निरजंनासि गंगावती । विनयनम्रा महासती ।
सदाचार झाली पुसती । कैसे वर्तिजे संप्रदायीं ॥१॥
या संप्रदायीं शिष्यगण । तेहीं आचारात्रा धर्म कवण ।
संसारीं असतां संसरण । दोषरहित कैसें घडे ॥२॥
संसारातीत जन । जे वैराज्यवंत महापावन ।
संन्यासधर्मप्रवीण । ऊर्ध्वरंतें अवधूत ॥३॥
ज्ञानसंपन्न स्वानुभवी । आत्माराम जे तरले भवीं ।
ते जीवन्मुक्त महादवी । भोगिती कैवला सुखाची ॥४॥
ते महानुभाव महापुरुष । संन्यासी ते परमहंस ।
योगी ज्ञानदीपप्रकाश । हदयीं प्रकाशे अखंड जया ॥५॥
ते तों मुक्ति सुंदरीकांत । अहैतुक भक्ति आचरत ।
-- रहित भगवंत । स्वाधीन केला भावबळें ॥६॥
नित्य भगवत्स्वरुपीं रमण । गुंता कोठेंचि नसे या कारणें ।
ते तों पद पावलें निर्वाण । पुनरागमन वर्जित ॥७॥
आतां संसारी असोनि निस्पृह । संसार करिती आश्रयोनि गेह
भार्यापुत्रादि समुदाय । पोषिती ईश्वरदत्त ते ॥८॥
ऋणानुबंधीं संलग्न । तयांसि पोषिती नुवगोन ।
कां जे जगदीश नारायण । त्याची माया जाणोनि ॥९॥
त्याची आज्ञा प्रमाण । म्हणोनि करिती पोषण ।
नसे स्नेहममताबंधन । निरभिमान जे ज्ञानी ॥१०॥
तेही मुक्त निर्धारीं । परि संसार कोजे परोपकारीं ।
जे वर्तती पर्वतापरी । जन्मजीवन परार्थ ॥११॥
देह पुत्र वनिता । तेही रक्षिती परहिता ।
परोपकारावांचोनि स्वार्था । न सेविति ते उदार ॥!२॥
चंद्र समस्त क्षितिमंडळ । स्वप्रकाशें करी धवळ ।
निजशरिरीं कळंक मळ । धुणें न घडे जयातें ॥१३॥
जे परनिष्ठ जन । महाज्ञानी सज्जन ।
ते स्वकार्यसाधनीं उदासीन । परोपकार परायण म्हणोनि ॥१४॥
जैसा जीवंत तरुवर । आपण वाहे फळपुष्पभार ।
पर्जन्य उष्ण हिम दुर्धर । साहे आंगीं परार्थ ॥१५॥
छाया त्वचा मूळफळ । पुष्पें पर्णै केवळ ।
परानुकूल वर्तिजे निश्वळ । जे कां वत्सल दीनाचे ॥१६॥
ऐसे जे परोपकारी । नारायण जाणोनि सर्वातरीं ।
आत्मपूजा गणोनि निर्धारीं । परोपकारीं सादर ॥१७॥
ऐसे जे परमपुरुष । तेचि मुक्तीचे प्राणपुरुष ।
ते पावले निजपदास । ज्ञानवैराग्यें परनिष्ठ ॥१८॥
ऐशियांस मुक्तिघटणा । चोहीं युगीं घडे सुजना ।
येथें संदेह मना । कांहींच नसे ॥१९॥
सांप्रत या कलिजनीं । उद्धार पावावा कैशानी ।
जे अखंड अहंता ममताभिमानी । भ्रांत मोहें माजले ॥२०॥
येहीं वर्तिजे कवण्या न्यायें । असावें कवण्या सांप्रदायें ।
यांसि मुक्तता कैशी होय । कैसे आचार आचरावे ॥२१॥
हें सर्व यथास्थित । संक्षेपें सांगावें कृपायुक्त ।
मी दीन म्हणोनि पुसत । सर्वज्ञ राया उद्धरावें ॥२२॥
ऐकोन प्रेमवतीचें वचन । निरंजन अतिहर्षित मन ।
आचार कथिती जे निपुण । आचरतां पावती निजपद ॥२३॥
अवो सुंदरी तुझा प्रश्न । जगदोद्धरार्थ वाटे जाण ।
सज्जन आचरती गुणसंपन्न । तेचि पावन या लोकीं ॥२४॥
साजणी कठिण कलियुग । येथें बहुत पापप्रसंग ।
वेदशास्त्रें पुराणें अनेग । कलिदोष वर्णिती अपार ॥२५॥
जयांत कांहींच शुद्धि । नसेचि द्रव्यक्रियादि ।
प्रायशा नव्हे बुद्धि । धर्माचरणीं कवणातें ॥२६॥
जिव्हेद्रियलोलुपता । साधिजे हेचि मुख्यता ।
जो कां मेळवी वित्ता । अन्यायधर्मे तो प्राज्ञ ॥२७॥
जो संग्रह करी धन । तो प्रमाणवंत निपुण ।
तोचि एक संसार करुं जाणे । म्हणवी प्रवीण या लोकीं ॥२८॥
स्त्रीपुत्रांचें पोषण । ममताभिमानें करी जाण ।
तयासी म्हणती धन्य धन्य । कुटुंबपोषक हा एक ॥२९॥
असो ऐसे सहस्रवरी । वर्तती प्राणी संसारीं ।
आसक्त होवोनि घरदारीं । गुंतले कोशकीटवत ॥३०॥
यांतही परद्रोह परवित्तहरण । परदारादिसंगीं निबद्धमन ।
सेविती पुनः पुन्हा वमन । तरी अन्तः करण विटेना ॥३१॥
मद्यमांसभक्षक । वृथाहिंसाकारक ।
परघातकी अनेक । पापकतें अविचारी ॥३२॥
कदाचित् सत्कर्म करिती । तरि कामाभिलाषे वृथा सांडिती ।
अथवा स्वर्गमुखार्थ मांडिती । उत्साह नाना ॥३३॥
किंवा धन आयुष्य पुत्रसंपदा । शत्रुजयार्थ कर्म सदां ।
करणें परंतु मोक्षपदा । नेछिती लोक कलीचे ॥३४॥
नेणती भगद्भक्तिगोडी । नसे निष्कामव्रताची आवडी ।
तीर्थभ्रमक कावडी । वाहती कष्टें कामार्थी ॥३५॥
तो काम सकळजन्मांतरीं । पशुकीटादिशरीरीं ।
सहजप्राप्त असतां परि । तरी कामिक तेचि इच्छिती ॥३६॥
बहुतां जन्माचे अंतीं । मनुष्यदेह दुर्लभ अति ।
पुरुषार्थदायक असोनि निश्चिती । मोक्ष घटक हा एक ॥३७॥
तत्रापि असे क्षणभंगुर । मृत्युसवेंचि संवचोर ।
यास्तव सावध होवोनि नर । आत्मविचार कां न करिती ॥३८॥
मनुष्यदेह होतां प्राप्त । सदां आत्मविचाररत ।
भगवद्भक्तिनिरत । परहित साधावें उचित हें ॥३९॥
धर्म आचरावा विहित । हेंचि मानोनि स्वहित ।
विषयाभीलषरहित । असावें सदा ॥४०॥
क्षणभंगुर नश्वर । देह चिंतावा निरंतर ।
घडीनें घडी आत्मविचार । करावा हाचि पुरुषार्थ ॥४१॥
न कीजे परनिंदाद्रोह । परधर्मउच्छेद निः संदेह ।
करुं नये अद्रोह । असावें भूतीं ॥४२॥
सर्व धर्माची सहायता । करावी सामर्थ्य असतां ।
आपुल्या धर्मविहिता । सदां फार जपावें ॥४३॥
परधर्माचें आचरण । कदापि न कीजे जाण ।
परंतु परधर्म पाहोन । संतोष मानावा मानसीं ॥४४॥
हें ईश्वराचें कौतुक । ईश्वर मायाचाळक ।
अनेकमार्गदर्शक । ईश्वर सर्व ॥४५॥
आनंदतुंदिलशोभिवंत । प्रणवमस्तक विराजत ।
अर्द्धमात्रा ते झळकत । चंद्ररेखा सद्भाळीं ॥४६॥
बिंदु किरीट सोज्वळ । सूर्यकोटि प्रकाश विमळ ।
अनेकदर्शनपन्नगकुळ । अंगीं मिरवी आभरणें ॥४७॥
सच्चिदानंद गणपती । ध्यावोनि पूजिला निश्चिती ।
आजि पूर्ण झाली चतुर्थी । पूर्ण फळ हें लाधलें ॥४८॥
हा ग्रंथ घनमोदक । नैवेद्य अर्पिला सम्यक ।
वक्रतुंड गणनायक । सुमुख सुप्रसन्न मज असो ॥४९॥
सरळ सरस कोमळ । मधुर वाणी दुर्वादळ ।
पद्यरुप अर्पूनि चरणकमळ । पूजिले भावें सानंदें ॥५०॥
सांप्रदायमाळा सहस्र ओवी । हे कल्पप्रसू नरासि बरवी ।
बोधसूत्रें बोवोनि सद्भावी । वनमाळा हे अर्पिली ॥५१॥
शब्दरत्नाचे अलंकार । नवरस कोंदणें निडार ।
करोनि भूषविला विघ्नहर । सर्वागसुंदर सुखदाता ॥५२॥
सरस सहस्र पद्यकमळें । अनुभवरसें रसाळें ।
सद्गुरुमहिमापरिमळें । घमघमिती जें ॥५३॥
तें एक भक्तिपूर्वक । अर्पोनी अर्चिला गणनायक ।
मंत्रपुष्पार्चन सम्यक । सर्वात्मका समर्पण ॥५४॥
हदयकमळीं आव्हानिला । द्विदळकमळी पूजिला ।
सहस्रदळीं स्थापिला । आत्मागणनाथ गुरुरुप ॥५५॥
आधारचक्रीं नमिला । स्वाधिष्ठानीं स्थापिला ।
मणिपूरीं बसविला । सिद्धीसहित ॥५६॥
अनाहतीं ध्यायिला । विशुद्धिचक्रीं गायिला ।
आसाचक्रीं पाहिला । ज्योतिरुप ॥५७॥
सहस्रदळीं निजनिर्मळ । भानुकोटिप्रकाश निखळ ।
कोटिचंद्रांचे कीळ । साम्यतेतें न पावती ॥५८॥
कोटिकंदपें लावण्य । समुद्रकोटिकारुण्य ।
भक्तकोटिशरण्य । परमेश्वर ॥५९॥
अनंतकोटि जीवमणी । व्यापोनि वसे सूत्रस्थानीं ।
तो सद्गुरु गणपती कोटिनमनीं । निरंजनदासें प्रार्थिला ॥६०॥
वक्रतुंड महाकाय । जयाची प्रभा कोटिसूर्य ।
निर्विघ्न करोनि ज्ञानैश्वर्य । देवोनि मातें प्रतिमाळीं ॥६१॥
नमो नमो सद्गुरुमूर्ती । नमो नमो पावनकीर्ती ।
नमो नमो चित्सुखस्फूर्ती । देवोनि दासा सांभाळी ॥६२॥
श्रीनिरंजन नमो नमो निर्गुणरुपा । नमो नमो ज्ञानदीपा ।
नमो नमो करोनि कृपा । पाददासां सांभाळीं ॥६३॥
निरंजन दासरचित । सांप्रदायपरिमळ महाग्रंथ ।
आजि पूर्ण होतां यथास्थित । सद्गुरुचरणीं अर्पिला ॥६४॥
इतिश्रीमत्सद्गुरु - संतति - संतान - लतिकायाः प्रबोध - मंजर्याः ॥
सदाचार - परिमळप्रकाशनं नाम पंचमोद्गारः ॥
श्रीमल्लक्ष्मीधरमहामौळीपूर्णानंदस्वरुपीं श्रीसुंदरकृष्णार्पणमस्तु ॥
॥ श्रीरस्तु सर्व जगतां ॥ शके १६८५ स्वभानुनामसंवत्सरे आश्विन मासे शुक्लद्वितीयायां बोधचंद्रदर्शनं स्थिरवारे चक्रावतीदुर्गे लेखनं समाप्तं ॥
श्रीमत् त्रिपुरसुंदर्वार्पणमस्तु ॥छ०॥ ग्रंथसंख्या प्रथम १५१ द्वितीय १९७ तृतीय २६१ चतुर्थ १६४ पंचम २१९ ॥ सर्व वोव्या ९९२