केशः [kēśḥ] [क्लिश्यते क्लिश्नाति वा क्लिश्-अन् लो लोपश्च
[Uṇ 5.33] ]
Hair in general; विकीर्णकेशासु परेतभूमिषु
[Ku.5.68.] Especially, the hair of the head; केशेषु गृहीत्वा or केश- ग्राहं युध्यन्ते Sk.; मुक्तकेशा
[Ms.7.91;] केशव्यपरोपणादिव
[R.3.56;2.8.] The mane of a horse or lion.
A ray of light.
An epithet of Varuṇa.
A kind of perfume.
An epithet of Viṣṇu.
शी A lock of hair (on the crown of the head.)
An epithet of Durgā.
Comp. अन्तः the tip of the hair.
long hair hanging down, a lock of tuft of hair.
cutting of the hair as a religious ceremony; केशान्तः षोडशे वर्षे ब्राह्मणस्य विधीयते । राजन्यबन्धोर्द्वाविंशे वैश्यस्य द्वयधिके ततः ॥
[Ms.2.65.] -अन्तिक a.
extending to the end of the hair as far as the forehead.
relating to the ceremony of final tonsure.
-अरिः m. m. N. of a plant (Mar. नागकेशर).
-अर्हा f. f. N. of a plant (Mar. थोरनीली).-उच्चयः much or handsome hair.
-कर्मन् n. n. dressing or arranging the hair (of the head)
-कलापः a mass or quantity of hair.
-कारम् a sort of sugar-cane.-कारिन् a. dressing or arranging the hair of the head; निहीनवर्णां सैरन्ध्रीं बीभत्सां केशकारिणीम्
[Mb.4.14.34.] -कीटः a louse.
गर्भः a braid of hair.
an epithet of Varuṇa.
-गृहीत a. a. seized by the hair.
-ग्रन्थिः m. m. a tie of hair;
[Bhāg.1.39.14.] -ग्रहः, -ग्रहणम् pulling the hair, seizing (one) by the hair (both in amorous sports and in fighting); केशग्रहः खलु तदा द्रुपदात्मजायाः
[Ve.3.11,] 29;
[Me.52;] so यत्र रतेषु केशग्रहाः K.8 (that is, not in battles).
-घ्न morbid baldness.
-छिद् m. m. a hair-dresser, barber.
-जाहम् the root of the hair.
-धारणम् keeping (not cutting) the hair; दूरेवार्ययनं तीर्थं लावण्यं केशधारणम्
[Bhāg.12.2.6.] -प्रसारः cleaning the hair;
[Bhāg.1.] 59.46.
-पक्षः, -पाशः, -हस्तः much (or ornamented) तं केशपाशं प्रसमीक्ष्य कुर्युर्बालप्रियत्वं शिथिलं चमर्यः
[Ku.1.48;7.] 57;
[Śi.8.27.] 'the hair for a hand' (केशहस्तः) is another interpretation; cf. कचपक्ष, कचहस्त &c.
बन्धः a hair-band; (विराजसे) मुकुटेन विचित्रेण केशबन्धेन शोभिना
[Mb. 4.6.12.] a particular position of hands in dancing.-भूः,
-भूमिः f. f. the head or any other part of the body on which hair grows.
-प्रसाधनी, -मार्जकम्, -मार्जनम् a comb.
-रचना dressing the hair; कुर्वन्ति केशरचनामपरा- स्तरुण्यः
[Ṛs.4.15.] -लुञ्चकः a Jaina ascetic.
-वपनम् shaving or cutting the hair.
-वेशः a tress of fillet of hair.
-वेष्टः the parting of the hair.
-व्यपरोपणम् putting the hair; चुकोप तस्मै स भृशं सुरश्रियः प्रसह्य केशव्यपरोपणादिव
[R.3.56.] -शूला a harlot (वेश्या); केशशूलाः स्त्रियश्चापि भविष्यन्ति युगक्षये
[Mb.3.19.52.] -शूलम् disease of the hair;
[Mb.3;] hair on the head and face केशश्मश्रु वपति Mbh. on I.3.1.-संवाहनम् dressing of hair; cf. पादसंवाहने वज्री केशसंवाहने फणी । अहो भाग्यं पुरन्ध्रीणां दधिसंमथने रविः ॥ Subh. Ratn. (स्त्रीप्रशंसा 17).