मतिः [matiḥ] f. f. [मन् भावे क्तिन्]
Intellect, understanding, sense, knowledge, judgment; मतिरेव बलाद्गरीयसी
[H.2.86;] अल्पविषया मतिः
[R.1.2.] Mind, heart; मम तु मतिर्न मनागपैतु धर्मात्
[Bv.4.26;] so दुर्मति, सुमति.
Thought idea, belief, opinion, notion, supposition, impression, view; ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम
[Bg.18.78;] विधिरहो बलवानिति मे मतिः
[Bh.2.98;] [Pt.2.19.] Intention, design, purpose; see मत्या.
Resolution, determination.
Esteem, regard, respect; बहुमतिमधिकां ययावशोकः
[Ki.1.9.] Wish, desire, inclination; तस्य तासु मतिं ज्ञात्वा धर्मात्मा वाक्य- मब्रवीत्
[Rām.7.25.17;] प्रायोपवेशनमतिर्नृपतिर्बभूव
[R.8.94.] Counsel, advice.
Remembrance, recollection.
Ved. Devotion, prayer.
An adviser.
= प्राणः q. v.; केन विज्ञानयोगेन मतिश्चित्तं समास्थिता
[Mb.14.21.] 11 (com.).
Activity or disposition of the mind; न मतेर्मन्तारं मन्वीथाः
[Bṛi. Up.3.4.2.] Blessing. (मतिं कृ,
-धा, -आधा 'to set the heart on', 'resolve upon', 'think of'. मत्या is used adverbially in the sense of
knowingly, intentionally, wilfully; मत्या भुक्त्वाचरेत् कृच्छ्रम्
[Ms.4.222;5.19.] under the impression that; व्याघ्रमत्या पलायन्ते). -Comp.
-ईश्वरः an epithet of Viṣvakarman.
-कर्मन् a matter of the intellect.
-गतिः f. f. mode of thought.
-गर्भ a. a. full of intelligence, intelligent, clever.
-दर्शनम् the faculty of seeing into the thoughts (of others).
-द्वैधम् difference of opinion.
-निश्चयः a settled belief, firm conviction.
-पथः the path of reflection.
-पूर्व a. a. intentional, wilful.
-पूर्वम्, -पूर्वकम् ind. purposely, intentionally, wilfully, willingly.
-प्रकर्षः superiority of intellect, cleverness.
-भेदः change of views.
भ्रमः, भ्रान्तिः, विपर्यासः delusion, mental illusion, confusion of mind; स्वप्नो नु माया नु मतिभ्रमो नु
[Ś.6.9.] an error, a mistake, misapprehension.
-विभ्रमः, -विभ्रंशः confusion or infatuation of mind, madness, frenzy.
-शालिन् a. a. intelligent, clever.
-हीन a. a. stupid, senseless, foolish.