अर्थस्तन्मात्रिकाज्जज्ञे तामसादिन्द्रियाणि च ।
तैजसाद्देवता आसन्नेकादश च वैकृतात् ॥८॥
विषय तेचि महाभूतें । तामस प्रसवला अपंचीकृतें ।
विषयास्तव प्रकटती भूतें । ऐक तूतें सांगेन ॥२३॥
शब्दापासाव नभ उद्भवत । स्पर्शापासाव मारुत ।
रुपापासाव तेज होत । रसास्तव येथ आप उपजे ॥२४॥
गंधापासोनि पृथ्वी कठिण । उपजली आपीं आपण ।
येरयेरांचें अनुस्यूतपण । सर्वथा जाण मोडेना ॥२५॥
शब्द निःशब्दीं जन्मला । तो आकाशातें प्रसवला ।
आकाशीं सूक्ष्म स्पर्श झाला । तो स्पर्श व्याला मारुत ॥२६॥
जन्मल्या मारुताआंत । शब्द स्पर्श दोनी नांदत ।
मारुत रुपातें प्रसवत । त्या रुपांत तेज जन्मलें ॥२७॥
त्या जन्मल्या तेजाआंत । शब्द स्पर्श रुप नांदत ।
रुप रसातें प्रसवत । आप रसांत जन्मलें ॥२८॥
जन्मले आपीं समरस । शब्द स्पर्श रुप रस ।
नांदताती सावकाश । विषयीं विषयांस प्रवेशू ॥२९॥
आपामाजीं जन्मे गंध । गंधापासाव पृथ्वी शुद्ध ।
शब्द स्पर्श रुप रस गंध । पृथ्वी पंचविध विषययुक्त ॥१३०॥
विषययुक्त अपंचीकृतें । पूर्वी लीन होतीं समस्तें ।
तींचि स्थूळावलीं येथें । महाभूतें प्रसिद्ध ॥३१॥
ज्ञान कर्म उभयपंचक । श्रोत्रादि इंद्रियदशक ।
राजसापासोनि देख । स्वाभाविक जन्मलीं ॥३२॥
सत्त्वअहंतेचा विकार । चित्तचतुष्टय चमत्कार ।
मन बुद्धि चित्त अहंकार । अकराही सुर इंद्रियाधिप ॥३३॥
महाभूतें अतिजडें देख । इंद्रियें तेथें प्रवर्तक ।
अंतःकरणचाळक । देव प्रकाशक कर्माचे ॥३४॥
त्रिविध अहंकारवृत्ती । गुणमोक्षें क्षोभक शक्ती ।
यापरी झाली उत्पत्ती । ब्रह्मांडस्थितीलागूनी ॥३५॥;