत , उदा० अंधेरी - घोर - घात - राक्षस - वेळ , जाती - येती वेळ इ० . ८ मुहुर्त . ९ प्रसंग ; संधी . - क्रिवि . वेळा पहा . तो दिवसास तीन वेळा जेवतो . [ सं . वेला ]
 स्त्री. एक वनस्पति .
 स्त्री. समुद्रकिनारा . वेल पहा .
 स्त्री. वळी ( गंधादिकाची ) ? ज्याच्या कपाळाची वेळ । सुर सकळ वांछिती । - भारा बाल ६ . ५६ . [ वळी ]
 न. ( गो . ) जीभ खरवडण्याची ( सोनें - चांदीची ) पट्टी .
 स्त्री. दंडांत घालावयाचा एक अलंकार . दंडी वेळा वांकडया गुजर्‍याचा झणत्कार । - अफला ५५ . [ सं . वलय ; म . बाळा ]
०दवडणे   व्यर्थ , निष्फळ वेळ घालविणें .
०अंवस  स्त्री. पंढरपूर येथील कार्तिकी किंवा मार्गशीषी आवस . यादिवशीं वेणूनाद कृष्णाप्रीत्यर्थ नदीतील खडकावर लोक जेवतात .
०कट   कटू - न कळकाचा तुकडा . [ वेळू + काष्ट ]
०मारून   प्रसंगी कमीपणा येऊं न देणें ; युक्तीने प्रसंग साजरा करणें ; बाणी राखणें . केवळ शब्दमात्रें वेळ मारून न नेतां कृति करून दाखविली पाहिजे . - निचं .
नेणें   प्रसंगी कमीपणा येऊं न देणें ; युक्तीने प्रसंग साजरा करणें ; बाणी राखणें . केवळ शब्दमात्रें वेळ मारून न नेतां कृति करून दाखविली पाहिजे . - निचं .
०काठी  स्त्री. कळक ; बांबूचा वासा .
०वन  न. वेळूचें वन . यदुवंशाची वेळवनें । वनवावी असती । भाए ५३ . वेळवी - वि . वेळूसंबंधी . वेळवी वासा . वेळाचे वेल वाचे न वदवति जसे तें तसें वेळवांचे । - २ ( गजेंद्रमोक्ष ) ५४ .
०वाहणे   बरें किंवा वाईट होण्यास अनुकूल होणें . सामाशब्द -
०अवेळ  स्त्री. उचित किंवा अनुचित , अनुकूल किंवा प्रतिकूल असा काळ प्रसंग ( विवक्षित कामाविषयीचा ). वेळ अवेळ आहे चार रुपये जवळ अधिक अंसू द्या . - क्रिवि . वेळ किंवा अवेळ न पाहतां ; वाटेल त्यावेळी . वेळ अवेळ बाहेर जातोस परंतु एथे पिशाचांचा उपद्रव भारी आहे .
०काळ  पु. काळ - वेळ पहा . ( क्रि० येणे ; जाणे ; गुदरणे ; पडणें ; टळणें ). वेळाकाळाला कामास येणें - प्रसंगविशेषी , अडीअडचणीला उपयोगी पडणें . वेळणेवारचा , वेळणेवारी - विक्रिवि . वेळेप्रमाणे ; वेळेनुसार ; वेळेच्या चांगल्यावाईट गुणांप्रमाणें व भाषा किंवा कृति याच्या प्रकारानुसार घडणारी ( गोष्ट इ० ) अनिष्ट परिणामाच्या , कृतीच्या , वचनाच्या प्रसंगी योजतात . वेळणेवारचा उगाच तूं बोलतोस काय म्हणून . [ वेळ आणि वार ]
०अनसार   नसार - ( वेळनसार ) - वेळेनुसार पहा .
०नावारीं   क्रि . बरीवाईट वेळ न पाहतां . वेळअवेळ पहा . म्ह० वेळ ना वारी गाढव आले पारीं . [ वेळ + ना + वार ]
०प्रसंग  पु. काळकल्ला , बळकुबल , वेळअवेळ पहा .
०भर   क्रिवि . १ सारा दिवस ; वरचेवर . वेळ भर करसी वेरझारा धाक याचा वाटे मजप्रती । - होला ९८ . २ अर्धा दिवस पर्यंत . ३ बर्‍याच वेळपर्यंत .
०मारणारा   मार्‍या - वि . समयसूचक ; प्रसंगावधानी .
०वारीं   क्रिवि . वेळेवारी पहा .
०साधणारा   साधु - वि . १ संधी साधून काम करणारा . २ वक्तशीर . वेळा - स्त्री . १ हंगाम ; समय ; विशिष्ट काळ . २ आवृत्तिवाचक गणनाकाळ . वेळां - क्रिवि . संख्यावाचक किंवा गुणवाचक उपसर्ग लावून आवृत्ति दाखविण्यासाठी योजतात . उदा० एक - तीन - बहुत - किती - वेळां . एक वेळां सोसीन , दोन वेळां सोसीन , तिसर्‍यानें बोलशील तर तोंडांत खाशील . वेळाईत - वि . वेळेवर , संकटप्रसंगी सहाय्य करणारा , मदतीस धावणारा ; कैवारी . - विउ ११ . २८ . तुका म्हणे देव भक्तां वेळाईत । भक्त ते निश्चित त्याचि याने । - तुगा २२७५ . [ वेळा + आगत ? तुल० सिं . वेलाइतो = वेळेवर ] वेळापत्रक - न . आगगाडया , आगबोटी , शाळा इ० च्या कार्याचा वेला दाखविणारा तक्ता . ( इं . ) टाईम - टेबल . वेळाप्रकाशक - पु . ( गणित ) पट दाखविणारी संख्या ; वार संख्याक ; गुणक . वेळायित - वेळाईत पहा . धावला राघव वेळायितु । - दावि १४३ . वेळावणे - अक्रि . आबाळणें ; वेळेवर गरजेच्या गोष्टी न मिळल्यानें खंगणें ( पीक , जनावर , मूल , इ० ) वेळावेळ - स्त्री . १ वेळअवेळ पहा . २ ( क ) विलंब ; उशीर . तो अलिकडे वेळावेळानें येऊं लागलां आहे . [ वेळ + अवेळ ] वेळेनसार वेळेनुसार - क्रिवि . १ वेळ , प्रसंग याला अनुसरून . २ वेळप्रसंगी ; कधीकधी . वेळेवारचा - वि . वेळेवर असलेला . कधी वेरेवाळचा असा अशुध्द प्रयोग येतो . वेळेवारी - क्रिवि . योग्य वेळी ; वेळ टळण्याच्या आधी ; वेळेचा अतिक्रम न होतां . तुला चाकरी सोडणें असल्यास वेळेवरिच सांग , नाहीतर आयते वेळेस फसवशील . वेळोवेळां - क्रिवि . १ वरचेवर ; वारंवार . २ वेळ येईल त्याप्रसंगी प्रत्येक वेळी ; [ वेळ व्दि . ]

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

चालतां काळ
भरभराटीचे दिवस
अनुकूल स्‍थिति
वैभवसंपन्नता
यशस्‍वी काल. ‘बा तुझा चालतां काळ। खायला मिळती सकळ।’ अमृत ११८.