गौर

{ gaura(m), gaura }

Puranic Encyclopaedia

GAURA(M)   A mountain in the Kuśa island. [Bhīṣma Parva, Chapter 12, Verse 4] .

हिन्दी (hindi) WN

noun  पहाड़ी क्षेत्रों में पाया जानेवाला एक जंगली साँड़   Ex. गौर विशेषकर पूर्वी भारत में पाया जाता है ।

ONTOLOGY:

स्तनपायी (Mammal) ➜ जन्तु (Fauna) ➜ सजीव (Animate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

गऊर

Wordnet:

ben বুনো ষাঁড়

kas گور , جنٛگلی دانٛد

ori ଜଙ୍ଗଲି ଷଣ୍ଢ

pan ਗੌਰ

urd گور

See : ध्यान

प्राचीन चरित्रकोश

गौर n.  शुक एवं पीवरी का पुत्र ।
गौर II. n.  विकुंठ देवों में से एक ।

A dictionary, Marathi and English

Fair, white, clear, clean--complexion, or color of body.
gaura f The popular form of गौरी or पार्वती. गौर जागविणें To keep vigils in honor of गौरी. गौर रुसली सौभाग्य घेऊन बसली Said of a sulky female in expression of utter indifference about her humors and moods.

Aryabhushan School Dictionary

a   White, fair, clear.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

वि.  गोरा , धवल , निर्मळ , पांढरा , शुक्ल . शुची , शुभ्र , सित ;
वि.  कांतीमान , तेजस्वी , स्वच्छ .

मराठी (Marathi) WN

See : गोरा

महाराष्ट्र शब्दकोश

वि.  १ गोरा ; शुभ्र ; निर्मळ ; स्वच्छ ( माणूस , वर्ण , रंगशरीराचा ). २ तेजस्वी ; कांतिमान . गौरकाय व सरकार यांविषयींचें त्यांचें पक्षपातित्व लोकांच्या चांगलें नजरेस आलें - अमृ ७ . २७१ .
 स्त्री. पार्वती ; भवानी ; देवी ; गौरी . [ सं . ] ( वाप्र . )
प . बडखोर ; गवार लोक ; पुंड . ' कांही जाटाचे स्वार घेऊन गौर इदुखीस आले होते .' - पेद २६ . २० . ' एकून गोहदवाले व गौर त्यास मिळाले आहेत .' - पदे २९ . २०८ . गवार पहा .
 स्त्री. खोल व पूर्ण विचार . यांची हरएकविशीं गौर करित जाणें - रा३ . २०५ . [ अर . घौर ]
 पु. विचार ; चौकशी ; वास्तपुस्त . ' पांच कळशांची इनामें चालवूं त्यांचा गौर करुं .' - वसमो .; ' हरएक विसीं गौर केला जाईल .' बाबारो ३ . २०५ . - पेद ४० . १९ . ( फा .)
०काय  पु. युरोपीयन माणूस . - केले १ . २६९ .
०आणणें   ज्येष्ठागौरीची स्थापना करणें . भाद्रपद शुध्द षष्ठी किंवा सप्तमीस नदी , ओढा , यांच्या कांठाचे पांच किंवा सात खडे घेऊन , धुवून , झारीवरील तबकडींत ठेवून , आणून त्यांची पूजा करतात गौर आणणार्‍या मुलीनें घरीं येतांना तोंडात पाणी घेऊन मागें न पहतां मुक्यानें देवापाशीं ते ( खडे = गौर ) आणून ठेवावयाचे व मग चूळ थुंकावयाची असतें . ( गाडग्यांची )
०उभी   तपेलें किंवा तसलें भांडें घेऊन त्यास नवें लुगडें नेसवून वर मुखवटा ( किंवा खापराची वेळणी ) बसवून मग दागीने घालून मूर्ति तयार करणें . ( गाडग्याची )
०खर  पु. रानगाढव .
करणें   तपेलें किंवा तसलें भांडें घेऊन त्यास नवें लुगडें नेसवून वर मुखवटा ( किंवा खापराची वेळणी ) बसवून मग दागीने घालून मूर्ति तयार करणें . ( गाडग्याची )
०उतरविणें   भाद्रपद शु॥ षष्ठी - सप्तमीस गौर आणावयाच्या दिवशीं दोरे घ्यावयाचे असतात , ते गणपतीचा व कुमारिका आणि मुंज्या मुलाचा यांचा आठ पदरी , व सवाष्णीचा व गौरीचा सोळा पदरी , असे घेऊन आठपदरी दोर्‍यास आठ , सोळापदरी दोर्‍यास सोळा अशा गांठी देऊन त्यांत आघाडा , खोबरें , दूर्वा व रेशमी दोरा बांधून मग ते दोरे हळदीनें पिंवळे करून गौरीपुढें ठेवून , त्यांची पूजा करून गळयांत बांधतात . नंतर दहिभाताचा नैवेद्य दाखवून गौर ( सुगड ) एकीकडे ठेवतात .
०जागविणें   गौरीच्या सन्मानार्थ जागरण करणें .
०जेवणें   सासरहून माहेरीं आलेली सवाष्ण जेवूं घालणें ; यावेळीं गुळाची पोळी , गव्हल्याची खीर व करंज्या करतात .
०बोळविणें   ( ज्येष्ठा गौर ) दहिभात , करंजी ही शिदोरी व पूजेचें सामान घेऊन , जेथून गौरी ( खडे ) आणल्या तेथें जाऊन त्यांची पूजा करून ओटी भरावी व शिदोरी आणि गौरीचे खडे पाण्यांत सोडून कांठची वाळू घेऊन घरीं आल्यावर ती वाळू सर्वत्र फेकणें इ० विधि . ( गाडग्याची )
०बसविणें   श्रावणांतल्या पहिल्या शुक्रवारीं एका सुगडांत तांदुळ , हळकुंड घालून वर वेळणी झांकून त्यास सोवळयाचा खण किंवा चोळी पांघरविणें .
०लिहीणें   प्रथम सुगड व मातीची वेळणी यांस कांव लावून ती वाळल्यावर चुन्यानें नाक , डोळे , कान , तोंड इ० आकृति काढून कोळशाच्या पुडीनें केसाचा भाग काढणें , मग हळदींचा रंग करून त्याचे दागीने चितरावे . शेवटीं सुगडाचे तोंडावर रंगविलेली वेळणी बसविणें .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

गौरीचा पेंड
भाद्रपदांत शेताचे बांध घालण्यासाठी खणलेली माती. ही फार चिकण असते.

A Sanskrit English Dictionary

गौर  mfn.  mf( ई॑)n. (in comp. or ifc. g. कडारा-दि) white, yellowish, reddish, pale red, [RV. x, 100, 2]; [TS. v &c.]
shining, brilliant, clean, beautiful, [Caurap.]
गौर  m.  m. white, yellowish (the colour), [W.]
a kind of buffalo ( Bos Gaurus, often classed with the गवय), [RV.]; [VS.] &c.
white mustard (the seed of which is used as a weight, = 3 राज-सर्षपs), [Yājñ. i, 362]
धव    Grislea tomentosa (), [L.]
a species of rice, [Gal.]
the moon, [L.]
the planet Jupiter, [L.]
N. of the नाग शेष, [Gal.]
-चन्द्र   of चैतन्य ( cf.)

ROOTS:

चन्द्र

of a योग teacher (son of शुक and पीवरी), [Hariv. 981]
°रात्रेय    pl. N. of a family ( cf.), [Pravar. iv, 1]
गौर  n.  n. white mustard, [L.]
N. of a potherb, [Gal.]
कनक   saffron ( cf.-), [L.]
the filament of a lotus, [L.]
gold, [L.]
orpiment, [Gal.]
गौर   [ cf. Lat. gilvus?]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

गौर [gaura] a.  a. (रा or री f.)
White; कैलासगौरं वृषमारुरुक्षोः [R.2.35;] द्विरददशनच्छेदगौरस्य तस्य [Me.59,52;] [Ṛs.1.6.]
Yellowish, pale-red; गोरोचनाक्षेपनितान्तगौरे [Ku.7.17;] [R.6.65;] गौराङ्गि गर्वं न कदापि कुर्याः [R. G.]
Reddish; तेजोभिः कनकनिकाषराजिगौरेः [Ki.7.6.]
Shining, brilliant.
Pure, clean, beautiful.
रः The white colour.
The yellowish colour;
The reddish colour.
White mustard.
The moon.
A kind of buffalo.
A kind of deer; [Bhāg.8.1.9.]
The planet Jupiter.
 N. N. of Chaitanya.
रम् The filament of a lotus.
Saffron.
Gold.-Comp.
-अङ्गः  N. N. of (1) Viṣṇu. (2) Kṛiṣṇa. (3) N. of chaitanya.
-आस्यः   a kind of black monkey, with a white face.
-खरः   a wild donkey.
-सर्षपः   white mustard (considered as a kind of weight).

Shabda-Sagara

गौर  mfn.  ( -रः-रा-री-रं)
1. White.
2. Yellow.
3. Pale red: (or it may be used as a noun substantive mas. to imply either of these colours.) 4. Clean, cleansed, pure.
 m.  ( -रः)
1. white mustard.
2. The moon. 3. A tree, (Grislea tomentosa:) see धवः
4. A name of CHAITANA.
 n.  [Page249-b+ 60] ( -रं)
1. The filament of a lotus.
2. Gold.
3. Saffron
 f.  ( -रा-री)
1. A. name of the goddess PARVATI. ( -री)
2. A young girl, eight years old.
3. Any young girl prior to menstruation, a maid, a virgin.
4. The name of a river.
5. The wife of the deity VARUNA.
6. The earth.
7. Turmeric.
8. A yellow dye called Gorochana.
9. A plant: see रोचनी.
10. A plant bearing a fragrant seed: see प्रियङ्गु.
11. One of the female energies or Saktis of the Bauddhas.
12. A white kind of Durva or bent grass.
13. Arabian jasmin.
14. Sacred basil or Tulasi.
15. One of the Raginis.
E. गुड to sound. and रन् Unadi affix, the deriv. is irregular; also गुरी to endeavour, धञ् affix, and derivative irr.; upon whom or what the mind exerts itself; again, गौर white, pure, &c. affix ङीष्, that which is white or brilliant, &c. which applies to the virgin, &c.

ROOTS:

गुड रन् गुरी धञ् गौर ङीष्

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

adjective  यस्य वर्णः श्वेतः।   Ex. प्रायः जनाः स्नुषां गौरीम् इच्छन्ति।

MODIFIES NOUN:

मनुष्यः

ONTOLOGY:

रंगसूचक (colour) ➜ विवरणात्मक (Descriptive) ➜ विशेषण (Adjective)

SYNONYM:

अवदात अनवर्ण

Wordnet:

asm বগা

bd गुफुर

ben গৌরবর্ণা

guj ગોરું

hin गोरा

kan ಬಿಳಿಯ

kas پرٛوٚن

kok गोरो

mal വെളുത്ത

mar गोरा

mni ꯀꯨꯆꯨ꯭ꯉꯧꯕ

nep गोरो

ori ଗୋରା

pan ਗੋਰਾ

tam வெள்ளையான

tel తెల్లని

urd گورا , چٹا , سفید

See : कपिल, शुक्ल