१
रणांगणीं आर्य धूर्तार्नी दस्यु जिंकुनी गणिले दासांत ॥
तुम्ही नव्हता तुमचा दास, पुसा वेदास, ओढा चौघांत ॥
बस्युजन होते सबळ, हदयीं निर्मळ, चोख वागले, ॥
यवनास वागवी रास्त, म्हणून दोस्त, नांव पावले ॥
महा दुष्टांच्या खोडी मोडून, भीड सोडून, नीट वर्तले ॥
भीती मनीं यवन, म्हणूनी दुष्मन, नांव पावले ॥
अतीरथी बुडविले किती, नाहीं ज्या गती, सत्तेच्या पायीं ॥
विर्य थोरांचे मिरवितां, मिशा पिळीतां, शरमता नाहीं ॥
आपण शहाणे म्हणवितां, नाक चढवितां, गोष्ट ही घ्यावी ॥
तुम्ही मुळचे क्षेत्नपती, झाली कोण गती, तोलुनी पाही ॥
मानवास आणिली हानी, बरें ना कोणी, म्हणे तुजलाही ॥
पराधीनत्व असे वाईट, मुलांचे नीट, दिसत नाहीं ॥
तुम्ही शोध करा दूरवर, सांगतों सार धरावी सोयी ॥१॥
रणांगर्णी ॥धृ.॥
२
मांगास बहुत पीडिले, सजीव दडविले, ग पायांत ॥
लेश उरले उष्टे मागती, नाहीं ज्यां गती, आर्यन्यायांत ॥
सत्याची नाहीं तुम्हां रुची, खर्‍या अब्रुची, वीर्यहीन झालां ॥
सत्तेवांचून सकळ कळा, झाल्या अवकळा, पुसा मनाला ॥
गोडी आर्जवाची लागली, लाज सोडली, पडतां पायां ॥
वस्त्नान्न नाहीं पुरतें, घरीं झुरते, शेजेची जाया ॥
पोटावांचून वाया गेली, पहातां खर्जूली, येते ओकाया ॥
आर्यां जेवितां लाळ घोटिती, दार लोटिती, बसतो जेवाया ॥
तनमनधनास अर्पीले, नित्य वारीले, नाहीं ज्या दया ॥
सुप्रसन्न भुदेव झाले, मुक्त तुम्हां केलें, क्लेश भोगाया ॥
तुम्ही कसे झालां निसंग, आर्यपदीं दंग,नित्य लोळाया ॥
आर्यांची मनुस्मृति बघा, तींत आहे दगा, वाची ग्रंथाला ॥
जंवर हात भिजे, तंवर भट भजे, आलें प्रत्ययाला ॥
तुझ्या भार्येस तुच्छ मानून, म्हणे कुळंबीण, तुझ्यादेखत ॥
क्षत्नीय पूर्वीचे खरें सांगतों, वेद दावितों, आझ ध्यानांत ॥२॥
रणांगर्णी ॥धृ.॥
३
बळी राज्यदि कुळस्वामीला, डाग लावीला, दंग क्लेशांत ॥
अन्नावांचून होती हाल, केली कमाल, सर्व जगांत ॥
पार्यीचे पितां तीर्थ, केली कीं शर्थ, खर्‍या मर्दांत ॥
छळती यवन दुराणी, शरम नाहीं, कांही मनांत ॥
तेलीतांबोळ्यादी ठोक दे, खरीं माकडें, चेष्टा करिती ॥
भूमीनें सोडिलें पीक, झाल्यानें दिक्क, दुरुनी वाढीती ॥
विद्येचा अव्हेर कराल, देशोधडीला जाल, दाग वंशात ॥
लावितां कीर्तीध्वजा, उडविती मजा, आर्य पिंजर्‍यात ॥
तुम्ही कुलदीपक कसे, निपजले जसे, पक्षी राव्यांत ॥
जगानें काय वर्णावें, कवींनीं गावे, गुण चौघांत ॥
नाही पदरीं दमडी रोख, कल्याचा झोंक, सुत गळ्यांत ॥
घरीं मराठमोळा माजला स्त्निया साजल्या, जुन्या चिंध्यांत ॥
सर्व काळ बोधीतां मुढ, होईना जड, बिडी पायांत ॥
गंगेत वराह धुतला, वर काढिला, लोळे गाळांत ॥३॥
रणांगर्णी ॥धृ.॥
४
तुम्हां सांगतों बहुतां परी, गोष्ट ही खरी, शुद्रहिताची ॥
दुर्दशा ती अविद्येपायीं, ऐकतों मीहि, कथा बहुतांची ॥
शिंदे होळकरादि भोसले, नाहीं भासले, ब्रह्मकूटाचा ॥
आजकाल टाकिती माप, भागीती व्याप, दास धर्माचा ॥
इंग्लिशे उघडे पाडिलें, गुढ आंतलें, वेद मंथून ॥
वेदमताचें केलें खंडण, सत्यमंडण, निकें स्थापून ॥
आर्यांची खुंटली मती, बाटले किती, आवड सत्याची ॥
जागोजाग सभा स्थापीती, देऊन गोविती, थाप एकीची ॥
भट कारस्थानी, आणावे मनीं, शोध सत्याचा ॥
परिणाम असे वाईट, करावा नीट,आर्यस्थापीचा ॥
बुध्दांनी खोड मोडिली, कीर्ती जोडली, सर्व जगांत ॥
मर्नी आर्यभट्ट कुढती, उघद रडती, उर पिटीत॥
जोतीस जोत जोडि लाविना, एकी होईना, सर्व जगांत ॥
फुले रावाचे निके बोल, नव्हती फोल, आणा ध्यानांत ॥४॥
रणांगर्णी ॥धृ.॥