द्रव्येषु ज्ञानं व्याख्यातम् ॥१॥
तत्रात्मा मनश्चाप्रत्यक्षे ॥२॥
ज्ञाननिर्देशे ज्ञाननिष्पत्तिविधिरुक्तः ॥३॥
गुणकर्मसु सन्निकृष्टेषु ज्ञाननिष्पत्तेः द्रव्यं कारणम् ॥४॥
सामान्यविशेषेषु सामान्यविशेषाभावात् तदेव ज्ञानम् ॥५॥
सामान्यविशेषापेक्षं द्रव्यगुणकर्मसु ॥६॥
द्रव्ये द्रव्यगुणकर्मापेक्षम् ॥७॥
गुणकर्मसु गुणकर्माभावात् गुणकर्मापेक्षं न विद्यते ॥८॥
समवायिनः श्वैत्याच्छ्वैत्य बुद्धेश्च श्वेते बुद्विस्ते एते कार्यकारणभूते ॥९॥
द्रव्येष्वनितरेतरकारणाः ॥१०॥
कारणायौगपद्यात् कारणक्रमाच्च घटपटादिबुद्धीनां क्रमो न हेतुफलभावात् ॥११॥
अयमेष त्वया कृतं भोजयैनं इति बुद्ध्यपेक्षम् ॥१॥
दृष्टेषु भावाददृष्टेष्वभावात् ॥२॥
अर्थ इति द्रव्यगुणकर्मसु ॥३॥
द्रव्येषु पञ्चात्मकत्वं प्रतिषिद्धम् ॥४॥
भूयस्त्वात् गन्धवत्त्वाच्च पृथिवी गन्धज्ञाने प्रकृतिः ॥५॥
तथापस्तेजो वायुश्च रसरूपस्पर्शाविशेषात् ॥६॥